On Air Early Breakfast Chris Williams | 5:00am - 7:30am

Traa dy Liooar, 12ah Toshiaght Arree 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 12ah Toshiaght Arree 2024

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, shassoo er dy vel yn lught-reill echey baih argid ayns yn eiraght vees goll er chebbal wheesh as vees possible, agh t'eh credjal dy vel tosheeaghtyn smoo as feme oc er argid hoshiaght. Ayns Plan yn Ellan, ta Mnr Cannan er chur roish plannyn dy vishaghey yn earroo dy leih ta cummal 'syn Ellan chammah's yn earroo ta cheet dy yannoo cheayrt ayns shoh. 
Ta sleih ec chremmey Mnr Cannan roish nish as gra dy vel eh er lhiggey da ynnydyn cheet dy ve ceaut as fragym, as dy vel shen cur builley dy jeeragh er reayrt yn Ellan son sleih ta cheet lesh shilley er. 
Ta Mnr Cannan gra dy vel eh toiggal y feeuid jeh'n eiraght ain, agh dy vel feme er cur shen 'sy cho-heks jeh stayd argidoil yn Ellan. T'eh gra dy vel yn lught-reill echey er chur y dean ec ard eaghtyr jeh 500,000 keayrtagh, as myr ayrn jeh'n obbyr turryssagh mooar shen, myr sampleyr, ta'n raad yiarn lectragh as yn aght t'eh ry gheddyn, as yn aght ta sleih geddyn entreilys da, etc, as ny costyssyn cochianglt rish shen. Agh t'eh gra dy vel feme er smooinaghtyn er, dy vel feme er eeck son dy chooilley red, as dy nee baghtal eh nagh vel agh towse dy argid ec yn Reiltys as cagliagh er, myr shoh dy vel feme er yn Reiltys er ve kiarailagh mychione yn aght as yn ard t'eh ceau yn argid echey.

---oooOooo---

Ec jerrey yn chlaare Jelune shoh chaie dimraa mee y cheesh valjagh vees reaghit ec ny lughtyn-reill ynnydoil trooid yn Ellan. Cheayll shin mychione paart jeu, agh va mee gra foddee dy beagh ymmydoil eh jeeaghyn er ooillyn ny lughtyn-reill nish va ny reaghyssyn jeant oc son y vlein argidoil shoh cheet. As ta caghlaaghyn rate reaghit son keesh valjagh trooid yn Ellan, as cha nel daa lught-reill ynnydoil erbee as ta'n cheesh valjagh ec currit da'n rate cheddin as ec lught-reill ynnydoil erbee elley.

Ta shin goll trooid ny lughtyn-reill ynnydoil rere yn abbyrlhit, myr shoh ta shin goaill toshiaght lesh Andreays.

Ayns Andreays, bee'n cheesh valjagh 142 ping 'sy phunt, as shen lurg biashaght 5.9% er y vlein shoh. Ta loayreyder ass-lieh ny B arrantee gra dy row bishaghagh ooilley cooidjagh ayns ny costyssyn roie, vees goaill stiagh –
•    costyssyn lectragh son ny lampaghyn straiddey, as ry hoi karraghey as cur stiagh lampaghyn noa; 
•    costyssyn roie son yn ynnyd jeelym;
•    costyssyn vees bishaghey son shirveishyn ny raaidyn mooarey, as feme er bishaghey ny shirveishyn shen mygeayrt y Skeerey er coontey drogh earish.
Ta'n tailley son orch er nyrjaghey liorish £52 son dagh lught-thie.
-----
Goll gys kione elley yn Ellan, ayns Carbory as Rushen, ta ny Barrantee er chur y cheesh valjagh dy ve 174 ping 'sy phunt, vees 7.4% ny syrjey na t'eh mleeaney. Ta ny Barrantee gra dy bee lieh jeh'n chsotys scarrit dy corrym eddyr Ynnyd Jeelym Theayagh y Jiass as geddyn rey rish orch. Bee'n chooid elley jeh'n cheesh valjagh ceaut er shirveishyn ny raaidyn mooarey, chaglym orch as argid faill, vees jannoo seose beggan ny sloo na'n trass ayrn jeh costyssyn ny Barrantee.
-----
Er y twoaie reesht, ayns Skeerey Vreeshey, ta ny Barrantee er reaghey keesh valjagh jeh 70 ping 'sy phunt, as ga dy vel shen injil dy liooar, t'eh foast goaill stiagh bishaghey vees beggan ny smoo na 7.7%. Ta ny Barrantee cheet er y tailley orch, vees er nyrjaghey liorish £52 per lught-thie.
-----
Ta'n bishaghey smoo 'sy cheesh valjagh er jeet ayns Braddan, lesh bishaghey 36%, dy bee'n cheesh valjagh 'sy vlein argidoil shoh cheet 351 ping 'sy phunt. Ta Caairlagh y Voayrd, Andrew Jessop, gra dy vel ny taillaghyn foast tannaghtyn ny sinshley na adsyn ec shiaght lughtyn-reill ynnydoil elley as dy vel ad foddey ny sloo na ayns ny ardyn naboo, Doolish as Connaghyn. 

Ta Mnr Jessop gra dy row y boayrd jeh yioin cur agh faaishnys beg dy liooar er argid cheet stiagh veih'n seyraad noa oc son y cho-voodeeys, Yn Thie Cruinn, as t'eh gra dy vel shiartanse jeh ny costyssyn elley er jeet er coontey ny vees goll er jannoo ec Rheynnyn y Reiltys – nee mayd clashtyn tooilley mychione shoh ny s'anmee. Hig yn tailley son orch sheese gys £50 per lught-thie 'sy vlein argidoil shoh cheet – ec y traa t'ayn t'eh £88 per lught-thie.
-----
Ayns Balley ny Loghey ta ny Barrantee er reaghey keesh valjagh vees 135 ping 'sy phunt, vees goaill stiagh bishaghey 8%, as ta'n rate goaill stiagh £52 per lught-thie son yn tailley orch.
-----
Veih'n heear-hwoaie gys y hiar-ass, as ayns Balleychashtal bee rate y cheesh valjagh 'sy vlein argidoil shoh cheet 388 ping 'sy phunt, lurg bishaghey beggan ny smoo na 8%. Ta'n lught-reill gra dy row sur-smooinaghtyn kiarailagh er y vriwnys echey dy yrjaghey y cheesh valjagh lesh bishaghey erskyn yn rate bolgey argidoil. Ayns fogrey ta ny Barrantee gra nagh vel tashaghtyn cadjin argid freillt y valley wheesh as dy vel ad booiagh dy liooar lhieu dy ghoaill argid assdaue dy veeinaghey bishaghey erbee choud's t'ad cummal seose ny shirveishyn cheddin. Hee tailley son orch er dagh lught-thie seose gys £220.
-----
Bee'n rate smoo ayns Doolish, lesh keesh valjagh ec 573 ping 'sy phunt, vees goaill stiagh bishaghey 12%. Ta Leeideilagh Coonceil Ghoolish, Claire Wells, gra dy vel feme er yn lught-reill jannoo shickyr dy vel reddyn ry chummal seose 'sy traa ry heet choud's t'ad freayll arrey er yn stayd t'ayn nish. T'ee gra neesht dy vel y Coonceil currit da as jeeraghey er livrey shirveishyn theayagh lane-femoil.
-----
Hig bishaghey 14% ayns rate y cheesh valjagh ayns Garff, dy jig eh dy ve 191.5 ping 'sy phunt. Ta ny Barrantee gra dy row briwnys jeant lurg coloayrtys kiarailagh, as t'ad cheet er –
•    costyssyn son turneyr ass-lieh y lught-reill;
•    cheet stiagh sinshley veih'n cheesh valjagh traghtee; as
•    bishaghey ayns taillaghyn son reirey orch,
mastey ny oyryn son y vishaghey. Hed yn tailley son orch seose gys £212 per lught-thie.
-----
Ta Barrantee Carmane er cur y cheesh valjagh 'syn ard gys 95 ping 'sy phunt, lurg bishaghey 1%, lesh yn tailley son orch ec £160 per lught-thie.
-----
Bee keesh valjagh ec 162 ping 'sy phunt ayns Jurby, vees jannoo seose bishaghey beggan ny smoo na 8%, lesh tailley orch ec £52 per lught-thie.

As nish gys Lezayre, as ayns shen bee rate dy cheesh valjagh 110 ping 'sy phunt, as ny Barrantee coardail rish bishaghey 9.9%, as reesht lesh yn tailley orch ec £52 per lught-thie.
-----
Cha jig bishaghey erbee ayns Malew, boayl ta ny Barrantee er reaghey dy reayll rish yn cheesh valjagh t'er ve ayn rish three bleeaney hannah, jeh 199 ping 'sy phunt. Ta'n lught-reill gra dy vel shoh er coontey jeh lhiassaghey thieyn noa son cummal ayn as lhiassaghey cooishyn traghtee noa 'sy skeerey. T'eh gra dy vel aghtyn er ve oc dy spaarail argid son reirey as dy vel argid echey er eeasaght rere rate soit, as magh ass shen dy row yn lught-reill abyl dy chooilleeney cormid choontee gyn cur errey er cummaltee.
-----
Ta Barrantee Marooney er reaghey keesh valjagh ec 195 ping 'sy phunt, lesh bishaghey beggan ny smoo na 7%,. Lesh y vishaghey shoh t'ad gra dy bee cormid choontee ec y voayrd. T'ad gra dy vel yn yrjaghey 'sy rate er jeet veih costyssyn mooarey yn Seyraad Bree Veih Orch as veih'n Ynnyd jeelym theayagh, chammah's veih Loghan Snaue y Heear.
-----
As my heear, dy jarroo, reesht as ta Barrantee Maayl er reaghey rate keesh valjagh jeh 148 ping 'sy phunt, vees goaill stiagh bishaghey beggan ny smoo na 1%, as, gollrish ec kuse dy lughtyn-reill elley, bee'n tailley orch £52 per lught-thie.
-----
Er-ash lhien gys y hiar, as ayns Connaghyn ta ny Barrantee er reaghey rate keesh valjagh ec 411 ping 'sy phunt, as shen bishaghey jeh 10%. Ta'n lught-reill gra dy vel y reaghys shoh er jeet er coontey jeh doolaneyn argidoil vees goaill stiagh ard rate dy volgey argidoil, as costyssyn vees gyrjaghey son bun-shirveishyn as cur-rish orch.

She Fenella Logan ta ny leeideilagh er cooishyn argidoil, as t'ee gra dy row briwnys jeant dy ghoaill argid ass tashtaghyn dy argid freillt dy veeinaghey y preays argidoil er cummaltee y valley beg cheerey son shaleeyn bun-troggalagh. 

Ta Barrantee Connaghyn credjal, liorish bishaghey yn rate, dy jean shen cooney dy chummal seose ny shirveishyn lane-femoil oc; dy chur ablid dy yannoo reaghyssyn argidoil ny sassey 'sy vlein shoh cheet; as dy chummal seose ny thieyn as troggalyn elley oc.
-----
Ta doilleeidyn er ve jannoo er Barrantee Parick mleeaney, lesh olteynyn shallidagh pointit lurg da three jeu irree ass nyn oik. Agh nish t'ad boayrd er reaghey bishaghey 10% 'sy cheesh valjagh son y vlein argidoil shoh cheet, as hig ee dy ve 243 ping 'sy phunt.
 -----
Agh beggan my hwoaie veih shen, ta Barrantee Purt ny Hinshey er reaghey rate keesh valjagh jeh 270 ping 'sy phunt, vees goaill stiagh bishaghey 1%. Ta'n Barrantagh Ray Harmer gra, liorish ve kiarailagh ayns ny bleeantyn jeieanagh, va caa da ny Barrantee freayll injil y rate keesh valjagh son cummaltee.

Ta'n tailley orch son y valley er n'gholl seose liorish £34 per lught-thie, as ta ny Barrantee gra dy vel shen er coontey bishaghey feer vooar ayns taillaghyn yn Seyraad Bree Veih Orch 'sy vlein t'er n'gholl shaghey. Nee'n bishaghey cummal seose Loghan Snaue y Heear chammah's plannyn dy hareaghey Parade ny Marrey.
-----
Lesh bishaghey 4%, ta Barrantee Purt Chiarn er reaghey rate keesh valjagh ec 378 ping 'sy phunt. Ta'n Caairlagh, Godfrey Egee, gra dy bee tooilley argid goll er baih ayns seyraadyn 'sy valley beg cheerey, as dy jean eh cummal seose neesht y rate smoo son Loghan Snaue y Jiass. T'eh gra dy vel y boayrd er scryssey magh shiartanse dy reddyn as veagh eh mie dy row ad ayn, agh cha bee snaueanyn noa 'sy vaie, myr sampleyr. Ta'n boayrd gra dy vel ymmodee costyssyn ass nyn gurneil, agh dy vel eh goaill £55,000 ass tashtaghyn dy argid freillt dy veeinaghey paart jeh'n phreays.
-----
As naboo da, ta Boayrd Barrantee Purt Le Moirrey er choardail rish bishaghey beggan ny smoo na 2% dy chur yn rate keesh valjagh echey gys 395.65 ping 'sy phunt, as t'eh gra dy vel shen cho injil as vees possible as dy nee claare argidoil ee jeh ny vees ry yannoo. Ta ny Barrantee er chur geill da bishaghey 'sy tailley son yn ynnyd jeelym theayagh  as son yn Seyraad Bree veih Orch; son argid faill; as son shaleeyn 'sy traa ry heet.

Ta ny shlee na £21,000 fo lhiastynys da veih sleih nagh vel er neeck y cheesh valjagh oc as yn Tashtey shirrey er yn sleih shen son yn argid.
-----
Lhig dooin goll my hwoaie reesht, as ayns Rhumsaa ta ny Barrantee er reaghey rate keesh valjagh jeh 495 ping 'sy phunt, lurg daue coardail rish bishaghey 6%. Ta'n Barrantagh Robert Cowell gra nagh vel yn lught-reill geearree cur preays er sleih choud's ta creoighys lesh y chostys bea foast ayn. T'eh gra dy vel y rate goaill stiagh argid elley son Loghan Snaue y Twoaie, chammah's cur stiagh lampaghyn noa ayns ynnyd jeh kuse jeu t'ayn hannah; as carbid orch ayns ynnyd jeusyn t'ayn nish; as son cur stiagh ynnyd aa-choorsal 'sy valley.
-----
As yn fer s'jerree rere yn abbyrlhit, shen ayns Stondane, as ta ny Barrantee ayns shen er choardail rish bishaghey 3%, dy bee'n rate keesh valjagh ec 160 ping 'sy phunt.
-----
As myr shoh, shen ooilley mygeayrt yn Ellan dy gheddyn magh mychione y cheesh valjagh reaghit ec dagh lught-reill ynnydoil son y vlein argidoil shoh cheet: shen dy ghra veih'n chied laa Mee Averil maghey.

---oooOooo---

As choud's va shin jeeaghyn er Braddan, cheayll shin mychione Yn Thie Cruinn, vees seyraad thalk noa troggit ec Corneil Strang, as ta oikyn noa ny Barrantee ayns shen, as seyraadyn soccar as halley spoyrt ayn, as kuse dy cholughtyn jerkal rish cosney bargane soiagh dy yannoo ymmyd jeh'n ynnyd. Tra va'n seyraad shen goll er plannal, v'eh jeeaghyn dy row reaghys eddyr yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay dy beagh kied da carbid cosney stiagh 'sy Thie Cruinn trooid garaghyn as harrish raaidyn yn Thie Lheiys Noble. 

Agh neayr's shen ta'n Rheynn er n'yannoo briwnys nagh vel shen mie dy liooar, lesh gaue dy jig ny raaidyn mygeayrt y thie lheiys dy ve plooghit. Nish ta fogrey er ve currit da Barrantee Braddan liorish y Rheynn. Er-lesh yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, dy lhisagh raad entreilys er-lheh er ve troggit myr ayrn jeh'n ard-phlan son yn seyraad, agh ren fo-rheynn ny Raaidjyn Mooarey jeh'n Rheynn Bun-Troggalys gobbal cur kied da shen. Nish cha bee kied currit da carbid erbee elley cosney stiagh 'sy Thie Cruinn er-lhimmey jeusyn ec sleih ta gobbraghey ayns shen, vees goaill stiagh conaanteyderyn ta foast cur kione er obbyr da'n seyraad.

Ta Caairlagh Boayrd Barrantagh Braddan, Andrew Jessop, gra, tra haink y chooish shoh hoshiaght, as v'eh currit myr reih dy voddagh ny Barrantee ayns rieughid chebbal da sleih kiedyn dy obbraghey, shaghey reaghey lane tannys. T'eh gra dy vel shen foast jannoo seose reih, as dy nee baghtal eh nagh vel shen feeraghey dy vel cair son entreilys lesh carbid gys yn ynnyd, as da kuse jeu foddee dy jinnagh shen prowal dy ve ny ghoilleeid bentyn da'n ablid oc dy obbraghey. T'eh gra dy vel builley cummyssagh mooar ass shen er ablid y laare.

Ta Mnr Jessop gra dy ren ny Barrantee screeu rish yn Rheynn as dy dinsh ad da dy row y coyrle va currit da ny Barrantee nagh row kied ec yn Rheynn cur lhiettrimmys er y theay veih gimman er ny raaidyn, er yn oyr liorish ve currit da shen dy row y theay er n'yannoo ymmyd jeh ny raaidyn shen son foddey ny sodjey na feed blein, un vlein as feed, as rere nyn marel, dy row eh nish er yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay dy phrowal nagh vel kied ec y theay dy imman er ny raaidyn as dy chosney entreilys da'n Thie Cruinn, shaghey shinyn prowal dy vel. 

Ta Mnr Jessop gra dy vel shen dy cummyssagh cur er ny Barrantee goaill ayrn ayns cooish leigh, nagh vel cheet lesh peiagh erbee, agh bentyn dauesyn hene, dy vel feme oc er cur argid son shen trooid y cheesh valjagh, as dy vel yn Rheynn geddyn coyrle nastee veih Shamyryn y Turneyr Theayagh, agh fy yerrey costyssyn erbee t'er ny Barrantee, dy vel shen cheet er eeckeyderyn y cheesh valjagh, as dy by amlagh eh dy vel yn eeckeyder keesh valjagh smoo ayns Braddan, shen yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay.

Myr freggyrt, ta'n Rheynn gra, choud's t'eh ayns foayr jeh'n shalee, nagh jean eh cur ayns gaue sauchys ec sleih ta jannoo ymmyd jeh ny shirveishyn echey as entreilys son shirveishyn egin. T'eh gra neesht nagh vel ymmyd rheynnit jeh ny raaidyn myr t'ad ec y traa t'ayn cooie, as veih'n 4 Mee Vayrt nagh bee entreilys lowit da carbid da'n ynnyd. 

Ta'n Rheynn gra, 'sy vlein 2016, dy row kied currit hoshiaght va goaill stiagh entreilys da'n ynnyd via ny raaidyn preevaadjagh t'ayn nish. T'eh gra dy vel kuse dy vleeantyn er n'gholl shaghey as dy moghey 'sy vlein 2022 dy row geill tayrnit ec yn Rheynn da, nagh beagh y raad shen cooie ny sodjey er coontey yn towse smoo dy hraaght v'ayn liorish shen. 'Sy vlein 2023 va yeearree phlannal noa currit stiagh son raad entreilys er-lheh as va kied currit da Mee Voaldyn. T'eh gra, neayr's shen, dy vel yn Rheynn er n'obbraghey dy jarrooagh rish ny Barrnatee as er n'yannoo tosheeaght jeh cur harrish thalloo veih'n Rheynn gys ny Barrantee, ec costys ny sinshley na'n leagh rere y vargey, dy hroggal raad er-lheh.

Ta'n Rheynn gra dy dinsh ny Barrantee da'n Rheynn dy anmagh 'sy vlein 2023 nagh row eh foue goll er lesh yn entreilys er-lheh shoh er coontey preays argidoil. T'eh gra dy ren ny Barrantee coyrlaghey saaseyn sauchys dy chur eab er cur-rish ny imneaghyn mychione jannoo ymmyd jeh ny raaidyn t'ayn nish, as dy row aa-scrutaght jeant jeh ny saaseyn shoh, as nagh ad smooinit dy vel breeoil dy liooar dy chur saaseyn coadee cooie ayn ny dy veeinaghey ny doilleeidyn.

As t'eh er jeet magh dy ren yn eear Hirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Howard Quayle, scrreu rish ny Barrantee 'sy vlein 2016, gra dy row yn Rheynn pohllal dy slane gyn leaystey erbee y shalee dy hroggal Yn Thie Cruinn. Ren Mnr Quayle screeu rish y ving phlannal dy ghra dy beagh entreilys trooid garaghyn y thie lheiys, as dy row eh er ny chowraghey magh da ny Barrantee dy beagh ny traaghyn smoo tarroogh ec yn daa hroggal ec caghlaaghyn traa. 

Dooyrt Mnr Quayle 'sy screeuyn echey dy beagh carbid elley as nagh row ynnyd pairkal oc ec Yn Thie Cruinn jannoo ymmyd jeh pairk carbid y Lheelann Palatine, as dy beagh reaghys maylartagh jeh vondeish, as t'eh gra neesht dy beagh vondeish da olteynyn y wirran as lughtyn-thie ayns Thie Lheiys Noble, as dy beagh eh co-chooilleenagh da'n ynnyd. 

---oooOooo---

Cheayll shin nish mychione olteynyn shallidagh va pointit da Barrantee Pharick, as ta Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, Kate Lord-Brennan, gra dy row shen lurg yeearree liorish y voayrd hene. Dinsh ee da'n Chiare as Feed dy ren yn fo-rheynn son reihyssyn gobbraghey rish Captan y Skeerey, Pat Costain, dy reih sleih dy heet dy ve nyn olteynyn dy shallidagh. V'ad shen goaill stiagh eear Chaairlagh y Voayrd, David Talbot. Neayr's shen ta fogrey clouit mychione reihys as haink daa oltey dy ve nyn Marrantee gyn feme er reihys, as ta foast un ynnyd follym.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy ren Oik Coonceil ny Shirveishee shirrey coyrle, as dy row shen goaill stiagh veih Captan y Skeerey, dy chooney dy chur enn er sleih cooie ayns ard ghoo as foddee dy veagh ad arryltagh dy lhieeney ny ynnydyn dy shallidagh, roish my row, as choud's oddys, reaghyssyn formoil as oardaghyn son reihyssyn goll er jannoo, as dy voddagh shoh taghyrt er yn oyr dy row y chlaare argidoil as y reaghys er keesh valjagh skedjallit dy ve sur-smooinit er 'sy chaglym Jerrey Geuree.

---oooOooo---

Ta Barrantee Rhumsaa er chlou fogrey jeh fo-reihys son un oltey, lurg baase Leonard Singer Mee ny Nollick. Ta kiare shirreyderyn er ve fogrit magh : Joe Callister, Sandra Cottam-Shea, Pauline Johns-Garrett as Sara Kennedy-Hay. Bee'n fo-reihys er ny chummal yn 7 Mee Vayrt, lesh caa da cummaltee y valley ceau teiy 'sy Halley Baljagh veih hoght er y chlag 'sy voghrey derrey hoght er y chlag 'syn astyr beg. 

---oooOooo---

Ta Ard Sheckter Kiarail Vannin, Teresa Cope, gra dy nee lane-femoil eh dy vel Kiarail Vannin goll er oaie lesh obbyr dy chur er bun recortyssyn bun-earrooagh er kiarail son surransee. Veagh un choadan ry gheddyn ec dy chooilley ayrn jeh'n chirveish claynt as chiarail. Ta Bnr Cope gra dy vel eh lane-femoil son cochianglys Kiarail Vannin rish parteayssyn 'sy Reeriaght Unnaneysit.

Ta Bnr Cope gra dy nee lane scanshoil eh son ny cassanyn ec Kiarail Vannin lesh y Reeriaght Unnaneysit, nagh vel yn Ellan cheet dy ve ny sodjey ergooyl na t'eh, er yn oyr dy vel Kiarail Vannin croo parteeas as co-obbraghey stroshey rish Sostyn, dy yannoo shickyr dy vel cassanyn feer vie ec yn Ellan er pabyr. T'ee gra dy nee cooish feer strateishagh son Kiarail Vannin lesh co-obbraghey rish y Reeriaght Unnaneysit as plannyn y voayrd dy vishaghey shen choud's t'eh goll er oaie.

---oooOooo---

Ta sleih moylley caghlaaghyn treealit 'syn Unnid Sessal Torraghys dy Moghey, ga dy vel cumrail er ve ayn. Ec y traa t'ayn, ta mraane t'er nymmyrkey roish y traa, ny vees surranse liorish doilleeidyn elley dy moghey 'sy torraghys oc, dy mennick currit stiagh marish mraane torragh elley choud's t'ad fuirraghtyn er lheiys. 

Rere ny caghlaaghyn treealit, veagh ward er-lheh er-nyn-son lesh entreilys er-lheh as shamyr chiune, agh roish nish va'n jerkalys dy beagh ny seyraadyn shoh aarloo Jerrey Geuree, myr haink magh ayns freggyrt da feysht scruit liorish Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Sarah Maltby, Mee Houney nurree. Ta Bnr Maltby er ve jeeaghyn er y chooish. 

Ta Bnr Maltby loayrt mychione mraane as ta naight mie oc veih'n unnid torraghys cheet magh ass y thie lheiys trooid yn ard entreilys as ta oastan ayn lesh ymmodee sleih ayns shen, as s'lickly eh dy bee paart dy leih as ta enn oc er y ven shen, as dy vel ad feddyn magh y naight mie oc. Agh t'ee gra, my vees ben eisht ayns stayd as t'ee er choayl y lhiannoo eck, dy vel eh foast urree eisht goll trooid yn oastan as magh ass yn entreilys, myr shoh dy jean y caghlaa traaoil, yinnagh cur bollagh stiagh as bollagh magh elley ass yn Unnid cur eiyrtys feer vooar er ny mraane shen, er yn oyr nagh vel eh orroo fakin sleih tra nagh vel ad dy bollagh aarloo as nagh row yn caa shen oc eer dy hoiggal ny t'er haghyrt roo. 

Ta Bnr Maltby gra dy vel y nah red ren ad shareaghey, shen dy vel ad er reaghey er-lheh shamyr chiune, boayl oddys mraane goll choud's t'ad fuirraghtyn er eiyrtyssyn jeh scannal, as dy vel yn shamyr shoh lhiggey daue eisht dy gheddyn yn eiyrtys dy preevaadjagh, myr shoh, my vees enn currit er doilleeid, as dy vel eh shirrit orroo dy uirraghtyn 'syn ard faarkee, ec y traa t'ayn as sleih ooilley mygeayrt ta torragh, ny foddee neesht fuirraghtyn er geddyn naight. Chammah's shen bee yn shamyr chiune ny boayl as oddys ben goll as jus jannoo aarloo e smooinaghtyn, as geddyn yn eiyrtys shen dy preevaadjagh as cur da'n ven shen paart dy hraa dy hoiggal ny vees taghyrt as cre ta ny keimyn lurg shen.

Ta Bnr Maltby gra dy vel yn red s'jerree dy vel eh foue jannoo ymmyd jeh shamyr er-lheh ry hoi scannal roish ymmyrkey, nagh vel mraane, as foddee dy ren ad ymmyrkey roish yn traa roïe, cheet quail surransee erbee elley 'syn ard son surransee mooie. T'ee gra ayns rieughid dy vel ad jeeaghyn er yn aght foddee ad jannoo shickyr nagh vel stiurey yn unnid cur builley dy jeeragh er sleih ta ymmyderyn y hirveish. 

Ta Bnr Maltby gra dy vel sleih toiggal dy vel ad fo phreays dy spaarail couyryn as traa, agh nagh lhisagh shen goll noi ben as t'ee surranse coayl ayns torraghys, as dy vel feme er jannoo shickyr dy vel y peiagh shen 'sy chied ynnyd, as dy vel ooilley ny cooishyn ayns jannoo, as ish shickyr dy vel ymmodee jeu, goll er cur rish sthie as nagh vel builley er y pheiagh shen ta geddyn y chiarail shen. 

Ta Bnr Maltby gra dy vod shoh cur builley er peiagh ennagh rish cooid er mayrn e laghyn, as shegin dooin geddyn kiart shoh myr ayrn jeh kiarail chlinicoil, gyn jeeaghyn er ynrican myr red ennagh as va coayl ayn, agh foddee red ennagh vees ry obbraghey er cooidjagh dy ve abyl dy pholldal y ven shen as e sheshey.

Ta ben enmyssit Helen gobbraghey da sheshaght ghiastyllagh, Bit Beg dy Hreisht vees pohlldal lughtyn-thie t'er choayl peiagh ennagh as oc ta paitchyn ching neesht. T'ee gra, paart jeh ny cooishyn smoo tra ta mraane goll son scannal, my vees mraane gymmyrkey roish y traa ny dy cummyssagh t'ee gymmyrkey roish y traa, dy vel eh orroo goll sheese gys yn unnid smoo son scannal ayns torraghys, dy bee marish ymmodee mraane torragh, dy bee marish mraane elley my vees ad currit da Ward Kiare as cummys oc dy ve torragh, as foddee shen ve feer doillee, er-lhee, ayns aght inchynagh son peiagh ennagh ta goll trooid ymmyrkey roish y traa dy ve marish sleih as t'eh ry akin dy vel ad torragh – as foddee shen cur angaaish dy mooar. 

Ta Helen gra, as unnid er-lheh ve ayn, as dy vel eh jeeaghyn dy vel shen paart jeh'n caghlaa shen, veagh shen feer vie dy jarroo son mraane ta goll trooid ymmyrkey roish traa, as er-lheh lesh ymmyrkey moghey roish traa. T'ee gra lesh ymmyrkey anmagh roish y traa dy bee sleih fakin tooilley jeant 'syn Ellan, as dy vel eh beggan anchasley lesh ymmyrkey anmagh roish y traa, er yn oyr dy vel eh er ymmodee mraane, myr sampleyr, goll gys y Reeriaght Unnaneysit foast son ymmyrkey anmagh roish y traa, son cur jerrey lhee er, foddee dy vel ad goll er jannoo 'sy Reeriaght Unnaneysit, veih shen va inshit daue liorish ymmodee sleih t'er jeet er oaie. T'ee gra myr shoh dy vel feme er tooilley caghlaaghyn er shen, agh dy vel shoh kesmad er y raad kiart.

Ta Helen gra dy lhisagh yn unnid noa er ve foshlit jea, as dy nee red ennagh as va feme er rish tammylt liauyr. T'ee gra dy vel eh orroo dy feer cur er ve aarloo as obbraghey cho leah's vees shen possible, er yn oyr dy vel ymmyrkey roish y traa fer jeh ny reddyn shen nagh vel sleih loayrt mychione. T'ee gra dy vel mraane faagit eer 'sy lhing shoh ayns ynnyd agglagh, as t'ee gra nagh vel eh ynrican mychione unnid er-lheh ve ayn, agh dy vel traenal y fwirran neesht jannoo seose doilleeid. T'ee cheet er traenal y fwirran ayns trimshey baaish 'sy ward, marish ny mraane maroo t'ad gobbraghey, agh t'ee shirrey shen cho leah's vees possible, dy jarroo, cho leah's vees possible.  

---oooOooo---

   Ta'n Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, Julie Edge, goaill rish, ga dy ren ee gra ec y toshiaght dy beagh cooney ry gheddyn veih'n Rheynn liorish olteynyn fwirran Loghan Snaue y Jiass, tra v'eh jeeaghyn dy jinnagh ad coayl y startey oc tra v'eh fo'n Rheynn dooney y Loghan shen, nagh vel y cooney shen ry gheddyn veih'n Rheynn eck er chor erbee. 

Choud's s'lesh y Reiltys ta ynnyd Loghan Snaue y Jiass as dy vel yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor cur yn chooid smoo dy argid dy lhiggey da gobbraghey, she ny lughtyn-reill ynndyoil ta geeck mayll son yn ynnyd as ta stiurey yn obbyr, as orroo ta'n currym son pohlldal obbreeyn.

Va Bnr Edge cur freggyrt da feyshtyn liorish Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover, as Bnr Edge gra dy ren yn Rheynn eck shirrey pohlldal obbreeyn myr shirveish ayns mean y Reiltys, as shen ren eh shirrey, agh lurg shen nagh row eh er ny hebbal da Boayrd Loghan Snaue y Jiass. T'ee gra, ny yeih, dy nee lught-reill ynnydoil eh, as dy jinnagh ish jerkal rish dy beagh pohlldal ayn rere Slattys Gurneilys Ynnydagh. T'ee gra dy vel feme urree karraghey Mnr Glover bentyn da pohlldal obbreeyn, nagh beagh shen ry gheddyn veih'n Reiltys. 

Er shen, ren Mnr Glover cur feysht elley er Bnr Edge. V'eh briaght j'ee voddagh ee feeraghey, myr va grait hannah ayns freggyrtyn roish shen, dy row pohlldal obbreeyn er ny hebbal liorish y Rheynn eck, agh dy vel y freggyrt eck jiu jeeaghyn dy gholl noi shen, myr shoh row eh marranys  ayns rieughid dy hebbal y pohlldal obbreeyn shen  liorish y Rheynn eck 'sy chied ynnyd, as dy row shen marranys elley.

Ayns freggyrt da Mnr Glover, ta Bnr Edge gra nagh vel olteynyn toiggal yn oardagh bentyn da buird ny lughtyn-reill ynnydoil as buird ny loghanyn snaue. T'ee coardail dy dooyrt yn Rheynn eck da boayrd y loghan y 10 Jerrey Geuree tra haink ad nyn guaiyl, dy jinnagh eh shirrey er y Rheynn, dy jinnagh eh sur-smooinaghtyn er feddyn magh veagh pohlldal obbreeyn ry gheddyn oc, agh y cheayrt shoh, dy nee shirveish ec y vean ee, as nagh row ee ry gheddyn ec boayrd Loghan Snaue y Jiass y cheayrt shoh, as nagh vel shen currym t'er yn Rheynn ecksh, atreih.

Vrie Mnr Glover jeh Bnr Edge, nagh jinnagh ish coardail rishyn foddee nagh vel ish myr yn Shirveishagh toiggal yn oardagh, er yn oyr nagh voddagh peiagh chebbal red ennagh nagh vod eh livrey veg bentyn da.

Ta Bnr Edge gra dy row yn Rheynn chebbal cooney as pohlldal da boayrd Loghan Snaue y Jiass, as dy row eh er hebbal shen roië as dy daink eh lesh, as dy ren yn Rheynn gobbraghey rish ny lughtyn-reill ynnydoil va paart jeh boayrd Loghan Snaue y Jiass. T'eh gra y cheayrt shoh nagh ren y boayrd cheet da'n Rheynn – ny three chaghteryn er y voayrd – as t'ee cur trimmid er da Mnr Glover dy vel shen ny olteynyn t'ee cheet er.

---oooOooo---

Ta preays goll er cur er yn Shirveishagh Edge dy yannoo briwnys er ynnyd yn eear scoill Raad y Phairk ayns Doolish. Ga dy row kuse dy Olteynyn yn Chiare as Feed coyrlaghey thieyn son kionneyderyn yn chied cheayrt as thieys sheshoil son yn ynnyd, ta Bnr Edge gra dy vel yn ynsagh son paitchyn aegey y tosheeaght er-e-son.

Ta Bnr Edge gra dy row eh earroo dy vleeantyn nish lesh ynnyd Raad y Pairk as ny vees ry yannoo lesh. T'ee gra dy row er y gherrid tuarastyl liorish y ving er ynnydyn magher dhone, as s'baghtal eh dy beagh sleih jeeaghyn er ynnyd Raad y Phairk myr ynnyd magher dhone va cleeirit. T'ee gra ny yeih nagh vod yn Rheynn lhiggey seyr yn ynnyd shen, as bentyn da'n eysht, oddys eh lhiggey seyr yn ynnyd shen, nagh jean yn Rheynn lhiggey seyr yn ynnyd shen, er yn oyr nagh vel ynnyd cooie elley ayn ry gheddyn ayns ard Ghoolish, dy ghoaill scoill noa.

Vrie Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hiar, Joney Faragher, row yn Shirveishagh gra, myr v'ee toiggal eh, dy vel yn Rheynn freayll yn ynnyd son lhiassaghey cummyssagh, agh nagh vel plannyn ayns rieughid ec yn Rheynn dy lhiassaghey eh, as row shen kiart. T'ee gra son shickyrys dy vel shoh thalloo ard scanshoil ayns mean Ghoolish, as dy beagh eh lane chooie da ymmodee caghlaaghyn shalee, as dy feer nagh lhisagh eh ve faagit neu-lhiassit, 11 vlein lurg da lhieggal yn eear scoill.

Gys feysht Joney Faragher, ta'n Shirveishagh Edge gra dy vel yn tosheeaght eck ymmyd son bunscoill noa, as dy jinnagh ee treishteil dy beagh shen yn tosheeaght ec dy chooilley pheiagh 'sy chamyr. T'ee gra dy vel shin fakin lhiassaghey feer vooar jeh thieyn cheet er oaie ayns ardyn Doolish elley. T'ee gra dy vel yn tosheeaght eck dy akin bunscoill noa goll er ymmydey as dy bee ynnyd Raad y Phairk jannoo seose paart jeh'n aght feayslee.  

Va'n scoill dooint 11 vlein er dy henney as eisht v'ee er ny lhieggal. Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, David Ashford, gra dy row eshyn kionefenish chaglym 'sy vlein 2013 dy eaishtagh rish plannyn ard-vianagh son yn ynnyd. Nish ta Mnr Ashford as Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hiar, Joney Faragher, gra dy vel eh shaghey yn traa dy row troggeyderyn cheet stiagh 'syn ynnyd.

Ta Mnr Ashford gra dy row plannyn ayn son traa feer liauyr, as dy daink Joney Faragher 'syn eysht eck er y taishbynys 'sy vlein 2013. T'eh gra dy row eshyn er ve ayn rish tammylt, as dy row Chris Robertshaw ny Hirveishagh son Rheynn Kiarail y Theay myr v'eh ec y traa shen, as dy row eh mestit, lesh thieyn va ry ordrail,  lesh thie cummalagh as ymmodee sleih ayn neesht, as dy row eshyn ayns shen ec y taishbynys shen as dy row shen yn vlein v'eshyn Meoir Ghoolish. T'eh gra myr shoh dy row shoh goll rish traa liauyr nish, as dy vel feme er jannoo reaghys. T'eh gra dy vel ghaa ny three keayrtyn nish as ta briwnys er ve jeant nagh vel Raad y Phairk cooie son sorch dy scoill, yn sorch dy scoill as ta feme er.

Ta Joney Faragher gra dy nee ynnyd magher dhone t'ayn, lesh ooilley ny gaueyn, as dy vel ymmodee stooghyn veih lhieggal eh, etc, mygeayrt ayns shen, myr shoh cha nel eh gennal er son ny cummaltee ynnydoil, as dy vel yn eie ry gheddyn nagh vel fys ec yn Rheynn ny dy yannoo lesh yn ynnyd, agh nagh vel eh geearree peiagh erbee elley dy yannoo veg ayns shen noadyr. T'ee gra dy vel eh 11 vlein neayr's lhieggal yn  eear scoill v' ayns shen, as dy vel feme ayns rieughid er fakin reddyn jeant share as dy row shen ny v'ad cur eab er geddyn jiu.

Ta Bnr Faragher gra, my vees yn Rheynn gra nagh vel eh ry yannoo, dy beagh feme orroo freayll rish cur feyshtyn as scrutaghey eh, as dy vel y job oc, ayns rieughid. Ta Mnr Ashford gra, fy yerrey, dy oddys eh y ve treealtys roish Tinvaal, son Tinvaal dy chur ayns rieughid. T'eh gra, my vees shin dy lhiassaghey ooilleyn ny ynnydyn shoh – as ta ynnydyn magher dhone, ta'n Reiltys dy ghra, jannoo seose fer jeh ny deanyn smoo – as nagh vel ynnyd magher dhone treigit smoo baghtal na shoh ayns mean Ghoolish na ynnyd Raad y Phairk: follym rish 11 vlein; gyn plan cheet er oaie. 

Ta Mnr Ashford gra dy ren eh briaght jeh'n Shirveishagh Edge 'sy chamyr jinnagh ee ve currit da dy beagh ec y chooid sloo plan son yn ynnyd liorish jerrey yn lught-reill shoh, as lowal eh foddee nagh beagh argid son veg, as foddee nagh beagh eh fo raad foast, agh veg agh plan, agh nagh row y freggyrt jeeragh shen ry gheddyn. T'eh gra, myr shoh, my vees y Reiltys dy ghoaill ayns laue ynnydyn magher dhone, eisht lhig daue jannoo shen. T'eh gra dy vel ynnyd Raad y Phairk ry ghoaill ayns laue ny nagh vel eh, as dy vel feme er jannoo briwnys.  

---oooOooo---

Nee priosyn son lectraght goll sheese liorish 5.1% veih Mee Averil maghey. Ta Bun-Shirveishyn Vannin gra dy row eh plannal dy chur er bun bishaghey treealit 5.7% dy ve freggyrtagh da'n rate bolgey argidoil, agh dy row aa-scrutaghey jeant as dy row shen caghlaait dy ve freggyrtagh da'n aght ta priosyn lane-chreck son gass dooghyssyagh er n'gholl shese. T'eh oolit dy jed coontyssyn sheese liorish mysh £50 'sy vlein.

Agh nee taillaghyn soit son lectraght, ushtey as ushtey sollagh foast bishaghey liorish 5.7%. 

---oooOooo---

Ta'n shalee bentyn da turbineyn geayee ec Earystane as Scard er jeet gys y cheim son sessal y builley er y chymmyltaght. Ta'n fwirran ass-lieh Bun-Shirveishyn Vannin vees geearree troggaly y gowaltys geayee gra dy vel geay er thalloo yn aght dy chosney bree vees fondagh rere ny costyssyn j'ee. 

Ta Paul Evan jeh'n cholught coyrlee, Wardell Armstrong, vees goaill ayns laue y sess, gra, ec y toshiaght, as dy nee baghtal eh, ec y cheim dy gheddyn magh vel eh ry yannoo, dy vel feme er jeeaghyn er yn ard eaghtyr, vel couyr geayee ayn? Cho leah's t'eh shickyr dy vel couyr ayn, eisht dy vel feme er jeeaghyn er vel eh ry yannoo ny dyn, cur y turbine er yn Ellan gyn jannoo er y chymmltaght. T'eh gra eisht dy vel y chooish smoo agh nane, mennick dy liooar y feiyr, vees cochianglt rish ve faggys da thieyn. T'eh gra, cho leah's ta ny reddyn shen jeant, fo ny harrish, eisht foddee sleih goaill toshiaght er studeyrys as myn-phoyntyn ayn, as shen ny t'ad jeeaghyn er nish.

---oooOooo---

Ta ymmodee sleih boirit 'sy lhing shoh mychione coipyn foalsey dowin jeant lesh ymmyd jeh far-inchynaght, gollrish jallooyn as eer feeshagyn dy leih ta jeeaghyn dy ve loayrt as gra reddyn nagh ren ad rieau ayns rieughid. Er y gherrid va jallooyn awane er linney va jeeaghyn dy ve jeh'n arraneyder Taylor Swift, agh va  jeant myr coipyn foalsey dowin trooid far-inchynaght. 

Ta'n Shirveishagh Cooishyn Sthie, Jane Poole-Wilson, feeraghey dy vel y Rheynn eck er n'gholl er oaie dy choadey yn Ellan noi lheid ny baggyrtyn, agh dy vel feme er policy s'lhea dy chur-rish ny baggyrtyn as ny caaghyn ta far-inchynaght cur-lesh. T'ee gra dy vel yn Slattys Loghtyn Comyssagh as Cooid-Hoilshit Awane 2021 cur er bun loghtyn bentyn da cur mygeayrt jallooyn er yn eddyr-lieen, goaill stiagh jallooyn ta caghlaait, gyn coardail. T'ee gra dy jinnagh shoh goaill stiagh ny ta sleih cheet er myr coipyn foalsey dowin. T'eh plannit dy chur bree da'n clattys shoh y vee shoh cheet.

Chammah's shen, ta Bnr Poole-Wilson gra dy vel fys ec yn Rheynn dy ren y Reeriaght Unnaneysit fograghey magh er y gherrid sur-smooinaghtyn er leigh noa yinnagh cur sarey dy chowraghey magh dy chooilley jalloo as eeshag er ny ghientyn dy laue ellynagh trooid far-inchynaght dy gholl noi coipyn foalsey dowin jeant lesh far-inchynaght. T'ee gra dy jean ish neesht sur-smooinaghtyn er, beagh vondeish da'n Ellan, as myr shoh shirrey y clattys shoh dy ve sheeynt magh da'n Ellan. T'eh gra dy nee baghtal eh dy bee feme er freayll arrey er yn aght ta'n chagnoaylleeaght shoh goll er oaie, jeh'n lheid dy vel yn Rheynn as yn Reiltys s'lhea er nyn vreayll gys yn date lesh baggyrtyn cummyssagh erbee, as lurg shen lhiassaghey policy noa ny slattys. 

Magh ass shoh va feysht er Bnr Poole-Wilson ec Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover – beagh y slattys shoh currit stiagh ayn roish my jig yn reihys da'n Chiare as Feed 'sy vlein 2026?

Da feysht Mnr Glover, ta Bnr Poole-Wilson gra dy vel eh doillee jeeish ec y traa shoh cur gialdyn bentyn da ayrnyn er-lheh jeh slattys, as er-lhee dy vel fer jeh ny reddyn as feme er smooinaghtyn er, shen cre ta'n saase cooie dy yannoo reillyn 'sy lught-reill ain, as neesht ayns reddyn vees ry yannoo, cre'n aght yinnagh shin cur bree da ayns Ellan Vannin, er yn oyr wheesh as foddee ny reddyn shoh taghyrt cheumooie jeh'n reill ain, foddee dy bee doolaneyn foin ayns rieughid ayns cur bree da paart jeh shoh. Agh t'ee gra dy vel ee soiaghey jeh dy vel shoh scanshoil as dy lhisagh shin jeeaghyn er shoh dy geyre as shirrey dy chur er bun gurneil resoonagh slattyssagh as reilley son yn lught-reill ain dy traaoil.
 

More from Manx Gaelic