On Air Saturday Breakfast Kim Quine | 6:00am - 8:30am

Traa dy Liooar, 11ed Mee ny Nollick 2023

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 11ed Mee ny Nollick 2023

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Rushen, Juan Watterson, gra dy vel shiartanse dy chummaltee 'sy rheynn reihyssagh echey as t'ad goaill kiarail jeh sleih aasit as doilleeidyn oc er ynsaghey, er chur eam ersyn as imnea oc mychione yn aggyrt er yn unnid son cur couyr daue. Ren Mnr Watterson shirrey fys er y gherrid mychione yn earroo dy olteynyn y wirran as mychione claare argidoil yn seyraad Hollydene, vees jannoo seose ayrn jeh ny Villaghyn Radcliffe ayns Doolish.

Ta bishaghey 37% 'sy aggyrt son couyr 'syn unnid ayns ny queig bleeaney t'er n'gholl shaghey, lesh shiaght boutyn dy ailley olteynyn y wirran goll er cummal neayr's nurree. Ta Mnr Watterson gra dy vel ny cooishyn shen smoo preaysagh na plannyn dy hroggal unnid couyr er-lheh. 

Ta Mnr Watterson gra dy vel kiarail couyr feer scanshoil, myr shoh tra ta sleih scryssit magh, dy mennick lesh agh fogrey giare rolaue, dy vel shen dy feer jeh imnea feer vooar daue. T'eh gra myr shoh dy by vie leshyn toiggal yn oyr va shen taghyrt, as ny vees ry akin ayns shoh, shen bishaghey mooar 'syn aggyrt, as doilleeidyn lesh failley fwirran, as dy vel shen moir y voirey ayns shoh.  T'eh gra, ny va ry akin ayns ardyn elley bentyn da kiarail y theay, ny keayrtyn dy vel y chlaare argidoil son kiarail y theay goit voue dy chooney lesh shaleeyn ayns Thie Lheiys Noble, agh dy vel eh mie fakin ayns shoh dy vel y chlaare argidoil er vishaghey freggyrtagh da'n aggyrt, agh er-lesh dy vel dy feer tooilley ry yannoo lesh ny doilleeidyn bentyn da'n wirran t'ayn.

Ta Mnr Watterson gra, choud's veagh seyraad noa yindyssagh, dy nee'n red lane femoil eh dy vel yn sleih as ta curmyn mooarey oc bentyn da sleih aasit as doilleeidyn oc er ynsaghey, dy vel ny femeyn shen er nyn gooilleeney, vel shen ayns seyraad noa ny 'sy teyraad t'ayn nish, as nagh vel eh sessal ro injil y doolane liorish ard-olteynyn y wirran ayns Shirveishyn Kiarail y Theay bentyn da shoh. T'eh gra nagh nee red aashagh ta failley, as dy nee aggyrt gyn scuirr eh, as dy nee baghtal eh dy vel eh red ennagh t'er naase harrish ny bleeantyn,jeieanagh,  agh er-lesh dy vel eh jannoo shickyr dy vel ny reddyn shoh er nyn soilshaghey magh as nagh vel ad jarroodit,  yn aght ta argid as olteynyn y wirran rheynnit magh 'sy vlein shoh cheet.

Ta Mnr Watterson gra dy nee oyr son ve booisal eh dy vel fys ain dy vel Kiarail Vannin jannoo nyn gooidshare ayns ard doillee, as er-lheh er yn oyr dy vel aggyrt gaase as dy nee doillee eh geddyn olteynyn y wirran. Er-lesh dy jinnagh eh cur chaghteraght da'n Reiltys dy vel shen dy hannaghtyn lesh yn eab as dy yannoo shickyr tra t'eh cur argid, nagh vel kiarail y theay ny vooinjer voght da Thie Lheiys Noble.

Ta Kiarail Vannin gra dy vel olteynyn lughtyn-thie ta nyn kiaraileyderyn ayns feme jeh tooilley cooney dy phohlldal ad. Ta fysseree s'noa soilshaghey magh bishaghey mooar 'syn aggyrt son yn un seyraad 'syn Ellan son kiarail couyr son fir aasit lesh doilleeidyn oc ynsaghey. Ta shiartanse dy lughtyn-thie er ve mollit bunnys ec y vinnid s'jerree er coontey gennid dy lhiabbeeyn ry gheddyn ayns Hollydene ayns Villaghyn Radcliffe ayns Doolish.

Ta strateish goll er lhiasaghey, lesh cooney Kiaraileyderyn Crosh Raaid, dy hareaghey keeayl chionnit ny kiaraileyderyn t'ayn, agh ta sleih gra dy vel shirveishyn as saaseyn coonee dy phohlldal kiaraileyderyn ayns lughtyn-thie 15 ny 20 blein ergooyl shen vees ry gheddyn 'sy Reeriaght Unnaneysit.

She David Hamilton ta Stiureyder Interim Kiarail y Theay, Freayll Sauchey as Slaynt Inchynagh da Kiarail Vannin.  T'eh gra hoshiaght dy vel fys ec Kiarail Vannin dy vel bishaghey 'syn aggyrt trooid yn Ellan, as nagh vel eh 'syn Ellan ynrican agh trooid y Reeriaght Unnaneysit neesht. T'eh gra dy vel ny couyryn as ta feme echey er ve freggyrtagh da'n aggyrt shen bishaghey neesht, agh cha nee ec yn un rate as y bishaghey shen 'syn aggyrt, myr shoh dy nee scanshoil eh dy smooinaghtyn 'sy traa sodjey bentyn da'n chooish shoh, as choud's ta focus er laghyn seyrey jiu, as ta focus dy liooar er ve er shen er y gherrid, as myr shoh t'eh cur booise da Juan Watterson, t'er loayrt mychione shoh ayns Tinvaal, as er chur brod da'n choloayrtys vees feer chooneydagh veih cheu echey y chooish.

Er-lesh Mnr Hamilton dy vel feme er jeeaghyn er y choheks s'lhea neesht, lesh yn aggyrt bishaghey, as dy vel sleih tannaghtyn bio ny sodjey lesh doilleeidyn oc er ynsagh as/ny autism, as er-lesh dy vel feme er sleih goaill rish shen, as jannoo aarloo son shen 'sy traa ry heet. T'eh gra myr shoh dy vel yn raad strateishagh son shoh, vees scanshoil, goll er leeideil ec yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, myr shoh dy vel ymmodee sleih cur stiagh da shen, as dy vel fys goll er cur stiagh ayns shen liorish paart dy ronsaght t'er ve jeant ass-lieh yn Rheynn liorish Crosh Raad. T'eh gra dy ren shen soilshaghey magh feme er reayrt s'lhea er kiaraileyderyn, bentyn da smooinaghtyn er ny vees feme er jannoo dy phohlldal kiaraileyderyn ny smoo trooid yn Ellan.

Ta Mnr Hamilton gra dy vel fer jeh ny reddyn as ren Kiarail Vannin jannoo prowalys jeh bentyn da shen, as nagh vel kione kiart er ve currit er foast, agh dy vel eh er jeet gys ny keimyn s'jerree jeh ve jeant, as yn oyr v'ad jannoo y prowalys son shen, shen cre'n aght dy phohlldal kiaraileyderyn dy ghoaill kiarail choud's t'ad geearree shen y yannoo, as t'ad abyl dy yannoo shen, as cre'n aght foddee ad cooney lhieu goaill kiarail jeusyn hene chammah's jeusyn ta kiarail goll er goaill. 

Ta Mnr Hamilton gra dy bee shirveishey Kiarail Vannin son y traa ry heet cheet gys focus mygeayrt shen, as dy bee couyr son shickyrys paart ard scanshoil jeh shen, agh dy nee cooish foddey ny s'lhea na shen neesht, myr shoh myr sampleyr dy vel ad kiart er n'ghoaill ayns laue aa-scrutaght jeh ny shirveishyn trooid yn Ellan son Kiarail Vannin, as dy row shen reaghit dy neu-chrogheydagh,  as reesht dy vel shen paart jeh'n reayrt as mychione yn aght t'ad cummal seose sleih lesh caaghyn, as smooinaghtyn mychione yn aght dy chooilleeney shen ny share na t'ad ec y traa t'ayn, as troggal er ny vees ayn trooid yn Ellan.

Ta Mnr Hamilton smooinaghtyn dy vel shoh ny hraa greesaghey bentyn da'n traa ry heet, agh dy vel eh goaill rish dy bollagh, eddyr yn daa hraa, dy vel eh feer doillee son kiaraileyderyn er-lheh, as dy vel ad jannoo ny t'ad abyl. T'eh gra dy vel sleih jannoo obbyr feer vie mooie ayns shen ayns Kiarail Vannin, 'sy cherroo preevaadjagh, 'sy cherroo arryltagh, mastey kiaraileyderyn hene. T'eh gra dy vel ad slane currit da, agh dy vel ad feddyn magh dy vel eh ny smoo as ny smoo doillee, as myr v'eh gra roish nish, dy vel sleih tannaghtyn bio ny sodjey, ta ny kiaraileyderyn cheet dy ve ny shinney, as dy mennick ta femeyn slaynt as kiarail y theay ocsyn hene, myr shoh dy vel eh ry hoiggal dy jean ad streeu dy chooilleeney shen, as wheesht as t'ad geearree, dy jean ad streeu dy chooilleeney shen 'sy traa ry heet.

By vie lesh Mnr Hamilton fakin reddyn goll er oaie lesh troggal seyraad noa son couyr, son shickyrys, agh dy vel fys echey dy vel shen 18 meeaghyn/24 mee ersooyl, agh dy jean ad fuirraghtyn dy akin shen. T'eh gra dy jean ad cur shirveishyn ayns shen derrey vees y troggal noa ayn. By vie leshyn fakin yn earroo dy olteynyn y wirran shareaghey, as er-lesh dy vel ad jannoo job yindyssagh lhieusyn t'ayn, agh dy vel caghlaa kinjagh ny ghoilleeid as dy vel feme orroo ny lhie er fwirran trooid jantys, ta yindyssagh agh dy vel feme er tooilley beaynid ayns shen as er-lesh dy jinnagh shen cooney.

Ta Mnr Hamilton gra dy by vie leshyn fakin beggan elley goll er cur da kiaraileyderyn ta geddyn yn keint shen dy chiarail couyr, as freayll ayns nyn inchyn y builley orroosyn my vees feme er Kiarail Vannin scryssey magh eh, as dy vel feme oc caghlaa ny aghtyn beaghee cadjin oc, vees feer doillee son sleih as er nyn son as ta kiarail goll er goaill jeu, myr shoh dy vel ad cur geill da shen, myr shoh dy vel ad cur eab er jannoo fondagh shen 'syn aght share foddee ad.

Ta Mnr Hamilton gra, 'naght cheddin, dy vel ad cur eab er ve smoo crooagh bentyn da couyryn elley, myr shoh choud's t'ad fuirraghtyn er couyr elley dy ve troggit, dy vod ad jeeaghyn er yn aght t'ad jannoo ymmyd jeh ny seyraadyn cummalagh oc, myr sampleyr, dy chroo caa son couyr ny caa son barney ghiare, cha nee ynrican son laghyn seyrey. T'eh gra myr shoh dy vel ad ronsaghey yn reih shen lesh kuse dy chiaraileyderyn dy gheddyn magh vel shen reih er-nyn-son, shaghey ve ny lhie ynrican er laghyn seyrey.

Ta kiaraileyder y lught-thie echey, John Sheppard, gra dy vel yn chooid smoo dy chiaraileyderyn geddyn un oie 'sy chiaghtin, as cooid elley yn traa, dagh laa, ta sleih gobbraghey 24/7, t'ad er eam 24/7. T'eh gra myr shoh dy vel yn un oie shen 'sy chiaghtin as ta lhiabbee ry gheddyn oc, dy vel shen yn un traa as shickyr eh dy bee caa daue cadley, as cummys oc jannoo reddyn elley neesht. T'eh gra, rere yn smooinaghtyn, dy lhisagh laghyn seyrey ve ayn dagh blein – shiaghtin ec y chooid sloo dagh blein. 

Agh ta Mnr Sheppard gra, er coontey ny doilleeidyn lesh cagliagh er couyr, dy vel yn Rheynn gra nish, my vees sleih goaill laghyn seyrey, eisht dy cummyssagh dy jean yn Rheynn goaill ny laghyn shen jeusyn ta sleih jannoo ymmyd magh ass y lowanse bleinoil ec sleih, as shen dy ghra dy vel ad coayl jeih laghyn, daa laa jeig, cre erbee myr vees eh ta sleih dy ghoaill,, ass y lowanse bleinoil oc, as dy vel shen coayl feer, eer vooar. T'eh gra dy vel eh cur ny smoo as ny smoo preays er kiaraileyderyn 'sy lught-thie, as, myr ta fys ec sleih, ta kiaraileyderyn 'sy lught-thie spaarail millioonyn as millioonyn dy phuint da'n Reiltys dagh blein. 

Ta Mnr Sheppard cur yn feysht, quoi vees geearree cooilleeney 35 oor 'sy chiaghtin ec y chooid sloo son £155.35 'sy chiaghtin. Agh t'eh gra dy vel yn chooid smoo dy chiaraileyderyn 'sy lught-thie jannoo foddey ny smoo obbyr na shen, as dy vel ad jannoo eh ynrican er yn oyr dy vel ad kiarail mychione olteynyn y lught-thie oc. T'eh gra dy nee oyr son ve booisal eh, neayr's haink Kiarail Vannin stiagh ayn, dy vel eh gollrish soilshey ec kione thiollane. T'eh gra dy vel yn ennaghtyn t'ad dy gheddyn veih Kiarail Vannin, shen dy vel eh kiarail dy jarroo, as dy vel eh dy jarroo geearree jannoo anchasley cooishyn.

Ta'n Co-oardrailagh Slaynt da Mencap Vannin, Fran Tinkler, gra dy vel yn aggyrt ooilley cooidjagh foddey ny smoo na foddee Hollydene goaill, as er-lhee dy vel doilleeid lesh geddyn olteynyn y wirran trooid y clane co-voodeeys dy leih as doilleeid oc lesh ynsaghey. T'ee sheiltyn dy vel paarantyn skee er troggloo. T'ee gra dy vel y neen ecksh er n'gholl er oaie veih shen. Agh t'ee gra, tra ta plannyn jeant, as couyr ec sleih plannit, as eisht dy ve shirrit er dy chur shaghey eh er yn oyr dy vel cooish eginagh echey er jeet stiagh ayn ny dy vel feme er goaill kiarail jeh peiagh erbee elley, dy vel shen jannoo seose doilleeid feer son lughtyn-thie, ta skee er troggloo hannah cur eab er goaill kiarail, er yn oyr nagh jinnagh ad goll son couyr mannagh row ad dy feer ayns feme jeh. 

Ta Bnr Tinkler gra dy vel pobble 'syn Ellan jeh mysh 1,900 dy leih ta anlheiltagh, as dy vod mayd chebbal daue, er-lhee dy vel ny fysseree s'noa 58 lhiabbaghyn 'sy chiaghtin, as paart jeh ny lhiabbaghyn shen ec peiagh ennagh as daa oie 'sy chiaghtin ry gheddyn echey, foddee eer three oieghyn 'sy chiaghtin, agh nagh vel ad er vrishey sheese shoh dy hoilshaghey magh yn earroo dy leih geddyn couyr. T'ee gra myr shoh dy vel imnea feer vooar da sleih ayns shen ayns Mencap. 

Ta Bnr Tinkler gra dy row Mencap treishteil dy beagh caa da aa-reaghey Hollydene son ny unnidyn v'ad dy gheearree, er yn oyr dy ren yn sheshaght kionnaghey Hollydene, v'eh kionnit ec Mencap Vannin. T'ee gra dy beagh aashagh eh dy aa-reaghey eh dy yannoo unnid as 15 lhiabbee ayn, lesh oltey y wirran. T'ee gra dy vel eh ayns ynnyd lane vie, er yn oyr dy vel eh kiart liorish Ynnyd 21, ayn ta ymmodee taghyrtyn sheshoil goll er, dy vel eh faggys da'n Cholleish my vees fer erbee jeu geearree jannoo coorseyn yn astyr beg, as dy vel eh kiart ec y stad barroose, as veagh ablid y chohort shen dy leih dy yannoo ymmyd jeh.

---oooOooo---

Ta olteynyn y wirran ayns Purt Aer Ellan Vannin ec Runnysvie gra dy vel ad gobbraghey dy yannoo shickyr dy vel dagh troailtagh lesh anlheiltys ennagh vees ry akin – as sleih neesht lesh anlheiltyssyn nagh vel ry akin – goll er cur-rish rish ooashlid as lesh arrym. 

Shoh lurg imnea dy vel cumrail er jeet er shiartanse dy etleeyn er yn oyr nagh vel shirveishyn ry gheddyn lesh greienyn dy hroggal troailtee stiagh magh etlanyn. Va dooinney enmyssit Kevin gra dy row cumrail er etlan gys Leyrphoyl Jelune shoh chaie er yn oyr dy row eh er e ven, as ish ayns caair wheeyllagh lurg obbraid er e lhesh, fuirraghtyn er cooney. Ta Kevin gra dy vel eh credjal dy vel shoh nagh vel couyr dy liooar ry gheddyn.   

Ta Kevin gra dy row y ven echey yn peiagh s'jerree dy gholl er-boayrd yn etlan, liorish traa liauyr, as dy row ee faagit ny lomarcan, as dy row shoh er yn oyr nagh row yn earroo dy hroggeyderyn lhee, lhisagh ve ry gheddyn, jeant foddey ny sloo, myr shoh dy row yn etlagh er ny chumrail son dy chooilley pheiagh, er yn oyr dy vel feme urree goll er boayrd yn etlan ec yn eer jerrey, vees cur urree jeeaghyn dy row ee anmagh son yn etlagh, as er coontey jeh shen dy vel feme er ooilley ny scudleeyn cheet veih roish my vees ablid dy yannoo ymmyd jeh'n hroggeyder lhee, as myr shoh ta'n etlan anmagh faagail y purt aer ayns shoh, as tra t'eh roshtyn Leyrphoyl ec y cheu elley dy vel yn un red taghyrt bun-ry-skyn   

Ta Kevin gra nagh row shoh taghyrt rieau er yn oyr dy row earroo smoo dy hroggeyderyn lhee as earroo smoo dy olteynyn y wirran. T'eh gra dy vel yn earroo dy hroggeyderyn lhee er ve jeant ny sloo, as dy vel eh credjal dy vel yn earroo dy olteynyn y wirran as foddee ad gobbraghey shen er ve jeant ny sloo neesht. T'eh gra, myr shoh, myr eiyrtys, dy vel cumrail er ny etlaghyn. T'eh gra nagh vel eh ro ooasle noadyr, lesh sleih as nagh vel fys oc er y stayd as dy vel ad smooinaghtyn dy vel y peiagh as anlheiltys echey cumrail yn etlagh, as er lesh nagh vel eh agh doilleeid lesh couyryn.

Ta Kevin gra dy ren shen taghyrt roïe, ayns rieughid, gyn yn troggeyder lhee ve ry gheddyn er chor erbee, ny nagh row eh gobbraghey, as dy row eh er e ven drappal seose 'sy troggeyder seose gys yn etlan, as dy vel shen agglagh dy bollagh. T'eh gra nagh vel shoh dy chremmey olteynyn y wirran, er yn oyr dy vel ad feer vie, as er-lesh dy vel dy chooilley pheiagh cur geill da anlheiltyssyn, as reamyssyn son anlheiltee mooie ayns shen gyn doilleeid erbee, as dy chooilley pheiagh feer chooneydagh, as dy vel yn chooid smoo dy hroailtee elley neesht toiggal dy mooar eh, agh nagh vel eh yn gennid dy chouyryn t'ayn reesht.  

Ta Kevin gra nagh lhisagh cumrail ve er yn etlagh shen son un pheiagh, as eer dy vel eh peiagh anlheiltagh t'ayn, nagh vel y foill er y pheiagh shen. 

Kevin, as yn doilleeid shen ec Purt Aer Ellan Vannin ec Runnysvie, lesh, t'eh jeeaghyn, gennid dy chouyryn ayn, gennid dy hroggeyderyn lhee as sleih abyl dy obbraghey ad.

Ta'n fwirran ayns Runnysvie gra dy row eh mollit dy mooar clashtyn shoh, as dy vel eh ronsaghey yn aght haghyr eh. Ta loayreydeer gra dy vel y fwirran gobbraghey rish y Phossan son Entreilys ec Troailtee dy yannoo shickyr dy vel dy chooilley hroailtagh lesh anlheiltyssyn erbee, vel ad ry akin ny nagh vel ad ry akin, goll er cur-rish lesh ooashlid as lesh arrym. 

Ta cuirrey er troailtee as anlheiltyssyn erbee oc dy chur stiagh nyn marel ny dy loayrt rish y wirran mychione ny imneaghyn oc roish my vees ad goll, liorish cur post-l gys y phurt aer. 

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys credjal nagh jean fenish mooar Tesco 'syn Ellan cur ard-vargaghyn elley jeh fosley shapp ayns shoh. Lurg da kionnaghey ooilley ny nuy shappyn by lesh Shoprite, ta fenish Tesco trooid yn Ellan nish, agh ta'n Shirveishagh Chymmyltaght, Bee as Eirinys, Clare Barber, cur barrant er dy jinnagh myn-chreckeyderyn elley foast jeeaghyn er yn Ellan myr margey aynjee veagh eh foast feeu cheet stiagh.

Ta Bnr Barber gra dy vel ard beg dy liooar rere cheer-oaylleeagh ain, as dy vel fys ain nagh vel reihyn ec sleih ayns shoh cheumooie jeh'n Ellan bentyn da ny troaryn ry ee as oor er-lheh. T'ee gra dy vel sym ayn ayns rieughid as dy vel sym er ve ayn, as dy vel fys eckdy vel yn Rheynn Gastid Dellal, myr sampleyr,  er ve geiyrt er kuse jeh ny leeidyn shen as eer ronsaghey cre veagh ny lhiettrimmyssyn shen jeeaghyn dy ve, as fy yerrey cre ny caaghyn foddee ve ayn.

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, David Ashford, gra dy vel eh goltaghey fogrey veih Tesco dy vel eh croo wheesh as cheead startey elley, agh shen lurg da 60 fer ve lhiggit seyr veih ny startaghyn oc lurg da Shoprite creck ooilley ny shappyn echey da Tesco. Va'n chooid smoo jeusyn shoh nyn reireyderyn. Agh ec y chooid smoo, shen dy ghra dy vel 40 startaghyn elley dy ve currit er bun. 

Ta Mnr Ashford gra dy vel jerkalys echey er y chooish, agh dy vel feyshtyn foast er-mayrn, as t'eh gra dy nee niaght mie er bastal eh, veg vees croo startaghyn 'sy tarmaynys, as er-lheh 'sy cherroo myn-chreck. T'eh gra dy beagh eh ny s'maynrey dy beagh fys echey er ny vees ny paartyn er-lheh shen, agh dy vel eh son shickyrys cur creeaght, as dy nee naight mie eh son yn Ellan.

Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, David Ashford.  Agh ta foast imnea mychione yn aght oddys y caghlaa jannoo er troareyderyn as kiareyderyn Vannin, as sleih boirit nagh bee Tesco arryltagh dy reayll sthockyn jeh'n chooid oc. Ta'n Reiltys gra dy vel eh gobbraghey rish troareyderyn as kiareyderyn Vannin dy chooney lhieu cosney barrant SALSA, liorish veagh caa ry gheddyn, ec y chooid sloo, son troaryn ynnydoil dy ve sthockit er skellooyn Tesco.

Ta Bnr Barber cheet er jerkal rish caghlaa erbee ec Tesco dy aa-hroggal eh, as dy vel shen son Tesco dy chooilleeney cheusthie, agh dy vel yn Rheynn jeant booiagh, magh ass shen, dy vel bishaghey ooilley cooidjagh ayns startaghyn, son shickyrys veih'n stayd v'ec Tesco tra ren eh goaill toshiaght. T'ee gra dy vel obbyr er ve jeant neesht lesh yn sleih shen as nagh row faill currit daue 'syn aa-hroggal ec y toshiaght, as dy vel shen feer scanshoil da'n Rheynn Gastid Dellal. 

Ta Bnr Barber gra dy vel skeim, nagh vel eddyr yn Reiltys as Tesco, agh dy mooar eddyr yn Reiltys as ny troareyderyn as kiareyderyn, as cur ablid daue dy ve freggyrtagh da ny stundayrtyn as feme orroo ec Tesco dy ve abyl dy chur stiagh 'sy chapp. T'ee gra dy beagh cairagh eh dy ghra dy jinnagh barrant SALSA fosley dorryssyn elley da troareyderyn as kiareyderyn neesht. Agh t'ee gra foddee dy jean kuse dy leih briwnys nagh vel shen yn raad ta feme oc goll, nagh vel shen raad t'ad reih dy gholl. 

Ta Bnr Barber gra dy row yn Rheynn smooinaghtyn dy beagh dy bollagh kiart eh 'sy stayd hooar ad magh dy row reddyn goll, dy hebbal shen da'n sleih shen va cur stiagh hannah  ayns Shoprite son y chooid smoo, agh foddee dy jean ad feddyn magh dy voddagh ad cur stiagh ayns Tesco, er yn oyr nagh row ad freggyrtagh da eaghtyryn y varrant.  T'ee gra myr shoh dy vel cubbyl dy cheirlannyn er ve ayn dy hoilshaghey magh da sleih y bun jeh shen, agh dy beagh yn chooid smoo dy leih gobbraghey rere ny stundayrtyn shen hannah, myr yinnagh sleih jerkal rish, as dy vel enn ain orroo 'syn Ellan ta cur bee as troaryn dooin ooilley, agh nagh vel eh agh jannoo formoil shen. As t'ee gra dy vel costys cochianglt rish shen, as myr shoh dy row yn Rheynn geearree jannoo shickyr dy row argid son shen.

Ta Bnr Barber gra dy vel fys eck er dy vel kuse dy leih nagh vod ve freggyrtagh da barrant SALSA, as er-lhee dy vel yn rieughid ny smoo bentyn da sleih as foddee ad jannoo coardail er costys vees gobbraghey bentyn dauseyn, vees gobbraghey da'n dellal oc, dy vod ad scaailley gys ny eaghtyryn foddee Tesco shirrey, myr sampleyr.

Ta'n Oik Dellal Cairagh er lhunney co-choyrle, shirrey barelyn er fo-clattys veagh cooie rere yn Clattys Co-hirrey 2021. Veagh ard-chooishyn rere yn clattys dy reaghey saaseyn son:

•    ronsaghey reddyn vees jeant as ourys orroo dy vel ad jeeaghyn dy ve noi co-hirrey, ny tra t'eh jeeaghyn nagh vel y vargey gobbraghey dy kiart;
•    cur uailyn soit as aghtyn dy chur er colughtyn cur argid er-ash da custymeyryn lurg lhied ny ronsaghtyn;
•    cur cagliagh, erskyn veagh ronsaght mychione covestey traghtee;
•    cummal clashtynyssyn ayns cooishyn as ta'n Oik Dellal Cairagh credjal dy row currym er parteeyssyn da covestey dy chur fogrey mychione echey agh dy ren ad failleil dy yannoo shen; as
•    cummal ronsaghtyn er covestaghyn treealit.

Ta Caairlagh noa yn Oik Dellal Cairagh, Tim Glover, gra dy vel yn chooish vooar ayns shoh ee, dy beagh fys rolaue er ve ec yn Oik Dellal Cairagh as ec yn Reiltys dy row shoh goll er plannal, as dy beagh shen yn anchaslys v'ayn, shaghey cheet magh dy neu-yerkit. T'eh gra foddee nagh beagh anchaslys rieugh erbee er ve ayn 'sy chionnaghey liorish Tesco jeh Shoprite, agh ec y chooid sloo veagh fys rolaue er ve ec yn Oik Dellal Cairagh as ec yn Reiltys.

Ta Mnr Glover gra dy beagh y fo-clattys ayn, dy beagh ablid er ve ec yn Oik Dellal Cairagh dy ronsaghey y chooish bentyn da cohirrey traghtee. T'eh gra, beagh anchaslys erbee er jeet magh ass shen ny dyn, dy vel shen fer jeh ny feyshtyn shen as cha bee fys ain arragh er y reggyrt, agh ec y chooid sloo dy beagh fys rolaue er ve ayn as ec y chooid sloo foddee ny ronsaghtyn shen er ve er nyn gummal, shaghey y chooish cheet dy bollagh dy neu-yerkit.

Ta Mnr Glover er jeet stiagh 'syn oik shen ayns ynnyd jeh Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, John Wannenburgh. 

---oooOooo---

Ta Lught-Reill Bun-Shirveishyn Vannin er chur stiagh yeearree phlannal noa son myllin glenney sornaigys noa ayns Purt ny Hinshey, dy chur lhiettrimmys er mooynlagh aw ve pumpit magh 'sy vooir. Ta'n Lught-Reill gra dy row y yeearree currit stiagh ayn 30 Mee Houney, fy yerrey, ga dy row ee skedjalit dy ve currit stiagh ayn ny s'moghey, as Barrantee Purt ny Hinshey gra dy row ad mollit dy row cumrail er y chooish.

Ta'n ynnyd treealit ayns magheryn faggys da Stashoon Pooar Purt ny Hinshey. Va plannyn er nyn soilshaghey magh Mee Luanistyn, as ta'n Lught-Reill gra dy vel yn yeearree goaill stiagh Sess Ooilley-Goaill er y Vuilley er yn Chymmyltaght, Fogrey mychione olteynyn y cho-voodeeys goaill ayrn 'sy chooish, as Tuarastyl bentyn da sauchys er ny raaidyn, mastey docamadyn elley. 

Ren Oltey yn Chiare as Feed son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Kate Lord-Brennan, gra, fy yerrey hoal, dy vel yeearree phlannal er ve currit stiagh ayn son mwyllin glenney sornaigys ayns Purt ny Hinshey. t'ee gra dy vel y coardail er kionnaghey y thalloo ny lhie er geddyn kied phlannal, as dy row coloayrtyssyn goll er jannoo eddyr ny parteeyssyn rish tammylt. 

Roish nish ta chaghter Lught-Reill Bun-Shirveishyn Vannin er ninsh da Radio Vannin dy row eh treishteil dy beagh kiebbaghyn brishey y thalloo 'syn ynnyd 'sy vlein shoh cheet, as dy beagh 18 meeaghyn gys daa vlein ceaut er yn obbyr veih'n traa shen maghey.

---oooOooo---

Ta ard ny marrey mooie veih Kione Bradda, yn Ard Bradda as Lhiettalys Er, vees mysh daa chilomeadar cherrinagh, er ve dooint liorish y Voayrd Reiree Roagan lurg aghin liorish ny eeasteyryn hene. 

Ta Ard Sheckter Sheshaght Troareyderyn Eeast Ellan Vannin, yn Doctor David Beard, gra dy row lhiettrimmys currit er yn ard hoshiaght er yn oyr dy row earroo mooar dy roaganyn aegey ayns shen. Ta'n rate dy ghoaill 'syn ard er ve feer vie, lesh baatyn ynnydoil goaill ooilley va lowit oc cheusthie jeh un laa 'sy chiaghtin. Er coontey jeh shoh, va ny eeasteyryn smooinaghtyn dy beagh feme er traa son yn ard dy aa-chouyral lurg traa dy eeasteyrys trome.  ayns shen. Ta'n Doctor Beard gra dy jean yn Ard Bradda as Lhiettalys Er fosley reesht Mee Vayrt, dy lickly.

Ta goaill feer vie er ve ec eeasteyryn son roaganyn as myn-roaganyn mleeaney, as yn sthock ayns foaynoo mie neesht. Shoh lurg cur bree trome da lhiettalyssyn dy choadey as dy chur er sthockyn couyral, dy chummal seose yn eeasteyrys son ny bleeantyn ry heet.

---oooOooo---

Ta ny shlee na £600,000 er ve ceaut liorish Oik Postagh Ellan Vannin ayns ny queig bleeaney t'er n'gholl shaghey er y Skeim son Irree Ass Trooid Coardail Cooidjagh. Va'n towse shoh er ny hoilshaghey magh liorish Caairlagh yn Oik Postagh, as Oltey yn Chiare as Feed son Middle, Stu Peters, ayns chaglym yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie.

Va feysht currit er Mnr Peters liorish Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, mychione yn earroo dy obbreeyn post t'er n'ghoaill ayrn 'sy skeim ayns dagh blein, as yn costys ayns dagh blein jeh shen. Haink eh magh dy row yn sym ooilley cooidjagh £684,371, as dy vel eh goll er brishey sheese myr shoh :

'Sy vlein argidoil 2019/20 : va £163,638 ceaut, bentyn da shiaght obbree;
2020/21 : £198,388 gys hoght obbreeyn;
2021/22 : £132,222 gys queig obbree;
2022/23 : £98,059 gys queig obbree;
as 2023/24 choud's nish : £92,064 gys kiare obbree.

Ren Mnr Peters soilshaghey magh da Olteynyn yn Chiare as Feed dy bee coyrle ry hirrey jeh obbreeyn yn Oik Postagh mychione ny coorseyn oc 'sy traa ry heet, as dy by chosoylagh eh dy bee irree ass dy arryltagh currit myr reih da ymmodee obbreeyn.

Myr cheayll shin ayns Traa dy Liooar y cheayrt shoh chaie, va feme er caghlaaghyn bunnidagh da saaseyn obbree yn Oik Postagh lurg reaghys y Phost Reeoil veih 13 Jerrey Fouyir dy chur post huggey as veih'n Ellan 'sy vaatey, shaghey ayns etlan. Magh ass shoh ta coontey goll er cur dy vel rour olteynyn y wirran nish, agh chammah's shen, ta shiartanse dy leih gra, dy vel cumrail er livrey post da custymeyryn. 

Tra va feysht currit er Mnr Peters, row ymmyd goll er jannoo jeh'n Skeim son Irree Ass Trooid Coardail Cooidjagh dy chooney dy eaysley cooishyn doolaneagh bentyn da'n earroo dy obbreeyn, ta Mnr Peters gra dy vel yn red dy reayll ayns cooinaghtyn, shen dy nee skeim arryltagh eh, as dy cadjin dy vel ymmyd shirrit jeh liorish yn ailleydagh. T'eh gra, myr boayrd slattyssagh currymagh, dy vel eh cur eab er cosney vondeish, goaill yn derrey vlein rish y vlein elley, 

Ta Mnr Peters gra dy vel Oik Postagh Ellan Vannin aa-scrutaghey as caghlaa dy reiltagh yn earroo dy obbreeyn echey, rere caghlaaghyn aggyrt mastey custymeyryn, as caaghyn dy hareaghey. T'eh gra, ayns margey phost ghiare gollrish shen 'syn Ellan, ny yeih dy vel caghlaays doaltattym ayn, dy vel faaishnys dy jean yn towse dy vynjeigyn 'sy phost bishaghey liorish mysh 1% per annum, agh nagh jean shoh cur shaghey y tuittym ayns yn towse dy screeunyn ta goll sheese liorish eddyr 7% as 9% 'sy vlein. Ta fwirran y phost cooilleeney curmyn trooid yn Ellan dy aa-yannoo cormid ayns curmyn dy livrey post rere caghlaa 'syn aggyrt. T'eh gra dy nee smoo lickly eh dy bee'n Oik Postagh cur geill da yeearreeyn veih failleydee rere yn skeim my vees rour obbreeyn ayn, as nagh vel caa dy chur shaghey yn stayd shen liorish geddyn rey rish obbreeyn shallidagh, ny gyn lhieeney startaghyn follym, ny caghlaa cadjin ayns olteynyn y wirran ynrican. T'eh gra, ayns ny shey meeaghyn t'er n'gholl shaghey, va lane caghlaa jeant ayns curmyn.

---oooOooo---

Ta'n Banc HSBC er veeraghey da Radio Vannin dy vel caghlaa cheusthie jeh'n aght t'eh cummal seose custymeyryn HSBC Expat er chur ayns ourys 28 startaghyn ayns shoh 'syn Ellan. Ec y traa t'ayn ta daa wirran ec y vanc, as fer jeu ayns shoh 'syn Ellan, dy phohlldal custymeyryn HSBC Expat, agh dy bee'n obbyr shoh goll er jannoo ec un wirran ayns boayl elley. Ta'n Banc HSBC gra dy vel eh cummal seose cumraagyn as ta'n caghlaa shoh jannoo orroo. 

Ta'n Rheynn Gastid Dellal gra nagh vel sleih rieau goltaghey coayl startaghyn, agh t'ad gra dy vel ad goltaghey y fogrey rolaue jeh shoh, as t'eh gra dy vel eh treishteil dy bee startaghyn elley ry gheddyn ec ny obbreeyn orroo t'eh jannoo as dy vel cooney ry gheddyn oc choud's t'ad chyndaa. 

Ta fogrey veih'n Rheynn Gastid Dellal gra dy vel eh er n'gheddyn aa-hickyrys veih'n Vanc HSBC dy vel eh cummal seose cumraagyn as ta ny caghlaaghyn shoh jannoo orroo, as dy vel eh toiggal dy vel cur yn strughtoor noa shoh er bun jannoo paart jeh dellal HSBC goaill orroo cummey y phossan. T'eh gra dy vel eh goltaghey fogrey cho foddey rolaue, as dy vel eh cur enn er dy vel ymmodee startaghyn ec Banc HSBC foast 'syn Ellan, lesh ardyn elley y heshaght sheeyney magh dy ynnydoil.

Ta'n Rheynn Gastid Dellal gra, choud's nagh vel sleih goltaghey fograghyn mychione coayl startaghyn, dy vel ard aggyrt er schleiyn ayns tarmaynys lajer. T'eh gra, lesh kerroo lajer 'syn Ellan son shirveishyn argidoil as profeshoonagh, dy vel eh treishteil dy bee caa fy yerrey son fir er-lheh as orroosyn ta shoh jannoo, dy gheddyn faill elley 'syn Ellan. T'eh gra, trooid Argidys Ellan Vannin, ta fer jeh ny jantyssyn cheusthie jeh'n Rheynn, dy vel yn Rheynn ry gheddyn dy phohlldal eddyr Banc HSBC as olteynyn y wirran orroosyn ta shoh jannoo ayns traa yn caghlaa shoh.

---oooOooo---

Ta smooinaghtyn goll er cur da cur stayd myr troggal coadit da Mwyljin Flooyr Laksey. Ta'n troggal kiare laare er ve ayn rish ny sodjey na 150 blein, lurg da fosley 27 Toshiaght Arree 1861. She Robert Casement – eshyn ren kiaddey Queeyl Vooar Laksey – ren kiaddey ny mwyljyn neesht ayns Glion Laksey, liorish yn Awin Laksey. Ta sleih credjal dy row yn troggeyder hene John James Moore, ren troggal Droghad Voore harrish Glion Ruy. 

My vees y troggal recortit 'sy Recortys jeh Troggalyn Coadit, veagh lhiettrimmyssyn er yeearreeyn dy lhieggal eh, dy chaghlaa eh ny dy heeyney magh eh ny veg elley 'syn ynnyd shen. Foddee sleih cur stiagh nyn marel mychione yn treealtys gys yn Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys ayns Thie Murray, Cronk Havelock ayns Doolish derrey 8 Jerrey Geuree 2024.

Ta mwyljyn flooyr dy mennick ayns gaue veih aile, as va three aile tromey ayns shen: yn chied er 'sy vlein 1873; y nah er 'sy vlein 1921; as yn trass er 'sy vlein 1946. Ga dy row ny three aile tromey shen ayn, as dy row ny mwyljyn gobbraghey trooid daa chaghey yn theihll, ta'n troggal foast gobbraghey myr mwyllin jiu dy yannoo flooyr ass arroo Vannin. 

Agh ta tuarastyl bleinoil ny mwyljyn mleeaney cheet neesht er : pandemagh dowanagh; er silo ren failleil; er troaryn ren failleil, nagh vel taghyrt agh un cheayrt ass feed; er yn aght ta'n colught streeu rish greienyn ta cheet dy ve shenn; as rish costyssyn vees gyrjaghey dy tappee. Chammah's shen, ren yn towse dy argid caillt echey doobley ayns blein, lurg da'n chlient smoo, Thie Fuinnee Rhumsaa, dooney. 
 

More from Manx Gaelic