On Air Sunday Night Chill Out Chris Pearson | 7:00pm - 9:00pm

TRAA DY LIOOAR, 18oo Mean Fouyir 2023

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 18oo Mean Fouyir 2023

TRAA DY LIOOAR, 18/09/2023

Jerdein shoh chaie, yn chiaroo laa jeig, Mean Fouyir, ren olteynyn Colleish Reeoil y Voandyrys goaill ayrn ayns shooyl magh as stholkey rish daa oor jeig Jerdein veih hoght er y chlag sy voghrey derrey hoght er y chlag syn astyr beg, as adsyn shirrey faill share as earrooyn share ayns fwirranyn.

As eh ny hassoo sy linney picket ec y chruinnag traaght cheumooie jeh Thie Lheiys Noble Jerdein shoh chaie, ta Reireyder Obbraghyn Colleish Reeoil y Voandyrys, David Kirwan, gra dy vel eh er boandyryn fuirraghtyn rish three ny kiare bleeaney dy gheddyn bishaghey syn aill oc, choud's ta faill sharvaantyn y theay elley er n'gholl seose. 

Ta Mnr Kirwan gra dy vel eh er sleih goaill startey elley, ny dy obbraghey shayllyn elley, as dy vel shen ayns hene gaueagh tra ta peiagh ennagh jannoo boandyrys er ward. T'eh gra dy vel feme er jannoo shickyr dy vel ny boandyryn ain ayns shoh syn Ellan geddyn faill cooie. T'eh gra dy vel shen goll er jannoo son shirveishyn theayagh elley, as nagh vel eh dy vel ad caggey rish ny cumraagyn oc ayns ny shirveishyn theayagh, agh t'eh gra nagh vel ad geearree agh y cairys as yn aill mie t'er ve er ny hebbal da fir elley son boandyryn.

Ta un voandyr, Sarah, as ish gobbraghey ayns ny shamyryn obbraidee, gra dy vel gobbraghey ayns Thie Lheiys Noble gollrish goll stiagh ayns caggey dagh laa er coontey yn earroo dy olteynyn y wirran nagh vel sauchey. T'ee gra dy vel eh feer phreayssagh, as dy vel rollaghyn ny shamyryn obbraidee goll er scryssey magh dagh laa, er yn oyr nagh vel yn earroo dy leih sy wirran dy vod cooishyn ny shamyryn obbraidee goll er jannoo. T'ee gra, myr shoh, dy vel eh neu-sauchey ec y traa t'ayn, as yn un aght hig eh dy ve ny sauchey, shen my vees ad cleayney stiagh olteynyn y wirran liorish geddyn mynjeig aill share, as eisht dy jean ad geddyn sleih cheet noal, agh ec y traa t'ayn nagh vod ad failley as nagh vod ad freayll.

As ta boandyr elley, Tracey, gra, ro vennick, dy vel ish goll dy valley ec jerrey jeh shayll feer liauyr, as ish keayney, er yn oyr nagh dod ee agh cur y kiarail bunnidagh da ny surransee eck, as nagh vel shen kiart. T'ee gra dy vel ad traenal dy ghoaill kiarail jeh sleih, as cha nee son kiartagyn.

Ta Sheshaght Lhee Ellan Vannin gra dy vel ee ny shassoo myr unnane marish cumraagyn ta nyn moandyryn ren stholkey. T'ee gra dy vel ee pohlldal reaghys Colleish Reeoil y Voandyrys dy ghoaill ayns laue jantys jeadyssagh, as t'ee gra dy vel ard reireyderyn cheusthie jeh Kiarail Vannin failleil dy chur enn er leagh feer vooar ny boandyryn. 

Ta'n Cheshaght Lhee gra dy vel ee mollit nagh vel Kiarail Vannin er n'ghoaill ayrn ayns coloayrtyssyn breeoil mychione faill as staydyn obbree ec boandyryn as ec fir lhee as ec fwirrayn kiarail slaynt elley, choud's ta'n shirveish claynt goll er seiy echey ny sodjey sheese y lhiargagh. T'ee gra, lesh cragh ayns failley as freayll boandyryn as fwirranyn lhee, dy nee ard femoil eh dy vel Kiarail Vannin goaill toshiaght er barganeaghyn breeoil ayns aigney mie dy hareaghey faill, conaantyn as staydyn obbree son dy chooilley oltey y wirran.

Ta'n Cheshaght briaght cre wheesh ny s'messey as ta feme er y stayd cheet dy ve roish my vees Kiarail Vannin goaill ayns laue y chragh as dy vel eh soilshaghey magh da boandyryn dy vel eh dy firrinagh toiggal leagh rieugh ny boandyryn, as dy vel dy chooilley red nish fuirraghtyn er Kiarail Vannin. 

Roish nish ta Kiarail Vannin er n'ghra dy vel eh arryltagh dy loayrt rish olteynyn y heshaght cheirdey agh t'eh foast cur trimmid er dy vel lhiettrimmys er ny reihyn echey er coontey caglieeyn er yn argid currit da, gyn ablid echey dy chur roish chebb elley er faill, as dy jinnagh y lheid cur er y cheshaght brishey reillyn argidoil. 

Ta Partee Obbraghys Vannin gra dy vel eh ny hassoo dy bollagh rish ny boandyryn. Lesh barganeaghyn jeeaghyn dy ve ec kione marroo, ta'n Partee Obbraghys gra dy vel feme er boandyryn clashtyn veih'n Ard Shirveishagh, veih ny oaseiryn reiht oc as veih ny failleyderyn oc mychione saaseyn dy chosney shaghey y chione marroo ta foast ayn. T'eh cur eam er y cho-voodeeys neesht dy chummal seose obbreeyn vees strepey son goll er cur rish ayns aght share. 
----oooOOooo----
Ta'n Stiureyder Boandyrys da Kiarail Vannin, Paul Moore, gra dy vel yn un aght foddee coarys kiarail slaynt yn Ellan goaill ayns laue y shirrey sy traa ry heet, shen trooid glackey saaseyn noa as clamey chagnoaylleeaght noa-emshiragh. T'eh gra dy vel preayssyn er y Chirveish Claynt as er ny obbreeyn cheusthie j'ee, gyn scuirr. T'eh gra dy vel y thie lheiys fakin virusyn as flu yn imbagh goaill toshiaght ny s'moghey, dy vel Covid bishaghey reesht, as dy vel surransee as feme orroo son kiarail sy thie lheiys son chingyssyn geyrey strimmey.
Jeheiney shoh chaie, yn wheigoo laa jeig, Mean Fouyir, ren Kiarail Vannin fograghey magh dy beagh feme er sleih ceau brat-eddinyn ayns thieyn lheiys reesht er coontey bishaghey doaltattym ayns surransee as Covid oc. Tooilley mychione shoh ayns minnid ny ghaa.

S'treih lesh Mnr Moore gra nagh jean preayssyn agh bishaghey ny smoo choud's ta pobble yn Ellan vees cheet dy ve ny shinney, cheet dy ve ny s'annooney as ny s'annooney. T'eh gra dy vel yn un aght er oaie, shen trooid aa-chummey. T'eh gra dy bee er yn Chirveish Claynt eh y ve anchasley, dy bee eh urree caghlaa y cummey eck, dy bee eh urree caghlaa yn aght t'ee gobbraghey, ny cliaghtaghyn eck, dy bee eh urree cheet dy ve foddey ny s'noa-emshiragh bentyn da'n ymmyd jeh chagnoaylleeaght bun-earrooagh, genomagh, robotagh, dy chooilley horch dy reddyn ta goll er lhiasaghey, as dy bee feme er y Chirveish Claynt caghlaa as jannoo ymmyd jeu, dy ghoaill ayns laue y shirrey as dy chopal rish yn eme shen cheusthie jeh'n rieughid ta roin rere y tarmaynys.

----oooOOooo----

Cheayll shin dy vel Kiarail Vannin cur er bun feme er ceau brattyn eddin reesht. Shoh er coontey bishaghey syn earroo dy hurranse cheet stiagh sy thie lheiys as ta prowalys jarrooagh oc son Covid. Nee obbreeyn Kiarail Vannin ta Boandyryn y Cho-Voodeeys ny ta gobbraghey sy cho-voodees ceau brattyn eddin tra t'ad cheet quail surransee, as foddee sleih ta cheet stiagh son quaaltyssyn reih dy cheau brattyn eddin, ga nagh vel shoh anneydagh.

Adsyn ta goll lesh shilley er carrey ny mooinjer ayns thie kiarail cummalagh fo stiurey Kiarail Vannin, bee eh orroosyn ceau brattyn-eddin, agh cha bee eh anneydagh son ny cummaltee hene. 

Ta fo-cheint noa Covid-Nuy-Jeig vees goll mygeayrt ec y traa t'ayn ry chur ny sassey da sleih elley na fo-cheintyn roish nish, as son y chooid smoo dy leih she chingys eddrym dy liooar eh, agh ta Kiarail Vannin jannoo shoh dy harreydagh, lesh bishaghey syn earroo dy hurransee as Covid oc as earroo smoo dy obbreeyn asaaragh er coontey y virus.  

----oooOOooo----

Ta Kiarail Vannin as yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay gra dy vel co-ghobberanyn oc lurg bing vaaish syn aght hooar James Shimmin, va queig bleeaney jeig as daeed dy eash, baase er coontey gennid dy oxygen sy chree echey choud's v'eh goll fo skynn yn er lhee, Toshiaght Arree Feed Cheead as Nane as Feed. Ta Kiarail Vannin gra, ec traa baase Mnr Shimmin, dy row y thie lheiys goll er stiurey ec yn Rheynn.

Va cassidyn dy ghunverys neu-vyskidagh noi kiare anaesthetagh va goaill ayrn ayns kiarail Mnr Shimmin ayns Thie Lheiys Noble scryssit magh nurree. Va Mnr Shimmin fo anaesthetagh cadjin, agh dy ghow eh toshiaght er doostey sy chamyr obbraid choud's va obbraid goll er jannoo er y ghlioon echey moghrey yn chiaroo laa Toshiaght Arree. Va tube plastagh currit sy scoarnagh echey dy chooney leshyn tayrn ennal as va feme er cur stiagh eh reesht tra va ny doilleeidyn foast goll er. Va stap er y chree echey, as ny yeih eabyn dy chur bree da, hooar eh baase. 

Ren feanish post mortem soilshaghey magh dy row y tube syn oesophagus vees goll gys y volg, shaghey ayns trachea Mnr Shimmin. Agh dooyrt y Toshiaght Joarrey Baaish, Benjamin Richmond, Leighder yn Ree, nagh vod eh gra dy row yn tube currit stiagh dy neu-chiart. Cheayll y ving vaaish tuarastylyn noi y cheilley veih fir lhee mychione fliughid haink magh ass y tube veih'n volg ny veih  ny scowanyn.  

Er coontey baase Mnr Shimmin, va ronsaght sthie ren coyrlaghey strane dy voyllaghyn, as ta Kiarail Vannin gra dy ren eh soiaghey jeu ooilley as dy row plannyn aarlit dy chur bree daue.
Ec y traa cheddin as va'n ronsaght sthie goll er jannoo, va treealtyssyn sodjey er nyn glou, goaill stiagh cur-lesh stiagh Sheshaght son Cliaghtey Bentyn da Obbraidyn dy yannoo sess mooie jeh ny shamyryn obbraidee, Mean Fouyir Feed Cheead as Jees as Feed. Ta Kiarail Vannin gra dy row shen dy row yn Toshiagh-Joarrey Baaish jeant booiagh lesh bentyn da cur lhiettrymys er baaseyn sy traa ry heet.

Ta Kiarail Vannin gra dy vel Mnr Shimmin tannaghtyn dy mooar ec toshiaght y smooinaghtyn oc.  

----oooOOooo----

Myr cheayll shin ayns Traa dy Liooar y cheayrt shoh chaie veih'n Stiureyder Obbreeyn da Kiarail Vannin, Oliver Radford, bee prowalys jeant veih jerrey y vee shoh, hoshiaght ayns Rheynn Orthopaedagh Thie Lheiys Noble, er saase noa dy chur magh screeunyn mychione quaaltyssyn ayns lheelannyn ayns Thie Lheiys Noble. Ec y traa t'ayn t'ad goll er cur magh ny keayrtyn traa feer liauyr roish y whaaltys, as magh ass shen nagh vel sleih kionefenish, er yn oyr dy ren ad jarrood my-nyn-gione, as ny keayrtyn er yn oyr dy row couyr elley ry gheddyn oc as lurg shen nagh row oyr oc smooinaghtyn mychione y whaaltys oc, ny foddee dy vel kuse jeu eer er n'aagail yn Ellan neayr's shen. 

Cheayll shin Mnr Radford gra dy vel ad smooinaghtyn dy vel cochianglys eddyr screeunyn ve currit magh cho moghey dy vel eh yn sleih as t'eh orroo fuirraghtyn yn traa sodjey nagh vel cheet stiagh dy ve kionefenish, son y chooid smoo. Er yn oyr shoh, t'eh fo Kiarail Vannin jannoo prowalys jeh saase noa, lesh screeunyn goll magh veg agh shey shiaghteeyn roish quaaltys, ayns eab dy yannoo ny sloo yn earroo dy leih nagh vel goll stiagh dy ve kionefenish ny quaaltyssyn reaghit er nyn son..

Agh cochianglt rish y phrowalys as yn saase noa shoh, ta ny screeunyn dy ve clouit ec Oik Postagh Ellan Vannin, chammah's postit magh echey. Ta Barrantagh Skyrrey Marooney, Alison Lynch, gra dy vel imnea eck mychione fysseree persoonagh as lhee ny surransee, as er-lhee dy vel shoh goll noi Reillyn Cadjin er Coadey Fysseree. Ta Kiarail Vannin er veeraghey dy vel ooilley ny saaseyn dy yannoo shickyr dy vel shoh coardail rish reillyn er coadey fysseree persoonagh as lhee er ve jeant, as dy bee tooilley fys currit magh er y chiaghtin shoh.

Ta Bnr Lynch gra, ny t'ee feddyn dy ve feer quaagh, shen nagh row co-choyrle theayagh mychione shoh, as dy row shoh yn chied cheayrt as va fys eck er, tra ren ee lhaih eh er ynnyd eggey Radio Vannin. T'ee gra, doaltattym, dy bee ny quaaltyssyn lhee shoh currit magh liorish Oik Postagh Ellan Vannin, prentit as currit ayns coodagh as currit magh ec Oik Postagh Ellan Vannin. T'ee gra dy vel yn imnea mooar ecksh, cha nee ynrican myr Barrantagh as son y sleih baghey ayns Marooney, agh er e son hene as er-son pobble s'lhea Ellan Vannin, dy vel cooish bentyn da Reillyn Cadjin er Coadey Fysseree cochianglt rish ooilley jeh shoh, as cre mychione folliaghtys y hurransagh?

Ta Bnr Lynch gra dy vel fys eck nagh vel eh agh quaaltys lhee t'ayn, agh dy vel fysseree ayns shen, myr sampleyr, ny vees y lheelann huggey t'ou dy gholl, yn earroo ec sleih ayns coarys y thie lheiys. T'ee gra dy jinnagh ee greinnaghey sleih dy chur eam er Oltey yn Chiare as Feed oc, er yn Oaseir Coadey Fysseree neesht, dy chur roish yn ennaghtyn oc. 

Ta loayreyder ass lieh Oik Postagh Ellan Vannin gra dy vel enn oikoil er yn Oik Postagh as qualleeaghtyn echey myr thie post vees geiyrt er stundayrtyn s'geyrey eddyr-ashoonagh y jeadys, vees goaill stiagh biallys da ny vees femoil rere Reillyn Cadjin er Coadey Fysseree, dy ghoaill ayns laue cur magh screeunyn dy shickyr son clientyn.

----oooOOooo----

Ta ny shlee na daa-yeig thousane peiagh as three cheead fieau er y chied whaaltys oc harrish dy chooilley rheynn Thie Lheiys Noble. Adsyn as ta fieau er y chied whaaltys oc lurg ve currit myr cooish preayssagh, ta'n earroo jeusyn ny shlee na daa housane dy lieh peiagh. Adsyn ta fuirraghtyn er ve currit son oyr cadjin, shen nuy thousane peiagh as shiaght cheead.

Ta'n chooid smoo dy leih fuirraghtyn er quaaltyssyn sy rheynn ophthalmoaylleeagh, lesh ny shlee na thousane surransagh ayns rollaghyn son trauma as cooishyn orthopaedagh; son cleaysh, stroin as scoarnagh as obbraidyn beealagh.

Ta'n earroo sloo, lesh queig surransagh jeig, son obbraiddyn er y chleeu; agh ta queig jeu fieau er quaaltys lurg ve currit myr cooish er-lheh son quaaltys cheusthie jeh shey shiaghteeyn.

Ta Kiarail Vannin goaill ayns laue oardagh dy gheddyn rey rish entreilyssyn dooblit as reddyn t'ayn trooid marranys reiree erbee.

Ren screeuyn gys surransee mooie er rollaghyn faarkee dy vriaght jeu row ad geearree tannaghtyn sy rolley faarkee yn oyr son scryssey magh ny enmyn jeh daa housane surransagh as un cheead as kiare feed as nane. Ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, as Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, Lawrie Hooper, gra dy vel obbyr foast goll er dy yannoo ny sloo rollaghyn faarkee ayns earroo dy ardyn er-lheh.

----oooOOooo----

Ta'n Shirveishagh Tashtee, as Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, yn Fer Lhee Alex Allinson, gra dy bee plan son polasee er keeshyn currit roish Tinvaal liorish jerrey ny bleeaney. T'eh gra nagh vel plannyn dy vishaghey keeshyn ec y traa t'ayn, agh dy bee'n Reiltys shirrey saaseyn elley dy vishaghey argid cheet stiagh.

Ta faaishnys jeant ec y Reiltys dy jean eh goaill cheead dy lieh millioon punt ass argid freillt mleeaney ayns eab dy chooney lesh cur er y tarmaynys gaase. Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy vel ymmodee cooishyn dy hur-smooinaghtyn er. T'eh gra dy vod y Reitys caghlaa caglieeyn keesh (shen dy ghra, y keim ec t'ad goaill toshiaght as scuirr), caghlaa rateyn keesh, ny cur er bun keeshyn noa, as dy vel shin er vakin reddyn taghyrt myr shen bentyn da'n keesh shugyr, as da dy chooilley horch dy chooish sy traa t'er n'gholl shaghey. T'eh gra, ny vees feme er Reiltys Vannin jannoo, shen jeeaghyn er yn aght foddee eh lhiasaghey slane strateish er keeshyn, cheet veih shiartanse jeh ny reillyn eddyr-ashoonagh er troggal keesh vees cheet stiagh ayn. T'eh gra, myr shoh, dy vel feme er jeeaghyn, cha nee ynrican er keesh phersoonagh, as fys echey dy vel shen ny cooish feer voiragh son dy chooilley pheiagh, agh neesht er yn aght foddee yn Reiltys jannoo ny s'lhea yn undin keesh dy hroggal yn argid cheet stiagh dy vaih syn Ellan ain.

----oooOOooo----

Ta'n Tashtey gra dy vel eh freayll arrey er ny vees taghyrt sy Reeriaght Unnaneysit bentyn da'n ghlass three-filley er pensionyn. Ta Reiltys y Reeriaght Unnaneysit er n'ghra dy jean eh cur geill da'n saase shen son caghlaa pensionyn er nyn son ta nyn daaue, ny yeih dy beagh shen dy ghra dy beagh bishaghey ny syrjey na hoght per cent ry gheddyn.

Ta'n Tashtey gra dy vel plannal goll er jannoo ec y traa t'ayn dy aarlaghey y chlaare argidoil son y vlein shoh cheet, as dy bee caghlaa erbee da pensionyn er ny voghraghey magh Toshiaght Arree shoh cheet myr ayrn jeh'n oardagh shen.

Rere coarys y ghlass three-filley ta pension y state bishaghey dagh Mee Averil rere yn er syrjey jeh three aghtyn dy howse. T'ad shoh bolgey argidoil, vees goll er towse liorish yn Ayndagh Prios Kionnee Mean Fouyir sy vlein roish shen; y bishaghey er mean ayns faill harrish y Reeriaght Unnaneysit; ny liorish jees ponk queig per cent.

Ta'n ghlass three-filley currit er bun liorish Shirveish Tashtee y Reeriaght Unnaneysit, George Osborne, ayns traa Reiltys y chochiangley Conservative-Liberal Democrat sy vlein Feed Cheead as Jeih. She'n cliaghtey ayns Mannin dy eiyrt er y Reeriaght Unnaneysit ayns cooishyn jeh'n lheid shoh.

----oooOOooo----

Ta'n rate bolgey argidoil rere yn Ayndagh Prios Kionnee er jeet neose liorish neunhee ponk kiare per cent cosoyley rish yn earroo Jerrey Souree. Ta'n rate rere yn Ayndagh ayns Mee Luanistyn queig ponk kiare per cent.

Ta bee as jough neu-veshtallagh foast jannoo seose ny ardyn ta cur stiagh ny smoo sy rate, lesh bishaghey jeh kiare-jeig per cent, lesh y vishaghey smoo sy phrios son lectraghys, seose liorish bunnys queig-jeig as feed per cent cosoyley rish y phrios daa-vee jeig er dy henney. Ta bishaghey sy phrios son brishtagyn as berreen as eeym, agh lesh y phrios son oohyn tuittym liorish jeih as feed ponk queig per cent.

Ta'n bishaghey syrjey agh nane sy cherroo son thieyn bee as thieyn aaght, as adsyn seose liorish three-jeig ponk kiare per cent, as jough meshtallagh as tombaagey sy trass ynnyd lesh yrjaghey nuy ponk jees per cent sy vlein shoh chaie.

Ta priosyn er n'gholl sheese son troailt aer, eaddagh mooie son mraane as ooil coagyree, agh ta'n tuittym smoo er jeet ayns ooil, petrol as gass.

Ny yeih, t'ad shoh ooilley jannoo cosoyley rish daa vee jeig er dy henney, as my vees shin jeeaghyn er y chaghlaa veih'n derrey vee gys y vee elley, va priosyn son bee er jeet neose liorish neunhee ponk three per cent eddyr Jerrey Souree as Mee Luanistyn, as lesh yn lhag smoo ayns taillaghyn as costyssyn troailt rish mee jeh shey as feed ponk hoght per cent. 

----oooOOooo----

Ta Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee as Oltey yn Chiare as Feed son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Kate Lord-Brennan, gra dy vel feme er polaseeyn plannal y ve cooie sy traa sodjey dy chur rish doilleeidyn bentyn rish yn earroo dy hieyn vees ry gheddyn. Ta'n Reiltys er vograghey magh er y gherrid aa-scrutaght jeh'n Phlan Strateishagh echey, as eh ny ghocamad vees soilshaghey magh linnaghyn stiuree as polaseeyn er ny ynnydyn as er ny aghtyn lhisagh lhiasaghey goll er jannoo. Agh t'ee gra nagh jean shoh ny lomarcan feaysley y doilleeid bentyn da cragh y hieys.

Ta a Bnr Lord-Brennan gra dy vel feme er ablid y ve ec y pholasee plannal shen dy osley yn raad da polasee y reiltys t'ayn nish as feme y theay, myr shoh dy vel eh dy jeeragh er yn oyr shen nagh jean eh ny lomarcan feaysley ny doilleeidyn lesh sthock dy hieyn t'ayn kiart nish, agh t'ee gra dy vel currym dy yannoo shickyr dy vel y plan strateishagh, choud's t'eh goll er aa-yannoo rere yn date, cooie son y traa sodjey, as y fys share ayn, dy ooley ny vees ry hoaiaghey jeh. T'ee gra nagh vel shen agh un snaie jeh shen, as nagh jean eh fosley y clane cront cochianglt rish.

Er yn chiaghtin shoh, Jecrean y feedoo laa as Jerdein yn chied laa as feed, Mean Fouyir, bee Co-whaiyl y Reiltys goll er cummal ayns y Villa Marina, as caa da'n theay cheet stiagh dy eaishtagh rish ny politickeyryn as dy chur stiagh feyshtyn as raaghyn mychione y varel oc, as mleeaney ta'n co-whaiyl jeeraghey er three ardyn : yn ynsagh as schleiyn; argid as claareyn argidoil; as yn ard shoh ta Bnr Lord-Brennan cheet er, thieys as bun-troggalys. 

Ta Bnr Lord-Brennan gra, myr ayrn jeh keim s'moghey y coloayrtys shen eddyr y Reiltys as y theay, dy row y Reiltys loayrt rish sleih aegey, as dy vel ee treishteil dy bee coloayrtys ennagh bentyn da shen, dy gheddyn magh yn aght dy vel yn sleih aegey fakin reayrt yn Ellan sy traa ry heet, yn aght by vie lhieusyn fakin reayrt yn Ellan sy traa ry heet, er yn oyr, tra ta'n Reiltys jannoo ny plannyn shoh, dy vel ad son y traa sodjey, dy smooinaghtyn er y traa sodjey, as feme er toiggal son shickyrys ny by vie lesh sleih fakin, yn aght by vie lhieu buill jeeaghyn as yn aeraght jeu. T'ee gra dy vel shen dy bollagh yn sorch dy aght as ta feme er yn Reiltys smooinaghtyn er. 

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy vel fys ec sleih dy nee feer scanshoil eh as follan son whilleen oyr dy vel reamys cooie ayn son paitchyn dy chloie. T'ee gra dy vod shiartanse dy howseyn dy reddyn foddee taghyrt trooid plannyn son ardyn, as oddys sleih treishteil dy vel peiagh ennagh cur roish thalloo ry hoi jannoo shen, dy jean eh cur shen ny gra dy vel shen reamys cummyssagh son ynnyd cloie, son seyraadyn ynnydoil. 

Agh ta Bnr Lord-Brennan gra nagh vel shen taghyrt dy kinjagh, agh ayns rieughid dy vod y Reiltys cur feme er ec keim syrjey jeh polasee plannal strateishagh dy vel towse ennagh dy gheill dy ve currit da cur reamys cloie son paitchyn, as dy bee shen ny hoie erskyn ooilley ny reddyn shoh, er yn oyr dy vel yn eie eh dy vel ny reddyn shoh soilshit magh ayns slattys, as fys ec y Reiltys dy vel shen cramp, agh dy vel plannyn ny ardyn – shen adsyn as ta caslyssyn cheerey oc – as nish tra t'ad goll er lhiasaghey, dy lhisagh adsyn ve currit roish coardail dy cadjin rish y phlan strateishagh, myr shoh, dy lhisagh eh jannoo seose yn ashlish jeh ny vees sleih geearree fakin er yn Ellan sy traa ry heet, yn aght t'eh jeeaghyn.

----oooOOooo----

Myr cheayll shin veih Bnr Lord-Brennan, ta'n Plan Strateishagh ny ghocamad vees soilshaghey magh reillyn as linnaghyn stiuree son planneyryn. Ec y traa t'ayn ta'n plan jeeraghey er lhiasaghey thieyn as troggalyn elley ayns Doolish as syn ard mygeayrt y phreeu-valley. Agh ta ard oaseir plannal cheusthie jeh Oik Coonceil ny Shirveishee, Ethan Grubb, gra dy oddys aa-scrutaghey y plan cur caa dy lhiasaghey co-voodeeyssyn elley. 

Ta Mnr Grubb gra, syn aa-scrutaght, dy jean ad dy mooar jeeaghyn er ny baljyn beggey trooid yn Ellan, as foddee nagh vel enn orroo myr baljyn beggey, as cur eab er feddyn caaghyn as oddys ad lhiasaghey as er buill as ta feme oc er reamys dy vooadaghey. T'eh gra, ec y traa t'ayn, dy vel yn chooid smoo dy hieys jeeraghey syn ard mygeayrt Doolish, er yn oyr dy vel y plan strateishagh ec y traa t'ayn gra shen, agh dy vel shen red ennagh foddee ad jeeaghyn er sy traa ry heet, as dy vod mayd cur tooilley thieyn foddee ayns Rhumsaa ny foddee ayns Purt ny Hinshey, ny foddee sy jiass, boayl va aa-scrutaght er thalloo ayns Balleychashtal, er yn oyr nagh row enn er thieyn dy liooar ayn ec y traa shen. T'eh gra, myr shoh, dy vel ymmodee caaghyn er nyn son dy chooney ayns rieughid lesh ny  co-voodeeyssyn beggey shen.

Ta Mnr Grubb gra, lesh thieys y ve scanshoil dy liooar, dy vel y saase t'ayn nish sy phlan strateishagh dy howse thieys garroo dy liooar, as dy bunnidagh dy vel ad feddyn magh cummaltee ayns lughtyn-thie preevaadjagh as yn earroo dy lughtyn-thie, rheynnit dy gheddyn magh mooadys er mean y lught-thie, as eisht cur gys shen kiare per cent son reih as musthaa sy vargey, as shen, fo ny harrish, y saase dy howse. T'eh gra, syn eer chied cheim jeh shen, dy vel ad hannah faagail magh corrillagh y phobble, fo chiarail ayns undinyssyn, myr sampleyr.

Ta Mnr Grubb gra dy vel ad er chur faill da Sess Er Cheu Mooie er Feme Thieys, as dy jean ad goaill toshiaght er shen foddey ny smoo myr cooish chooidjagh, as eisht dy vod ad geddyn ayns rieughid deanyn son kionneyderyn y chied cheayrt, myr sampleyr, son thieyn kiarail, chammah's whilleen thie as daa hamyr lhiabbagh, three shamyryn lhiabbagh, kiare shamyryn lhiabbagh as myr shen, as ta feme ain orroo. 

My vees tooilley sleih dy ve baghey er y cheer, eisht veagh feme er obbyr cooie daue dy ve jeant er y cheer, cre erbee veagh shen. Ta Mnr Grubb gra dy jean ad jeeaghyn er reddyn gollrish, dy baghtal eh, y choontey pobble as  cummal creearyn er nyn son hene, dy chur eab er toiggal dy bollagh ny vees ny feme ayns caghlaaghyn ard, as ny vees sleih ayns rieughid jannoo son yn obbyr oc.

----oooOOooo----

Va feysht ec Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, John Wannenburgh, son freggyrt scruit currit er Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, as Oltey yn Chiare as Feed son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Kate Lord-Brennan, briaght j'ee row tosheeaght eh dy lhiasaghey saase lectraneagh dy cheau teiy-yn ayns reihyssyn sy traa ry heet, as mychione yn obbyr t'er ve jeant dy beagh eh ry yannoo, ceau teiy liorish greienyn glick.

Ren Bnr Lord-Brennan feeraghey dy vel y Commishoon Reihyssagh sur-smooinaghtyn er jannoo ymmyd jeh chagnoaylleeaght myr ayrn jeh'n oardagh reihyssagh.
Ta tuarastyl skedjalit dy ve currit roish Tinvaal, cha nee ny s'anmee na Mee Vayrt, Feed Cheead as Kiare as Feed.  

----oooOOooo----

Ta strateish bree vees aa-noaghey Reiltys yn RU [Reeriaght Unnaneysit] er n'gheddyn builley lurg da veg y halee gheayee noa erbee mooie veih'n choose y ve kionnit ayns cant s'noa y reiltys. Ta colughtyn gra dy row y leagh soit ec yn RU son lectraghys er ny ghientyn ro injil dy chur er shaleeyn mooie veih'n choose y ve ry chummal seose. Ta'n cant cur cuirrey er colughtyn chebbal dy lhiasaghey shaleeyn bree vees aa-noaghey dy chur pooar da moggyl yn RU.

Ta Ralph Peake, as eh Caairlagh y Phossan cour Ablid Ry Chummal Seose da Sheshaght Lught Traghtee Ellan Vannin, gra dy row y naight oyr son y ve mollit, agh nagh bee buillaghyn 'sy traa sodjey er yn RU ny er Ellan Vannin.

Ta Mnr Peake gra dy vel eh smooinaghtyn dy vel eh geabey feddyn yn eaghtyr echey hene: as dy vel shen yn aght lesh dellal, nagh vel eh agh stoyr as shirrey. T'eh gra, myr shoh, dy vel eh shickyr dy jean eh feddyn yn eaghtyr kiart, ny foddee dy bee eh beggan ny smoo na shen, agh dy vel eh foast foddey ny sloo-chostallagh na connaghyn fossil, as dy jarroo, dy vel eh cooney dy chosney gys y dean neunhee-glen ain son 2050.  

Er-lesh Mnr Peake nagh vel shoh agh ny lhiettalys shallidagh, as nagh nee agh aa-reaghys eh jeh ny costyssyn rieugh, as myr shoh nish dy vel smoo imnea ec ny colughtyn cochianglt rish shoh. T'eh gra nagh vod ad goll rere ny costyssyn hooar ad blein er dy henney, as myr shen dy vel eh orroo aa-howse ny costyssyn as dy hassoo magh son earroo beggan ny syrjey.

Ta Mnr Peake gra dy vod sleih fakin whilleen turbine geayee ayns shoh veih Ellan Vannin, as my vees ad goll er baatey y Cholught Paggad Bree dy vod ad fakin earroo jeh veih faggys dy liooar, as dy vel shen cur creeaght da, ayns rieughid, dy vel Ørsted ayn, as kied echey mooie veih'n Ellan, mooie veih Kione Vaghal, as dy vel eh cur creeaght da, ayns rieughid, dy vel y colught shen goaill sym ayns rieughid nish, as dy vel oik oc ayns Doolish, as dy vel eh gobbraghey dy chionn rish y Reiltys, dy chur y gowaltys geayee shen fo raad as roie.

Ta Mnr Peake gra dy vel sleih er nakin y fogrey er y gherrid liorish Lught-Reill Bun-Shirveisheyn Vannin mychione feed MegaWatt veih geay er y thalloo, as dy vel sleih er nakin yn sym hug shen sy cho-voodeeys, as t'eh gra, dy vel eh goltaghey shen, as dy insh yn irriney, dy vel feme er shen myr fer jeh ny reddyn, as dy vel feme er goll trooid shoh, ta feme ain er cummal ny resoonaghtyn shoh, as feme er clashtyn barelyn ec sleih er shoh, agh dy nee nhee eh dy vel yn Ellan er jeet dy ve ergooyl. T'eh cheet er whilleen ellan, as nagh vel eh ynrican cheeraghyn mooarey as mooar-rheynnyn, agh dy nee ellanyn sloo neesht mygeayrt yn Oarpey er n'ghoaill vondeish ass ny couyryn dooghyssagh oc. 

Ta Mnr Peake gra dy vel vondeish ec ellanyn ass ny couyryn dooghyssagh shen : y gheay, er ny gientyn harrish y cheayn, as dy vel eh gyn brishey, as dy vod yn Ellan dy jarroo cosney vondeish ass shen. T'eh gra dy vel Ellan Vannin ayns ynnyd feer vie, myr dooyrt yn Olloo Curran sy tuarastyl echey er yn eiyrtys, myr shoh t'eh greinnaghey sleih, lhig dooin goaill vondeish ass ny couyryn dooghyssagh shen.

----oooOOooo----

Ta Caairlagh y Voayrd Caghlaaee er Caghlaa yn Emshyraght, as Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Daphne Caine, gra dy vel eh ro voghey dy ghra vel yn Ellan goll syn aght kiart dy chooilleeney ny deanyn echey er jannoo ny sloo cur magh. Ta'n plan ec y traa t'ayn, myr va coardit ec y Reiltys, dy yannoo ny sloo cur magh carbon liorish queig-jeig as feed per cent liorish Feed Cheead as Jeih as Feed as liorish queig as daeed per cent liorish Feed Cheead as Queig-Jeig as Feed. 

Va Bnr Caine cur freggyrtyn da feyshtyn ec chaglym y Ving Aa-ronsaght son Polasee er y Chymmyltaght as y Vun-Troggalys. Ta Bnr Caine gra dy vel towse feer vooar dy ronsaght goll er jannoo ec y Voayrd, as dy vel aghtyn dy choontey carbon ny share, as y Boayrd gobbraghey rish caghlaaghyn parteeas, myr sampleyr rish y cherroo eirinagh, as cooishyn echey mychione yn aght ta stundayrtyn y Reeriaght Unnaneysit goll er ymmydey bentyn rish shen, myr shoh dy vel y Boayrd gobbraghey rish caghlaaghyn sheshaght, agh neesht dy vel y Boayrd cur tuarastylyn rere ny stundayrtyn eddyr-ashoonagh as enn orroo. T'ee gra dy vel kuse dy chlaareyn scanshoil as bee eiyrtys jeu orrin, vel shin cooilleeney y dean interim ain.

Ta Bnr Caine gra dy vel shin loayrt mychione jannoo ny sloo liorish queig-jeig as feed per cent ooilley cooidjagh liorish Feed Cheead as Jeih as Feed, cosoyley rish y linney undinagh Feed Cheead as Hoght-Jeig. T'ee gra dy jean shen croghey dy mooar chammah's er y vree vees er ny ghientyn as geddyn rey rish carbon, agh neesht er ny vees ry yannoo ain rere y phlan jantys queig bleeaney ain, choud as Feed Cheead as Shiaght as Feed, ayn dy dug shin jannoo ny sloo liorish queig-jeig per cent ayns ooilley ny caghlaghyn ronnaghyn, agh dy vel eab fo raad dy yannoo y ronsaght femoil dy hoiggal ny vees yn aght share dy chooilleeney ny deanyn shen.

Ren Bnr Caine coardail rish oltey y ving, dy nee doilleeid eh dy reaghey jannoo ny sloo cur magh towseyn dy charbon cosoyley rish linney undinagh soit sy vlein Feed Cheead as Hoght-Jeig, tra ta Plan nyn Ellan reaghit ec yn Reiltys cheet er jannoo ny smoo pobble yn Ellan ayns ny bleeantyn shoh cheet. Ta Bnr Caine gra, ayns polasee plannal sy traa ry heet, myr sampleyr, dy vel ad co-obbraghey feer chionn rish gurneil troggal, myr sambil, feme plannal son thieyn cummalagh noa-hroggit dy ve freggyrtagh da'n lhiettrymys dy bollagh veih Feed Cheead as Queig as Feed, er coaryssyn chiow conney fossil. T'ee gra, myr shoh, dy vel reme er peesh mooar dy obbyr dy yannoo shickyr dy vel ablid dy ve freggyrtagh da shen, agh neesht jeeaghyn sy traa sodjey er geddyn rey rish carbon ass thieyn t'ayn hannah. T'ee gra dy jean ooilley jeh shen cooney dy yannoo ny sloo ardyn mooarey jeh'n chur magh ain.

----oooOOooo----

Cooishyn elley jeant aarloo agh gyn goll er skeayley-magh

Ta'n rate aa-choorsal ec Ynnyd Jeelym Theayagh y Heear nish three feed as nuy per cent. Sy vlein argidoil Feed Cheead as Jees as Feed gys Three as Feed, ren yn ynnyd cur rish three thousane tonne, as three cheead as queig-jeig dy orch, agh jeh'n towse shen, va daa housane tonne, as three cheead as shey er ny aa-choorsal.

Mleeaney ta ny smoo na thousane tonne, as shey cheead as jees dy orch er n'gholl trooid yn ynnyd, as choud's nish t'eh er aa-choorsal un thousane tonne, as un cheead as nuy-jeig as feed – as magh ass shen ta'n rate aa-choorsal  three feed as nane-jeig per cent. Ta'n ynnyd gra dy vel shoh er spaarail ny shlee na un cheead as kiare-jeig as daeed thousane punt dy haillaghyn orch. 

----oooOOooo----

Ta'n Rheynn Bun-Troggalys er chur stiagh yeearree son kied phlannal dy hroggal boalley three cheead dy lieh meadar er lhiurid rish Raad ny Glionney ayns Laksey. Va thooillaghyn sy valley beg cheerey ec toshiaght Jerrey Fouyir sy vlein Feed Cheead as Nuy-Jeig er coontey drogh earish, as ren shen er three feed thie as jees.

Ta plannyn y Rheynn goaill stiagh niartaghey oltyn jeh'n voalley t'ayn hannah as troggal seose nane ponk jees meadar elley dy ve freggyrtagh da'n yrjid dy choadey veih thooillaghyn. Ta treealtyssyn neesht dy chur boallaghyn mygeayrt thieyn ta gyn coadey erbee ec y traa t'ayn.

Ta'n yeearree plannal shoh bentyn da ard Awin Laksey veih'n thie Braeside gys Droghad Noa Laksey, as ta'n Rheynn gra dy vel y cummey er ve freayllt cho beg as vees ry yannoo dy chur shaghey boirey lesh y reayrt son cummaltee ayns ny thieyn oc. 

----oooOOooo----

Ta'n colught seyrnagh, soit ayns Kilmarnock ayns Nalbin, Sheshaghtee Thomson Hunter, t'er chiaddey plannyn son troggalyn ayns Straid y Duic ayns Doolish, agh ta cumrail er ve syn obbyr shen rish daa vlein, gra dy vel obbreeyn er chee goaill toshiaght reesht syn ynnyd. Ta'n shalee dy hroggal troggalys vees goaill stiagh unnid myn-chreck as un chummal rea jeig ayns ynnyd yn eear oastan KFC ayns mean y valley. Agh ta ny seyrnee gra dy vel coorse y halee er ve fo raad reesht as dy by chosoylagh eh dy jean obbyr goaill toshiaght er y chalee reesht dy leah.  

----oooOOooo----

Ta Boayrd Barrantee Phurt Chiarn er n'gholl noi'n chied vriwnys va jeant echey dy phohlldal treealtyssyn y Rheynn Bun-Troggalys mychione carbid vooarey as pairkal ad fud ny hoie. Ta olteynyn y Voayrd gra, lurg daue lhaih chaghteraghtyn veih cummaltee as chaghteraghtyn ayns ny meanyn sheshoil dy vel ad credjal dy vel fo-clattys y lught-reill ynnydoil cur bree hannah da ny reillyn t'eh fo'n Rheynn cur er bun.

Ec y traa t'ayn ta'n Rheynn treealey dy lhisagh kied ve ec lughtyn-reill ynnydoil dy enmyssey raaidyn as veagh kied ec seih pairkal carbid vooarey ayns shen, jeh'n lheid as vannyn as vannyn-camper. Ta'n lught-reill gra dy vel currym echey dy chiarail son cummaltee as delleyderyn as keayrtee, as t'eh goaill rish dy vel doilleeidyn mooarey lesh pairkal sy valley beg cheerey. Agh er-lesh ny Barrantee nagh vel ny vees fo'n Rheynn cur er bun veg nagh vel ayns pooar yn lught-reill dy yannoo hannah trooid fo-clattys.

----oooOOooo----

Ta Barrantee Purt Chiarn neesht shirrey er colughtyn ny er fir er lheh dy chur fys daue dy beagh sym oc ayns stiurey yn Oastan Cosy Nook. T'eh goll er stiurey ec y cholught Foraging Vintners, as y bargane soiagh echey derrey jerrey y vee shoh. Ta'n lught-reill gra dy jean eh sur-smooinaghtyn mychione reaghey bargane soiagh rish yn imbagh, ny bargane soiagh bleinoil rish whilleen as three bleeaney. T'eh gra foddee dy bee feme er kied phlannal son ymmyd erbee y hroggal er yn oyr dy vel y Cosy Nook ny hroggal recortyssit.

By vie lesh ny Barrantee clashtyn treealtyssyn erbee son ymmyd y hroggal liorish munlaa, Jecrean yn chiaroo laa Jerrey Fouyir.
 

More from Manx Gaelic