On Air After Hours Rhian Evans | 10:00pm - Midnight

Traa dy Liooar, 19oo Toshiaght Arree 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 19oo Toshiaght Arree 2024

Ta Kiarail Vannin treishteil dy bee caghlaaghyn da'n Unnid Sessal Torraghys dy Moghey jeant dy leah. Roish nish va'n jerkalys dy beagh ny seyraadyn shoh aarloo Jerrey Geuree, myr haink magh ayns freggyrt da feysht scruit liorish Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Sarah Maltby, Mee Houney nurree. 


Ec y traa t'ayn, ta mraane t'er nymmyrkey roish y traa, ny vees surranse liorish doilleeidyn elley dy moghey 'sy torraghys oc, dy mennick currit stiagh marish mraane torragh elley choud's t'ad fuirraghtyn er lheiys. Cheayll shin ayns Traa dy Liooar Jelune shoh chaie veih Bnr Maltby, as veih ben enmyssit Helen vees gobbraghey da sheshaght ghiastyllagh, Bit Beg dy Hreisht, mychione caghlaaghyn da'n Unnid dy chur stiagh bollagh stiagh magh er-lheh, as seyraadyn er-lheh, goaill stiagh shamyr chiune. 


She Jody Brannon ta leedeil yn obbyr ass-lieh Kiarail Vannin, as t'ee gra dy bee caghlaa mooar tra t'eh jeant. As ish lhaih magh fogrey jeant rolaue, ta Bnr Brannon gra dy vel Kiarail Vannin er neaishtagh rish dy chooilley ven as va drogh-aigh dy liooar eck dy hirrey entreilys da shirveishyn yn Unnid, as t'er rheynn dy dunnal y cheeayll chionnit oc. T'ee gra dy jean yn Unnid goaill toshiaght er caghlaa ny shirveishyn t'eh dy chur dy chur er bun reesht yn aght t'ad goll er livrey as keeayll chionnit ny surransee choud's ta reddyn goll er oaie. Nee ard jeh keint er-lheh as olteynyn y wirran lesh fys as schlei er-lheh  croo shirveish as nee mraane as lughtyn-reill gennaghtyn dy vel ad cur barrant ayn ayns shirrey entreilys jee.

---oooOooo---

Ta Kiarail Vannin treishteil dy bee caa dy reirey hoght yeearreeyn t'er mayrn foast veih mraane shirrey fys shickyr as myn-phoyntyn ayn bentyn da'n traa v'ad ymmyrkey lhiennoo. Nurree va 30 yeearree da'n shirveish shoh, agh ec y traa t'ayn ta rolley faarkee shey mee choud's ta oltey y wirran assaaragh son traa moiraghys.

She Barbara Roberts ta'n Fer Toshee son Shirveishyn Ruggyree ayns Thie Lheiys Noble.  As ish lhaih magh fogrey jeant rolaue neesht, t'ee gra dy vel vod y fwirran son aa-smooinaghtyn er ymmyrkey as loayrt my-e-chione cur caa da mraane dy loayrt mychione y cheeayll chionnit oc ayns ymmyrkey, as ronsaghey ny ennaghtyn as smooinaghtyn oc marish y ven-reaylt. T'ee gra nagh vel feme er dy chooilley ven er seshoon jeh'n sorch shoh, as dy vel shoh mie dy liooar, agh nagh vel eh aasagh dy kinjagh dy ghoaill stiagh ooilley yn yss vees ry chur ayns ymmyrkey as ruggyr, ny geiyrt chelleeragh er shen, as liorish aa-scrutaghey ny noteyn oc, foddee dy jean eh cooney dy lhieeney barnaghyn erbee t'ayn. T'ee gra dy bee caghlaaghyn keeayll chionnit ec sleih trooid y torraghys oc as ymmyrkey, as liorish loayrt mychione ny haghyr, foddee dy jean shen cur freggyrt da feyshtyn as cooney lesh mraane toiggal taghyrtyn.

Ta Bnr Roberts gra dy vel yn dean dy chur er mraane gennaghtyn dy vel ad goll er clashtyn as er cummal seose choud's t'ad cheet dy ve aarloo rish moiraghys. T'ee gra nagh vel ny mraane freaylt ta stiurey yn shirveish shoh nyn goyrleyderyn ny nyn vir therapee traenit, agh dy jean ad geaishtagh as cooney lesh mraane dy ronsaghey ny ennaghtyn oc, as cur ad gys shirveishyn elley son cooney sodjey my vees feme er shen. T'ee gra dy vel yn dean oc dy akin dy chooilley pheiagh currit daue cho leah's vees possible, agh dy vel dagh yeearree son aa-smooinaghtyn er ruggyr feme ben reaylt dy aa-scrutaghey y recortys jeh moiraghys, as dy chroo linney-traa nee cur fys da'n choloayrtys. T'ee gra dy vel feme er traa ceaut eer shoh, agh dy vel eh jannoo shickyr dy nee fondagh ta'n whaaltys son cur fys. 

Ta Bnr Roberts gra dy vod mraane cur ad hene roish son aa-smooinaghtyn er ruggyr ny dy gheddyn fys liorish cur chaghteraght da'n shirveish ec yn enmys post-l eck, birthreflections@gov.im. T'ee gra, cho leah's ta peiagh ennagh er chur daue post-l, dy jean oltey y fwirran aa-smooinaghtyn er ruggyr cur chaghteraght dy reaghey date as traa cooie.

---oooOooo---

Haink jerrey Jecrean shoh chaie, yn 14 Toshiaght Arree, er y traa son boandyryn ta nyn olteyn jeh Colleish Reeoil y Voandyrys dy chur stiagh nyn marel er cheb liorish Kiarail Vannin er bishaghey ayns argid faill jeh 6% vees currit er-ash son ny bleeantyn 2023/24. Ren yn sheshaght cheirdey lhunney yn oardagh echey dy gheddyn coyrle veih ny olteynyn eck three shiaghtin er dy henney, gyn veg y ghra bentyn da soiaghey jeh ny jiooldey eh.

Foddee dy bee doilleeid 'syn aght nagh vel y cheb goaill stiagh faill currit er-ash er-nyn-son t'er naagail Kiarail Vannin ayns ny meeaghyn neayr's lhisagh bree er ve currit da'n cheb nurree.

She Estephanie Dunn ta Stiureyder Ardjynagh da Colleish Reeoil y Voandyrys son Sostyn Heear-Hwoaie, vees goaill stiagh Ellan Vannin. T'ee gra, my vees ny olteynyn soiaghey jeh'n cheb, as my vees olteynyn jeh sheshaghtyn keirdey elley soiaghey jeh, ayns rieughid cha nel eh agh cur fys da'n ailleyder dy vel ooilley ny olteynyn goaill stiagh harrish ny caghlaaghyn sheshaght cheirdey er hoiaghey jeh. T'ee gra, my vees neu-choardail erbee ayn, dy beagh feme orroo soie sheese myr forum son parteays cheu y wirran as gobbraghey trooid ny vees ry yannoo oc, er yn oyr dy vel y failleyder jerkal rish dagh sheshaght cheirdey dy yannoo y briwnys cheddin. 

---oooOooo---

As myr haink eh magh, ren olteynyn Colleish Reeoil y Voandyrys coardail rish soiaghey jeh'n cheb 6%. Jeusyn hug stiagh freggyrt da creear y Cholleish, va 75% jeu ayns foayr jeh glackey y cheb, as 25% noi echey.

Bentyn da Kiarail Vannin gobbal dy chur argid faill currit er-ash da sleih t'er naagail Kiarail Vannin neayr's y traa shen, ny yeih dy row ad gobbraghey ny ooryn shen as ta argid faill smoo er ve reaghit bentyn daue, ta sheshaghtyn keirdey cooidjagh yn Ellan as Kiarail Vannin er chur er bun oardagh son aghinyn dy yeeaghyn er cooishyn er-lheh ec fir lhee. Agh shegin da boandyryn er ve cochianglt ayns aght ennagh rish Kiarail Vannin, foddee trooid jannoo obbyr er-e-son trooid jantys.

Bee bree currit da'n cheb er argid faill cho leah's ta ooilley ny sheshaghtyn keirdey cochianglt rish y chooish er chur fys mychione barel ny olteynyn oc, as my vees yn chooid smoo jeu soiaghey jeh. 

---oooOooo---

Yn 4 Jerrey Geuree nurree, va bree currit da Slattys Drogh-ymmyd 'sy Lught-thie 2020. Neayr's shen, rere yn Shirveishagh Cooishyn Sthie, Jane Poole-Wilson –
•    ta 11 pheiagh er ve deyrrit as briwnys currit orroo son loghtyn jeh drogh-ymmyd 'sy lught-thie;
•    ta 7 peiagh fuirraghtyn er goll roish quaiyl as cassid jeant orroo dy row ad kyndagh rish drogh-ymmyd 'sy lught-thie;
•    ta daa pheiagh ec y traa t'ayn goll er ronsaghey liorish ny meoiryn shee bentyn da loghtyn jeh drogh-ymmyd 'sy lught-thie;
•    ta 18 Fogrey Coadee noi Drogh-ymmyd 'sy Lught-thie er ve jeant; as
•    ta 15 Oardyryn Coadee noi Drogh-ymmyd 'sy Lught-thie er ve jeant.

Foddee ny Meoiryn shee cur stiagh yeearree dy yannoo ymmyd jeh Fogrey Coadee noi Drogh-ymmyd 'sy Lught-thie ny son Oardyr Coadee noi Drogh-ymmyd 'sy Lught-thie. Ta'n dean jeusyn shoh dy choadey dreihyn liorish coadey ad chelleeragh lurg taghyrt. 

Ta foast shiartanse dy reddyn cochianglt rish Slattys Drogh-ymmyd 'sy Lught-thie 2020 nagh vel bree er ve currit daue foast, as shen goaill stiagh cur tag er kyndee ayns shiartanse dy staydyn. Ta Bnr Poole-Wilson, gra dy vel aa-scrutaght sthie er ve jeant dy gheddyn magh y raad dy gholl veih shoh, as ish gra dy vel undin feer vie ayn, as er-lhee dy vel yn Rheynn cur enn er dy vel feme er troggal seose er shoh, as dy vel feme er cur eab er cur stiagh ayn dy fondagh shiartanse jeh ny oardaghyn echey, as dy yannoo formoil ad as dy lhiassaghey ad ny smoo, dy chooney lesh ny dreihyn shen, agh neesht dy chur eab er lhiassaghey paart jeh'n obbyr oc rish drogh-yantee as kyndee. 

---oooOooo---

T'eh fo'n Rheynn Bun-Troggalys shirrey argid dy yannoo ymmyd jeh'n Stashoon Marrey myr stashoon barroose dy shallidagh. T'eh gra dy vel yn ynnyd neu-chooie 'syn aght myr t'eh ec y traa t'ayn, agh dy beagh caa dy yannoo ymmyd jeh rish traa giare my vees caghlaaghyn jeant gys eddin y hroggal. 

Ta'n Shirveishagh, Tim Crookall (Glionfaba as Purt ny Hinshey), gra dy row prowalys jeant lesh barrooseyn un lout chammah's daa lout, goll stiagh 'sy phairk gleashtan roish eddin y hroggal dy yannoo shickyr dy beagh troailtee abyl dy gholl er boayrd as dy heet neose veih ny barrooseyn dy sauchey as rere stundayrtyn noa-emshiragh jeh entreilys, as dy gheddyn magh oddagh ny barrooseyn cosney stiagh-magh dy sauchey ayns aght veagh ry chummal seose dy cadjin as dy reiltagh mygeayrt y raad cruinn, gyn jannoo jeeill da'n chanopy er y hroggal. 

T'eh gra nagh vel caa dy chur ny carbid ayns boayl sauchey er coontey cummey y hroggal myr t'eh, gyn ablid dy lhiggey troailtee sheese er cassan rea, dy lhiggey da ny immanee fakin dy bollagh ayns aght sauchey, ny dy gheddyn rey rish y ghaue dy jinnagh barroose bentyn rish y hroggal. 

Jerrey Souree 2023, ren Tinvaal coardail dy nee tosheeaght v'eh cur er bun reesht seyraadyn son barrooseyn ayns Doolish, as va currym currit er yn Rheynn Bun-Troggalys dy chur roish plan as myn-phoyntyn ayn roish jerrey ny bleeaney.

Yn 3 Jerrey Geuree mleeaney, ren yn Shirveishagh Crookall cur screeuyn gys olteynyn Tinvaal dy hoilshaghey magh ny va jeant ec yn Rheynn echey neayr's Jerrey Souree nurree. Myr eiyrtys jeh'n screeuyn shen, ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hiar, Joney Faragher, gra nagh row y screeuyn ry hoiaghey jeh er chor erbee, as ren ee briaght ayns feysht scruit Tinvaal cre'n sess va jeant dy gheddyn magh row yn Stashoon Marrey cooie myr seyraad shallidagh son barrooseyn. 

Ta Mnr Crookall goaill rish nagh row eh jeant, as t'eh gra dy row caghlaa jeh shirveishyn eddyr yn daa hraa shen neesht, as dy row eh fer jeh ny reddyn, cre erbee va'n oyr, nagh row jeant, agh dy vel yn Rheynn er chur geill da as dy vel ad gobbraghey er, as dy vel ny cummaghyn shen goll er tayrn magh. T'eh gra neesht dy vel ad jeeaghyn er yn ynnyd ayns Straid y Chiarn, as mannagh vel red erbee ry yannoo heese ayns yn Stashoon Marrey eisht dy vel eh fo'n Rheynn jeeaghyn er yn ynnyd ayns Straid y Chiarn as ny vees eh abyl dy yannoo dy hareaghey eh eddyr yn daa hraa derrey ta'n ynnyd shen er ny lhiassaghey.

Bentyn da Tinvaal cur currym er yn Rheynn dy yannoo red ennagh liorish date er-lheh, as nagh vel yn Rheynn jannoo shen, ta Mnr Crookall goaill rish nagh vel eh kiart, as dy vel eh gra nagh vel leshtalyn erbee ayn, ga dy row caghlaaghyn heese 'sy Rheynn, as dy vel dy chooilley pheiagh tarroogh as ta reddyn goll er coayl, agh nagh vel eh kiart as dy row reaghys veih soie Tinvaal Jerrey Souree, as dy vel eh shirrey leshtal jeh olteynyn Tinvaal as dy vel eh shirrey leshtal jeh Bnr Faragher neesht, agh dy vel ad goll er oaie lesh shen nish.

Bentyn da ny costyssyn, ta Mnr Crookall gra nagh vel fys ec yn Rheynn er shen foast as dy vel eh foast jeeaghyn er y cheim ry hoie kiaddey, as er ny foddee as nagh vod ve jeant ayns shen, as tra vees fys ec yn Rheynn er ny vees possible as er quoid dy varroose t'ad loayrt mychione foddee cosney stiagh magh ayns shen dy sauchey, as er shen as feme er scughey eh. T'eh gra dy nee baghtal eh, my vees barrooseyn dy ve stiagh magh ayns shen dy reiltagh dy bee feme er scughey pairkal carbid as reddyn gollrish shen, myr shoh ta feme er ooilley jeh shen goll er jeeaghyn er roish my vees eie ec yn Rheynn jeh'n chostys, as eisht dy gholl er oaie lesh shen. Yiarragh eh, s'cosoylagh eh ayns yn chubbyl dy vee shoh cheet dy beagh yn Rheynn abyl dy gheddyn paart dy phriosyn er shen,  agh dy beagh adsyn cowreydagh, as eisht dy jean yn Rheynn cosoyley adsyn rish ny vees ry yannoo heose ec yn ynnyd ayns Straid y Chiarn.

Ta Mnr Crookall smooinaghtyn ayns rieughid – as eh gra dy jarroo dy row eh ayns foayr jeh'n reaghys Jerrey Souree er yn oyr dy row eh er bink 'sy chooylrey y traa shen – dy lhisagh yn Rheynn jeeaghyn er ynnyd y Stashoon Marrey, as t'eh gra dy vel eh er jeet er shen veih'n toshiaght tra haink eh dy ve oltey Tinvaal, dy beagh mie eh barrooseyn cheet sheese ayns shen as meeiteil ny baatyn. Agh t'eh gra, foddee dy beagh eh yn aght tra t'eh goll er jeeaghyn er dy vel ny costysyn foddey ro vooar dy yannoo seyraadyn shallidagh sheese ec yn Stashoon Marrey, myr shoh dy vel eh jeeaghyn er jannoo Straid y Chiarn, as dy jarroo ta obbraghyn troggee dy ve jeant ayns shen neesht, myr shoh dy beagh feme er ve freggyrtagh dauesyn shen, myr shoh nagh vod eh cur linney-hraa er y chooish.

Ta Mnr Crookall gra ,'sy traa sodjey gra dy jean yn Rheynn echey shickyr dy vel yn colught vees lhiassaghey yn ynnyd ayns Straid y Chiarn biallagh da'n churrym ersyn dy hroggal seyraadyn son troailtee barroose vees coardail rish y chonaant tra va'n ynnyd creckit.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Chymmyltaght, Bee as Eirinys, Clare Barber, gra dy vel ee cur barrant ayn dy vel y leeideilys kiart ec yn thie jantys foalley nish. Mee Houney 2022, hooar aa-scruteyderyn argidoil dy row foiljyn s'trimmey ayns shen, as hug shen er yn Rheynn goaill ayrn ayns stiurey y seyraad.
Neayr's shen, ta faill er ve currit da leeideilys noa, agh ta earroo dy ghoilleeidyn er jeet neayr's jerrey ny bleeaney shoh chaie – lesh feme er tayrn er-ash daa vart d'eill vart er coontey jeh doilleeidyn bentyn da'n phaggal oc.


As ish loayrt ayns soie yn Chiare as Feed, ta Bnr Barber gra, ny yeih shoh, dy vel reddyn foast goll y raad kiart. T'ee gra dy vel obbraghyn er ve doolaneagh son y wirran er coontey caghlaaghyn oyr, agh roish y Nollick dy row ny va jeant ec yn eaghyrt syrjey rish kiare bleeaney, as magh ass shen haink tooilley barrant ec ny jeantee. T'ee gra dy row shoh er ny chooilleeney ynrican trooid baih argid as jeeraghey er sleih as traenal as oardaghyn. T'ee gra dy nee bastagh eh dy vel cooishyn er y gherrid er chumrail er y raah, agh dy vel y fwirran reiree lesh cooney boayrd ny stiureyderyn currit da croo caghlaa jarrooagh as fakin ny vondeishyn jeh shoh trooid cooid er-mayrn ny bleeaney.


Ta Bnr Barber gra, 'sy traa kiart lurg reaghey as geddyn y tuarastyl aa-scrutee, dy row plan dy chaghlaa er ny lhiassaghey, as earroo mooar dy reddyn dy yannoo dy yeeraghey er ve biallagh ny share. T'ee gra, choud's va reddyn jeant ny share 'sy vlein 2023 rere y phlan shoh, nagh vel eh agh lesh pointeil er y gherrid sleih as qualleeaght as keeayll chionnit oc, chammah's cur faill da fer coyrlee mooie, dy vel reddyn cheet lesh y thie jantys foalley dy tappee as dy raaoil.


Ta Bnr Barber gra, veih'n toshiaght, dy row yn Rheynn cleeir nagh beagh caghlaa Colught Feill Vannin jeant dy tappee. T'ee gra dy vel ymmodee reddyn er ve jeant hannah dy hareaghey, agh ta ymmodee foast er mayrn dy ghoaill ayns laue. T'ee gra dy vel ee credjal dy vel fwirran feer vie nish ec y cholught dy imman yn aght t'eh gobbraghey as dy chroo colught raaoil son y ronneyder, son y chustymeyr as son y cho-voodeeys eirinagh ain.
Hug Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, feysht er Bnr Barber, lesh fogrey eck dy row ee dy leah dy irree ass yn oik eck myr stiureyder y thie jantys foalley, bentyn da goll er oaie, vel ee gennaghtyn dy vel barrant eck ayn dy vel y boayrd ayns stayd mie as dy vel y thie jantys foalley neesht 'sy stayd as t'eh jerkit dy ve ec y traa t'ayn.

Ayns freggyrt da Mnr Moorhouse, ta Bnr Barber gra dy vel ee shickyr dy vel kuse dy olteynyn feer vie er bastal cheusthie jeh'n voayrd oc, agh dy nee baghtal eh dy bee ynnydyn follym er nyn groo tra nee ish irree ass myr stiureyder y voayrd, nee cur caa daue cur-lesh peiagh ennagh elley stiagh 'sy voayrd shen. T'ee gra dy vel mooarane obbyr er ve jeant, agh dy vel reddyn ry yannoo, son shickyrys choud's t'ad goll stiagh 'sy chouyr vees goll er leeideil trooid creck, as s'feer chleeir eh 'sy tuarastyl Burney dy vel shen yn meer s'jerree dy yannoo seose y clane jalloo. T'ee gra, myr shoh, dy vel ee credjal dy vel ny feallee kiart ayn ec y cholught, agh myr t'ee dy ghra, dy bee ynnydyn follym ayn neesht, as dy vel ee glackey y caa shoh dy ghra, my vees fys ec sleih er peiagh erbee as foddee dy beagh sym oc, cho leah's t'eh er ny hoilsheeney magh, dy chur ad gys yn Rheynn.

---oooOooo---

Ta'n colught Tesco gra dy vel eh fo cummal seose troareyderyn ynnydoil ayns ny shappyn oc, lurg da kionnaghey ooilley ny nuy shappyn v'ec Shoprite, as ta plannyn dy chur ooilley jeu harrish gys cummey Tesco liorish Mee Luanistyn shoh cheet. 

Va imnea currit roish mychione yn aght roish nish dy row eh doillee son troareyderyn as jeantee Vannin dy chur er Tesco creck y chooid oc. Agh ta Stiureyder Tesco, Andy Sanderson, gra, bwooise da cooney y Reiltys, dy vel Tesco treishteil dy bee caa da goaill stiagh tooilley cooid veih kiareyderyn ynnydoil.

Ta Mnr Sanderson gra dy row coloayrtyssyn feer jarrooagh ec Tesco rish Reiltys Ellan Vannin bentyn da credjoonaghey kiareyderyn, as dy vel y colught goltaghey shen dy mooar, lesh argid dy vel ny kiareyderyn shen abyl dy gheddyn credjoonys, dy vod Tesco cur as freayll stock jeh'n chooid shen ayns ny shappyn echey. 

Ta Mnr Sanderson gra dy vel eh er jeet quail kuse jeh ny kiareyderyn, as dy bee kuse jeusyn ry chreck ayns shapp Tesco ayns Balleychashtal Jerdein maghey – shen dy ghra Jerdein shoh chaie, yn 16 Toshiaght Arree, tra ren y shapp ayns Balleychashtal folsey fo chummey Tesco. T'eh cheet er Greg as Ian ta goaill kiarail jeh dellal Davison son key riojey, dy bee adsyn 'sy chapp; Myles veih'n Thie Fuinnee Noa; dy vel eh er jeet quail Phil ec Feill Andreays, nee ooilley ny sorchyn dy phronnagyn as dy vagoon; dy jean eh goll lesh shilley er y wirran ec Gin Fynnoderee Jeheiney. T'eh gra, myr shoh, dy bee ad creck ymmodee jeh'n chooid shen ayns shappyn Tesco, as dy vel caa yindyssagh ec ny thieyn dellal shoh dy bee entreilys oc da shappyn Tesco da margey Tesco 'sy Reeriaght Unnaneysit ayns kuse jeh ny sampleyryn shen, myr shoh ta cummys dy heeyney magh ayns shen, y slouree cur cooid cheumooie jeh Ellan Vannin, my vees shen red ennagh t'ad geearree jannoo.

Ta Mnr Sanderson gra dy vel eh er jeet quail ny shlee na 500 custymeyr as dy row ymmodee coloayrtyssyn echey as er neaishtagh dy mooar, dy vel cooid yindyssagh ynnydoil ayn as troaryn, as thieyn bee yindyssagh ayn neesht. T'eh gra dy jean ny shappyn hene son y chooid smoo ooilley jeeaghyn as gennaghtyn beggan myr t'ad, lurg ooilley ny priosyn son kaart club as ny leaghyn, as dy vel ad currit da cooney lesh y cho-voodeeys ynnydoil. Agh t'eh gra dy bee reayn feer vie jeh cooid as troaryn ynnydoil ry chreck ayns ooilley ny shappyn Tesco, as dy bee shen neu-chasley ayns rieughid rish ardyn elley y Reeriaght Unnaneysit, as dy vel Tesco treishteil dy jean shen cochiangley eh rish ny custymeyryn echey.

---oooOooo---

Agh ta sleih gra dy vel yn stayd obbree er kuse jeh ny gowaltyssyn ec y traa t'ayn 'sy stayd smessey er coontey meeaghyn dy liaghey. Ta conaanteyder eirinagh, Phillip Hampton, ny yeih gra dy vel y drogh-earish er n'yannoo seose oyr son cheet dy ve lhag-chreeagh, dy vel oyr neesht son ve treishteilagh 'sy traa ry heet, lesh yn arragh. T'eh gra dy vel ad er jeet dy ve beggan anmagh er yn oyr nagh row veg agh fliaghey gyn scuirr ayn neayr's lieh-raad trooid Jerrey Fouyir, agh dy vel ad treishteil dy heet dy ve rere yn date er cummal seose as dy vel mooarane dy yannoo jesh as dy charraghey er ve jeant ayns meeaghyn y geurey. Yiarragh Mnr Hampton dy row y vlein shoh chaie er ve yn fer s'doillee t'eh er nakin rieau, as t'eh gra dy vel fys echey dy vel eh aeg dy liooar, fo ny harrish, ec 40 bleeaney dy eash, agh dy row eh ny blein doillee mleeaney. 

Ta Mnr Hampton gra, 'syn eirinys ec y traa t'ayn, dy vel sleih lhag-chreeagh dy liooar, er y fa, tra ta laa fliugh ayn, dy vod eshyn cheet neose ayns shoh 'sy waane as foaddey ny soilshaghyn as ec y chooid sloo t'eh chirrym as dy vel caa da freayll mooie ass, agh my vees peiagh ennagh girree ec 5.30 'sy voghrey, as tayrn mysh e vootsyn rubbyr as yn eaddagh lieh-fliugh echey veih'n oie roish shen, as goll magh dy hroagyraght mygeayrt ayns shey oarlagh dy laagh, dy vel shen oyr son cheet dy ve lhag-chreeagh. 

Ta Mnr Hampton gra, er twoaie yn Ellan, dy by chosoylagh eh dy vel sleih goaill ayns laue eh beggan ny smoo er yn oyr dy vel beoyn er y thalloo er y twoaie – foddee eh ve ny s'fliughey, agh dy jean eh chirmaghey ny s'tappee, as lesh ghaa ny three laghyn chirrym dy vel yn thalloo dy mennick er shillee er y twoaie, agh heese ayns shoh dy vel ad ny smoo er cray, as ga nagh beagh beoyn er sleih dy ve goit, dy beagh ad ayns clashyn mooar dy liooar sheese harrish ny magheryn tra jannoo agh lieh jeh'n job 'sy chooid smoo jeh'n vagher.

Chammah's caghlaaghyn sorch dy ooir ayns caghlaaghyn ard yn Ellan, ta Mnr Hampton cheet er yn emshyr, as t'eh gra dy vel y fwirran echey er ve nyn soie ayns shen 'sy liaghey as smooinaghtyn dy voddagh ad er nyannoo y job shen, as dy vel eam chellvane er jeet veih peiagh ennagh beggan corree er twoaie yn Ellan cur feysht mychione yn oyr nagh vel ad ayns shen, as sleih nyn soie fo'n ghrian aalin as gee key riojey, as adsyn nyn soie heese ayns shoh as fillit mygeayrt lesh kay.

---oooOooo---

Myr cheayll shin, ren shapp Tesco Tappee fosley ayns Balleychashtal Jerdein shoh chaie, yn 16 Toshiaght Arree, agh mysh munlaa va feme er y chionnal dy chustymeyryn v'ayns shen son yn chied laa faagail y shapp lurg da larum aile feiyral magh. Va caslyssyn er-linney soilshaghey magh gaal bane 'syn aer. T'eh jeeaghyn dy ren jeshaghteyr va gobbraghey 'sy chapp foaddey y larum aile.

---oooOooo---

Ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, briaght jeh'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson, ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, tra va prowalys chagnoaylleeagh jeant son Ben my Chree rere Fondid Bree, Lhuing T'ayn Hannah 2021, ny cuin vees jerrey dy ve currit er. T'eh gra dy vel eh credjal dy vel shoh currym rere Annex 6 jeh Marpol, vees ny Choardail Eddyr-Ashoonagh er Cur Lhiettrimmys er Sollaghey veih Lhuing, as smoo scanshoil bentyn da troailtee as da lught, vel lhiettrimmys ayn er pooar er Ben my Chree, as row eh er ayns ny laghyn t'er n'gholl shaghey, farkaght er cur barrant dy vel eh biallagh rish currym rere ny reillyn shoh.

Rere ny lhiettrimmys shoh, t'eh jeeaghyn foddee dy beagh cagliagh er bieauid y lhong, nagh bee eh lowit dy gholl ny s'tappee na shiaght knot, rere reillyn er towse cur magh y lhong.  

Cha row yn Fer Lhee Allinson abyl dy chur freggyrt da Mnr Thomas ayns soie yn Chiare as Feed, as ny s'anmee tra v'eh loayrt rish Radio Vannin dooyrt eh dy row eh lane arryltagh dy hirrey fys mychione cooishyn chagnoaylleeagh erbee, as dy row palchey faaue goll, myr cheayll shin ayns soie yn Chiare as Feed. T'eh gra, fy yerrey, ny vees dy chooilley pheiagh geearree, shirveish varrey ee vees barrantagh as ta entreilys jee, as dy vel shen ain lesh y Vanninagh. T'eh gra dy vel cooney 'sy chooylrey lesh Ben my Chree as lesh y Lhong Yeshaght Side neesht, as dy jig Manninan back ayns shirveish Mee Vayrt. 

Bentyn da faaueyn mychione creck Ben my Chree, ta'n Fer Lhee Allinson gra, ec y traa t'ayn, rere y Choardail er Shirveishyn Marrey, ta feme er Ben my Chree myr lhong ry hoi cooney 'sy chooylrey. agh dy vel leagh er, son shickyrys, as leagh argidoil er-lheh er, as myr shoh dy vel fer jeh ny eieyn t'ayn 'sy chooylrey jeh aa-scrutaght 'n Choardail er Shirveishyn, vees goll er goaill ayns laue ec yn Rheynn Bun-Troggalys, bee shen dy yeeaghyn er y strateish as dy yeeaghyn er yn aght lhisagh shen goll er lhiassaghey, bentyn da'n aght chammah's ain ta shellooderys y Lhong Yeshaght Side ayn, agh neesht kionnaghey 'sy traa ry heet jeh lhong ayns ynnyd jeh Manninan, as yn aght vees shen freggyrtagh da'n chooish ooilley cooidjagh. 

Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy vel fer jeh ny plannyn 'sy traa ry heet dy chur aaght er boayrd Ben my Chree son y skimmee – dy vel cabinyn ayn son troailtee ec y traa t'ayn, agh nish cur stiagh aaght son y skimmee, myr shoh my vees feme er obbraghey ayns ardyn ny sodjey veih, dy jinnagh shen cur y seyraad dy chooilleeney shen.

Va'n Fer Lhee Alex Allinson, va loayrt mychione lhuing Colught y Phaggad Bree 'sy traa ry heet, agh gyn ve abyl dy chur freggyrt da'n eysht va currit er ayns soie yn Chiare as Feed liorish Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas.   

---oooOooo---

Ta'n rate bolgey argidoil rere yn Ayndagh Priosyn Kionnee er n'gholl sheese reesht son y trass vee ass y cheilley, dy heet gys yn rate sinshley neayr's Jerrey Fouyir 2021. Jerrey Geuree va'n rate 4.4%, vees sheese liorish 0.8% cosoyley rish y vee roish shen.

Ta'n bishaghey smoo er jeet ayns priosyn son jough meshtallagh as thombagey, as adsyn t'er nyrjaghey liorish 11.8% cosoyley rish 12 vee er dy henney, as thombagey ny lomarcan bishaghey liorish 15%. Ta'n bishaghey smoo agh nane ayns thieyn bee as thieyn aaght, t'er n'gholl seose liorish 10.9% cosoyley rish blein er dy henney.  

Mastey ny caghlaaghyn smoo 'sy vlein ta costyssyn son lectraght, tey as oohyn, agh ta costyssyn son gass, ooil as conney elley er jeet neose, chammah's son eaddeeyn mooie ny paitchyn.

Cosoyley rish mee er dy henney, ta costyssyn bentyn da thieyn, ushtey, lectraght as gass er jeet neose liorish 1.7%, agh ta costyssyn son arraghey er n'gholl seose liorish 1.8%.

---oooOooo---

Ta fysseree noa veih Shamyr Stiuree Cooidjagh ny Shirveishyn Egin soilshaghey magh dy row 2,092 eam egin currit urree 'sy chied vee jeh'n vlein, lesh traa son freggyrt er mean jeh 1.5 shallid. Myr eiyrtys jeh shoh ren ny eamyn 999 cheet er ny meoiryn shee goll magh 1,229 cheayrt, va carbid lheiys goll magh 1,309 cheayrt as hie'n shirveish mooghey as sauail magh 127 cheayrt. Chammah's ny eamyn 999, va 18,597 eam elley jeant Jerrey Geuree.

Va chaghteraghtyn radio lesh y chagnoaylleeaght vees goll er ymmydey ec skimmeeyn ny shirveishyn egin dy loayrt ry cheilley er nyn ymmydey 110,316 cheayrt.

---oooOooo---

Cheayll shin yn chiaghtin shoh chaie mychione yn argane eddyr yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay mychione entreilys trooid raaidyn preevaadjagh ayns garaghyn Thie Lheiys Noble gys Yn Thie Cruinn, ta'n seyraad noa jeant ec Barrantee Braddan. Cheayll shin dy ren yn eear Hirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Howard Quayle, screeu rish y Ving Phlannal dy ghra dy row yn Rheynn slane ayns coardail rish y chalee as nagh beagh doilleeid lesh entreilys trooid yn ard mygeayrt Thie Lheiys Noble er yn oyr dy beagh traaghyn tarroogh ec caghlaaghyn ayrn yn laa. 

Agh neayr's shen ta'n Rheynn gra dy vel yn ard as ny raaidyn preevaadjagh er jeet dy ve foddey ny smoo tarroogh, as ta'n Shirveishagh Lawrie Hooper gra nish dy vel eh noi entreilys 'syn aght shen as ta fogrey er ve currit er ny Barrantee dy scryssey magh entreilys da peiagh erbee er-lhimmey jeusyn ta gobbraghey ayns shen as da ny conaanteyderyn ta foast cooilleeney obbyr ayns shen. 

Nish ta oltey politickagh yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, yn Doctor Michelle Haywood, gra nagh row sessyn er ve jeant jeh ny gaueyn ec y traa ren Mnr Quayle screeu ayns foayr gyn cagliagh er y chalee. Ta'n Doctor Haywood gra dy row sess jeant dy beagh gaue nagh beagh sleih abyl dy chosney stiagh gys shirveishyn lane femoil ayns Thie Lheiys Noble, as dy vel yn gaue shen tannaghtyn ayn, vel eh rish mee ny rish blein, ny vel eh dy vel ooilley vees goll er jannoo, jannoo er ny shlee as ny shlee dy leih, myr shoh dy persoonagh dy beagh ish noi croo aght feayslee 'sy traa giare vees jannoo shen, as dy vel yn aght feayslee ayns rieughid dy chroo entreilys kiart er e hon, as dy chur stiagh entreilys son coshee v'ayn ny plannyn neesht, as dy vel ny reddyn shen ny lhisagh ad jannoo dy osley y troggal shen dy kiart. 

Ta'n Doctor Haywood gra dy vel eear Hirveishagh nagh ren agh soilshaghey magh dy row eh ayns foayr, agh er-lhee nagh row y clane cooish er ve er ny smooinaghtyn er ayns rieughid, as er ny v'eh cummal seose, son shickyrys er shen nagh row sessyn gaue er ve jeant.

Ta'n Doctor Haywood gra dy vel y doilleeid shoh er ve oyr son geill yn Rheynn rish foddey ny smoo na blein, foddee blein dy lieh, myr shoh dy row fys ec Barrantee Braddan rish foddey ny sodjey na rish kuse dy hiaghteeyn jeieanagh tra haink eh stiagh ayns ny meanyn, as toiggalys oc er ny va'n doilleeid rish tammylt liauyr dy liooar nish, dy vel imnea firrinagh ec yn Rheynn mychione lhiggey daue entreilys trooid ynnyd y thie lheiys. T'ee gra nagh vel y raad shen ayns stayd mie, ansherbee, as dy by vaghtal eh nagh vel eh ny raaidyn mooarey as nagh vod yn Rheynn ceau eh gys yn Rheynn Bun-Troggalys as cur orroo shareaghey stayd ny raaidey shoh: she raad preevaadjagh eh er ynnyd y thie lheiys.

As bentyn da costys Yn Thie Cruinn, ta Caairlagh Barrantee Braddan, Andrew Jessop, gra, ga dy row rate y cheesh valjagh 'sy skeerey er ny vishaghey liorish bunnys 37%, vees y bishaghey smoo mastey ooilley ny lughtyn-reill ynnydoil, dy row chaglym ec ny Barrantee rish yn Tashtey as rish yn Shirveishagh Bun-Troggalys as yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, as dy row ad coyrlaghey daue dy vishaghey y cheesh valjagh liorish 100% dy eeck son yn seyraad noa, as costyssyn erskyn y chlaare argidoil er-e-hon. 

Agh ta Mnr Jessop gra dy beagh doilleeid er ve ec ny Barrantee coardail rish shen as cur oyr fondagh er-e-hon da tackeyderyn y cheesh valjagh, er yn oyr dy row ny Barrantee credjal dy beagh y bishaghey jeh bunnys 37% dy liooar dy ve freggyrtagh da ny costyssyn.
 

More from Manx Gaelic