On Air Early Breakfast Chris Williams | 5:00am - 7:30am

Traa dy Liooar, 5oo Toshiaght Arree 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 5oo Toshiaght Arree 2024

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra dy row thieys ec mullagh y rolley dy ghoilleeidyn son yn chooid smoo dy rheynnyn reihyssagh ec traa yn reihys mooar cadjin 'sy vlein 2021. T'eh gra dy vel yn lught-reill echey er n'yannoo mooarane dy ghoaill ayns laue y chragh bentyn da thieys, agh t'eh goaill rish dy vel tooilley ry yannoo. Tra ren Mnr Cannan cur roish hoshiaght Plan yn Ellan echey lurg da ve reiht dy ve yn Ard Shirveishagh, dooyrt eh dy row thieys mastey ny ard tosheeaghtyn echey. 

Nish t'eh lieh-raad trooid imbagh y lught-reill echey, ta Mnr Cannan gra, er-lesh, dy vel yn lught-reill foast freayll currit da shoh, as dy vel shen yn oyr t'eh er hareaghey ny oardaghyn plannal ain; dy vel shen yn oyr t'eh er chur eab er jannoo shickyr jeh, as greinnaghey, claare hroggee shen y cherroo preevaadjagh; as jannoo shen as cooilleeney y dean shen, nee shen cooney dy lhaggaghey paart jeh'n phreays shen. 

Ta Mnr Cannan gra dy dooyrt yn lught-reill nurree dy row eh goaill ayrn dy feer ayns sessal nish croo sheshaght thieys, dy yannoo seyr, foddee, goaill ayns laue kuse jeh ny doilleeidyn bentyn da thieys, as dy livrey ad ayns aght veih gurneil jeeragh y Reiltys, as croo co-chorp smoo lhoobagh as caghlaaee vees abyl dy chur freggyrt ayns aght smoo ymmydoil da kuse jeh ny doolaneyn shoh. T'eh cheet neesht er jannoo shickyr dy vel yn lught-reill cummal seose dy kiart ny lughtyn-reill ynnydoil, myr ta ry yannoo dy reiltagh echey bentyn da cur argid as yn eeasaght t'ad feme dy gholl rhymboo.

Ta Mnr Cannan goaill rish dy vel foast mooarane ry yannoo 'syn ard shoh, as dy vel eh beggan imneagh mychione yn ockle, creoighys, as dy jinnagh eshyn gra dy vel doolane bentyn da thieys son shickyrys, as dy vel eh soaighey jeh dy bollagh  dy vel doolaneyn ayn, dy vel eh soaighey jeh dy vel costys son thieys oyr son imnea, agh dy vel yn lught-reill goaill ayns laue ymmodee aghtyn dy yannoo shickyr dy vel thieys dy liooar 'syn Ellan shoh, as dy vel caaghyn ec sleih dy ve abyl dy chionnaghey thie, as myr t'eh dy ghra, dy vel foast mooarane obbyr ry yannoo, agh dy feanish ayn hannagh dy vel y lught-reill goll er oaie dy mooar, dy lhaggaghey kuse jeh ny erraghyn shen. 

Da'n eysht, vel shen dy liooar, ta Mnr Cannan gra dy vel eh smooinaghtyn nagh jean boayl erbee arragh troggal thieys sheshoil dy liooar, myr sampleyr, dy ve freggyrtagh da'n clane aggyrt, agh dy vel ad jannoo shickyr dy vel yn mestey cooie goll er chebbal, as dy vel ad tannaghtyn lesh goll er oaie. T'eh gra, cha nee ynrican dy vel yn lught-reill echey troggal ooilley ny thieyn shoh 'sy cherroo preevaadjagh, as dy jarroo dy vel corrillagh jeu shen kiarit son kionneyderyn yn chied cheayrt; cha nee ynrican dy vel yn lught-reill echey goll er oaie lesh shalee eear thie ny boandyryn;  agh neesht dy vel eh nish bishaghey yn ablid ny sodjey.

Myr sampleyryn jeh bishaghey yn ablid ny sodjey, ta Mnr Cannan cheet er skeim son bun-troggalys yn Ellan, as dy jean sleih fakin three ynnyd magher dhone scanshoil er nyn lhiassaghey. T'eh gra dy vel eh jeean dy yannoo shickyr dy vel co-oardrailys yn Reiltys bentyn da undin ny couyryn strateishagh echey jeant cho mie as oddys eh y ve, nagh vel yn Reiltys freayll ynnydyn traa ny sodjey na vees femoil, as er-lesh dy vel reamys son shareaghey 'syn ard shen. T'eh gra dy vel mooarane ry yannoo, as dy nee obbyr feer, eer vooar son yn lught-reill echey, as dy vel eh livrey eh, as dy vel eh cooney dy chur vondeish da'n tarmaynys, dy vel eh troggal tooilley thieyn son sleih, agh dy vel feme foast er tooilley.   

---oooOooo---

Ta tuarastyl er y gherrid liorish Bing Tinvaal er y Voghtynys, as t'eh cheet er veg ve jeant bentyn da'n chragh ayns thieys. Agh ta Caairlagh y Voayrd er Thieys as ny Co-voodeeyssyn, David Ashford, gra, er-lesh dy nee oyr son ve mollit eh nagh vel y tuarastyl er n'ghoaill tastey dy vel reddyn t'er taghyrt hannah, as t'eh cur kuse dy hampleyryn jeh shen, as t'eh gra myr shoh dy vel mooarane obbyr t'er ve jeant hannah, as mooarane obbyr vees fo raad, as palchey jeh nagh vel yn tuarastyl shoh jeeaghyn dy heet er.

Ta Mnr Ashford gra, rere e varel hene, she thieys ta'n chooish smoo scanshoil vees jannoo er dy chooilley red. T'eh gra mannagh vel thieys mie dy liooar ec sleih, nagh jean y Reiltys greinnaghey sleih dy heet gys yn Ellan, nagh jean y Reiltys greinnaghey lughtyn-thie dy hannaghtyn 'syn Ellan, as feme ec yn Reiltys er shen son y phlan tarmaynagh, as nagh bee ablid ec yn Reiltys ayns rieughid dy chur er yn tarmaynys ny er yn phobble gaase, myr vees femoil son Plan yn Ellan, myr shoh dy vel eh bunnidagh da dy chooilley red, as feme er jannoo shickyr dy vel shoh jeant dy kiart.

Ta Mnr Ashford gra dy vel yn doilleeid lesh thieys, shen nagh vel eh taghyrt dy tappee, as dy vel feme er plannal eh dy kiarailagh dy yannoo shickyr dy vel yn sorch kiart dy hieys ayns y voayl kiart, myr shoh ta mooarane plannal cochianglt rish. T'eh gra dy vel eshyn er n'ghra feer chleeir, choud's ta daa vlein hoshee y lught-reill shoh er ve bentyn da'n phlannal as reaghey reddyn dy kiart 'sy chooylrey, dy vel feme er daa vlein yerrinagh yn lught-reill shoh dy ve bentyn da livrey ayns rieughid er y thalloo, as sleih fakin ny caghlaaghyn shen. T'eh gra dy vel feme er thieys jannoo seose fer jeh ard tosheeaghtyn y Reiltys shoh, dy livrey eh, as son ooilley jeu 'sy Chiare as Feed as ayns Tinvaal neesht.

Ta Mnr Ashford gra nagh dug tuarastyl y Ving Tinvaal er y Voghtynys geill da caghlaaghyn t'er ve jeant ny ta fo raad hannah. Ta Caairlagh y Bing, Loayreyder yn Chiare as Feed as Oltey yn Chiare as Feed son Rushen, Juan Watterson, dy vel olteynyn jeh bingyn scruttee goaill soylley jeh reddyn jeant kiart er y gherrid, as my vees yn Reiltys goll y raad cheddin as y Ving, agh eer ny s'tappee na'n tuarastyl goll, eisht nagh bee doilleeid lesh shen, agh dy vel eh dy yannoo shickyr dy vel shen taghyrt as dy vel yn Reiltys ayns rieughid livrey rere ny ta'n Ving coyrlaghey ayns ny moyllaghyn eck t'ee cur roish Tinvaal. T'eh gra dy jean mayd feddyn magh ny vees cheet magh ass yn resooney, as dy vel eh jeeaghyn roish dy hoie sheese marish Mnr Ashford eddyr nish a eisht dy gheddyn magh boayl ta reddyn orroo t'ad coardail, as boayl as ta reddyn orroo nagh vel ad coardail. T'eh gra dy beagh eh mayrney dy ghoaill rish foddee dy vel reddyn 'sy tuarastyl as ta obbyr fo raad bentyn roo nagh vel fys ec olteynyn y Ving orroo. T'eh gra dy jarroo, ny ta fys oc er, shen ny vees cheet roish y theay, son y chooid smoo, myr shoh dy vel eh jeeaghyn roish dy akin reddyn goll foddey ny sodjey er oaie bentyn da'n thieys ayns ny meeaghyn shoh cheet.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, goaill rish dy vel barney bentyn da cur peiagh fo chiarail jeh Slaynt y Theay gys thie boandyrys tra nagh vel mooinjer faggys daue ny pooar turneyr ayn. Ayns Soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Jiass, Claire Christian, cheet er cooish jannoo er cummaltagh y rheynn reihyssagh eck. Ec y traa t'ayn foddee obbreeyn sheshoil cooney dy lhieeney ny formyn femoil, agh cha nod ad cur stiagh yeearree ass-lieh peiagh erbee.

Ta Mnr Hooper gra, choud's dy vel eh gobbraghey rish yn Tashtey er y chooish, dy nee cramp ee. T'eh gra, my vees ablid er peiagh ennagh er-lheh, dy vel currym er y pheiagh shen shirrey fys er e hon hene. Mannagh vel ablid ec y pheiagh shen bentyn da'n chiarail as da'n aaght ny da'n argid echey, dy bee'n currym er quoi erbee t'er chur stiagh dy ve pointit dy reaghyn ny cooishyn argidoil echey rere saaseyn formoil. T'eh gra, my vees obbree sheshoil cochianglt rish y chooish, dy vod eh cooney lesh peiagh ennagh cur eam er Shickyrys y Theay son cooney lesh yeearree son cooney cadjin argidoil, dy eeck ny taillaghyn echey, as dy mennick nee eh cooney lesh sleih bentyn da formyn yeearree. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel, ec obbreeyn sheshoil dy cadjin, fys mie er yn aght ta'n coarys son cooney cadjin argidoil gobbraghey, as foddee ad cur coyrle da sleih mychione yn cooney cadjin argidoil oddys ve ry gheddyn er fir er-lheh, as foddee ad cooney lesh fir er lheh dy lhieeney ny formyn femoil. Agh t'eh gra dy vel fys er ve currit dasyn nagh vod obbreeyn sheshoil cur stiagh yeearree ass-lieh fer er-lheh, as nagh vel obbreeyn sheshoil abyl dy chur coyrle mychione cooney cadjin argidoil cheumooie jeh fys cadjin jeh'n cheeayll chionnit oc hene as fys er yn aght ta reddyn gobbraghey, er yn oyr dy vel cooney cadjin argidoil jannoo seose obbyr fo-rheynn Shickyrys y Theay 'sy Tashtey, as currym ersyn son reirey as cur trooid yeearreyn son cooney cadjin argidoil. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel yn rieughid, atreih, dy vel yn currym son dy jarroo cur trooid ny yeearreeyn shoh as son reirey y choarys son cooney cadjin argidoil er Shickyrys y Theay, myr shoh choud's foddee obbreeyn sheshoil cooney lesh sleih lhieeney formyn, as cur ad er y raad kiart, bunnys, bentyn da cur stiagh ny yeearreeyn shen dy feer, currym er yn er er-lheh ny er y pheiagh pointit ass-e-lieh dy reirey ny cooishyn oc. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel eh jeeaghyn dy vel barney 'sy choarys, as ta fer er-lheh doaltattym gyn ablid, as nagh vel peaigh t'er ve pointit dy reirey ny cooishyn oc, dy vel Shickyrys y Theay foast feme form yeearree dy ve currit stiagh ayn, as shen yn ard as t'eh jeeaghyn dy vel failleil 'sy choarys ec y traa t'ayn. Agh t'eh gra dy vel y Tashtey ain arryltagh dy chaghlaa, as dy vel eh shickyr dy bee eh arryltagh dy yeeaghyn er caghlaa ny reillyn bentyn da shoh, dy ghoaill ayns laue eh ny share er-nyn-son ta feddyn dy vel ad 'sy stayd boght shoh. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel eshyn er ve gobbraghey er shoh rish kuse dy veeaghyn, eer yn oyr dy vel eh ny varney 'syn oardagh shen, eddyr cur fys as geddyn formyn as y form yeearree ve currit stiagh ayn, myr shoh, choud's veih cheu Kiarail Vannin as yn Rheynn Slaynt, dy vod ad dy jarroo cur fys da Shickyrys y Theay as pohlldal fir er-lheh,  dy vel yn aght dy chur roish y yeearree shen, as cur rish y yeearree, dy firrinagh cheet gys cheu yn Tashtey. T'eh gra dy vel shoh as nagh vel saase echey dy ghurneil eh, agh dy vel eh gobbraghey rish yn Tashtey dy gheddyn magh vel aght feayslee ry gheddyn. 

Ta Mnr Hooper nish cheet er y chooish va Bnr Christian loayrt mychione. T'eh gra 'sy chooish er-lheh shoh dy vel eh smooinaghtyn dy vel lhiettrimmyssyn rere y clattys, choud's t'eh toiggal eh, as myr dy vel coyrle da veih Shickyrys y Theay, dy vel yn aght ta'n leigh gobbraghey paart jeh'n chooish, as ayns rieughid foddee dy bee feme, dy chur-rish ny sorchyn shoh dy cheayrtyn an-vennick tra ta feme ec sleih er failleil 'syn ablid oc ayns traa giare, myr haghyr ayns shoh, dy vel barney er-lheh ayn, as foddee dy bee feme er caghlaa, agh myr t'eh dy ghra, dy vel coloayryts goll er rish yn Tashtey ec y traa t'ayn dy gheddyn magh ny vees yn aght feayslee share da'n doilleeid shoh.

---oooOooo---

Ta Kiarail Vannin gra nagh bee boirey da shirveishyn bentyn da obbraidyn ec keeaghyn ga dy bee daa ard oltey y wirran – obbraidagh keeagh oncoplastagh as radioaylleeagh keeagh coyrlagh - faagail 16 Toshiaght Arree. T'eh gra dy vel reaghyssyn er ve jeant dy yannoo shickyr dy vel shirveishyn freayll arrey, lheelannyn son monnaghyn as shirveishyn son obbraidyn keeagh foast goll er.

Ta Kiarail Vannin gra dy vel eh jannoo aarloo dy chlou soilsheen son obbraidagh as son radioaylleeagh cho leah's vees kied currit da'n choontey jeh ny currymyn oc. Ta feme er shoh ve jeant liorish Colleish Reeoil ny Obbraidee as Colleish Reeoil ny 
Radioaylleeyn roish my vees kied dy ghoaill toshiaght er failley.

---oooOooo--- 

Cheayll shin rish foddey mychione yn argane eddyr Kiarail Vannin as Colleish Reeoil y Voandyrys mychione argid faill, as cha nee foddey er dy henney va reaghys jeant, agh va shen son yn daa vlein t'er n'gholl shaghey. Nish ta reaghys noa er argid faill goll er sur-smooinaghtyn er. Ta Kiarail Vannin er chebbal bishaghey 6%.

Ta Stiureyder Ardynoil Colleish Reeoil y Voandyrys ayns Sostyn Heear-Hwoaie, Estephanie Dunn, gra dy vel eh gennaghtyn quaagh dy hirrey er olteynyn reesht cho moghey lurg daue coardail rish y cheb roish nish, agh dy vel y cheb shoh son blein elley er yn oyr dy vel ad foast cur eab er berraghtyn er yn eaghtyr lhisagh ad ve ayn lurg cumrail rish kuse dy vleeantyn. 

T'ee gra nagh vel y Colleish coyrlaghey da olteynyn mychione yn aght dy cheau teiy, agh dy vel eh shirrey orroo dy votal, dy hoilshaghey magh y barel oc. T'ee gra dy row wheesh traa ceaut er reaghey y chooish y cheayrt s'jerree dy row ny boandyryn stholkey, agh dy row cheb share ry gheddyn veih Kiarail Vannin. T'ee treishteil dy bee y chooish er ny feaysley foddey ny s'tappee y cheayrt shoh, agh dy vel y Colleish boirit nagh vel yn cheb goaill stiagh argid currit back er nyn son t'er naagail Kiarail Vannin hannah ayns ny meeaghyn neayr's lhisagh bree er ve currit da'n cheb. 

Ren ny sheshaghtyn cheirdey cooidjagh cur stiagh plaiynt noi shoh, as ta Kiarail Vannin er chur er bun oardagh son aghinyn, dy yeeaghyn er cooishyn er-lheh son olteynyn y wirran t'er chummal seose cochianglys rish. Ta'n Colleish gra dy vel shoh strepey doillee t'ayn. 

Ta Bnr Dunn gra, choud's ta'n Colleish geearree gobbraghey rish Kiarail Vannin as rish yn Reiltys dy chosney yn cheb share vees ry gheddyn son boandyryn, lesh cumrail kinjagh er chebbyn er faill, shen dy ghra dy vel olteynyn y wirran ren gobbraghey rish ny ooryn shen, agh t'ad er naagail neayr's shen, as ta Kiarail Vannin gra nagh vel ad reihalagh son yn argid faill son yn traa t'er n'gholl.

Ta Bnr Dunn gra dy vel fer jeh ny cooishyn, dy vel yn Colleish jeean dy vel shoh ny oardagh ayn ta ny olteynyn jannoo briwnys vel ad soiaghey jeh'n cheb ny dyn, as dy vel shen yn oyr dy vel ad goll magh lesh creear dy gheddyn coyrle.

Er-lesh Bnr Dunn dy vel red ennagh cochianglt rish, dy vel eh mie dy gheddyn cheb er y voayrd cho moghey as shoh,  choud's ta shin cheet gys argid faill son 2024-25, agh son ymmodee jeu dy vel imnea ayn neesht mychione yn aght nagh vel Kiarail Vannin yn argid faill son yn traa t'er n'gholl da peiagh ennagh ta faagail, ny yeih dy row ad gobbraghey choud's va barganey goll er.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson, er chur gialdyn nagh jean baih argid ayns Scoill Ard Cashtal Rushen noa goaill argid ersooyl veih scoillyn elley as feme er cummal seose ad. Va feyshtyn currit er yn Er Lhee Allinson ayns Soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie mychione yn argid son yeearreeyn elley currit stiagh da'n Tashtey liorish y Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor, as ren olteyn cheet er obbyr ayns Bunscoill Henry Bloom Noble, Scoill Ard Noo Ninian, Scoill Ard y Nah Ven-Rein Ealisaid as Bunscoill Connaghyn. 

Agh ta'n Fer Lhee Allinson gra nagh nee cohirrey eh bentyn da couyryn, agh dy nee reaghey tosheeaghtyn eh er ceau argid ny tackeyderyn er shareaghey couyryn son vondeish sleih ayns ny co-voodeeyssyn orroo t'ad shirveishagh. T'eh gra, myr shoh, yn aght ta'n Rheynn er jeeraghey ard soilshey er baih argid ayns Scoill Ard Cashtal Rushen, nagh vel shen dy ghra dy beagh argid currit ersooyl veih scoillyn elley, as er-lheh 'syn ard mygeayrt Doolish.

---oooOooo---

Ta Loayreyder yn Chiare as Feed, as Oltey yn Chiare as Feed son Rushen rish feed blein, Juan Watterson, gra dy vel feme er olteynyn Tinvaal goaill kiarail lesh yn aght t'ad jannoo ymmyd jeh fockleyn ayns ny treealtyssyn oc dy yannoo shickyr dy vel ad cheet ayns aght cooie er y chooish t'ad geearree goaill ayns laue. Haink shoh lurg argane mychione Tuarastyl as Fogrey er y Pholicy bentyn da Kemmyrkee. 

Ta Mnr Watterson gra dy vel caghlaaghyn barel mychione bun jeh ny fockleyn, as myr shoh dy vel shen yn chied lessoon son Oltey Tinvaal erbee shirrey dy chur roish treealtys, dy ve feer chiarailagh mychione ny fockleyn oc. T'eh gra, ny ta olteynyn ceau teiy er 'sy chamyr, shen ny fockleyn t'er y duillag as y treealtys, as cha nee cre erbee va sleih elley 'sy chamyr gra dy row ad currit da tra v'ad loayrt.

---oooOooo---

Myr cheayll shin ayns Traa dy Liooar yn chiaghtin shoh chaie, ta'n Rheynn Bun-Troggalys shirrey jeshaghteyr as qualleeaght echey dy chur coyrle bentyn da cummal seose as shareaghey troggal er y Shooylaghan ayns Doolish, Ardane y Vollagh Tram Cabbil, lurg da daa huarastyl son yn Rheynn Bun-Troggalys coyrlaghey lhieggal eh agh tuarastyl elley son yn Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys, as ta'n fo-rheynn plannal jannoo seose ayrn jeh'n Rheynn shen, gra dy row caa dy reayll y troggal as dy aa-vioghey eh. Va Ardane y Vollagh Tram Cabbil troggit 'sy vlein 1877, agh t'eh er hurranse jeeill dy liooar er-coontey yn earish, as va coyrle dy lhieggal eh son oyryn sauchys. 

Dyn y wooise da'n Rheynn shirrey jeshaghteyr dy chummey strateish dy aa-vioghey y troggal, ta Oltey yn Chiare as Feed son Middle, Stu Peters, ta oltey politickagh yn Rheynn Bun-Troggalys, gra dy vel y smooinaghtyn echeysyn my-e-chione, nagh row ymmyd jeant jeh rish earroo dy vleeantyn, choud's t'eh toiggal eh, er yn oyr nagh row peiagh erbee dy bollagh shickyr er ny dy yannoo lesh. T'eh gra my vees troggal ayn vees tholtanagh as nagh vel fys ec sleih er ny dy yannoo lesh, dy vel ny reihyn edyr dy aa-hroggal eh myr t'eh, as dy vel foast troggal ayn gyn fys ec sleih er yn oyr dy yannoo ymmyd jeh, ny dy vel sleih cur red ennagh ayns ynnyd jeh as caa dy yannoo ymmyd smoo jeh. Er-lesh, agh t'eh gra nagh row eh rieau briwnys dy ve jeant echeysyn hene, dy beagh eh er ve smoo resoonagh dy chur stiagh red ennagh jeh smoo ymmyd ayns ynnyd jeh. 

V'eh currit da Mnr Peters dy row currym er yn Rheynn Bun-Troggalys dy choadey shenn troggalys. T'eh coardail, my vees troggal feeu coadey, agh choud's t'eh toiggal eh, nagh row yn troggal shen er-lheh jeh feeuid ennagh er-lheh, as s'goan v'eh ny chashtal; dy nee eear happ v'ayn lesh aaght er-skyn shen, ass ymmyd rish earroo dy vleeantyn. T'eh gra dy vel gaue ayn jeh jannoo pairk theme Victorianagh jeh'n Ellan, as dy vel ymmodee troggalyn ayn ta cheu-hoal jeh ny laghyn ymmydoil oc – as fer elley ta troggal Newson er cheu y phurt, rere y smooinaghtyn echey. T'eh gra dy vel reamys son yn eiraght, dy bollagh, agh er-lesh dy vel eh er sleih reih as jannoo briwnys er reddyn t'ad laccal freayll.

---oooOooo---

Ta eear Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Martyn Perkins, hug roish slattys dy chaghlaa yn aght ta organeyn sleih t'er n'gheddyn baase currit da sleih ayns feme jeu, dy beagh eh er sleih reih gyn jannoo shen, shaghey reih dy hoilshaghey magh dy vel ad arryltagh son shen, gra dy vel eh mollit dy vel cumrail er cur bree da'n clattys. Liorish shoh, dy cummyssagh veagh earroo foddey smoo dy organeyn ry gheddyn son ymmyd jeusyn ayns feme.

Va Kied Reeoil currit da Slattys Stoo Kirpey as Toyrtys Organeyn Sleih 'sy vlein 2021, as sleih gra rish 'Leigh Daniel', ayns cooinaghtyn Daniel Boyde, hooar baase lurg smoash carbid tra nagh row eh agh 15 blein dy eash, agh ta foast feme er fo-clattys dy ve jeant roish my vees caa dy chur slane bree da. Va feysht currit er Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, Kate Lord-Brennan (Glionfaba as Purt ny Hinshey), liorish Oltey yn Chiare son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, ass lieh Mnr Perkins, mychione y chlaare-hraa son shen ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, yn 30 Jerrey Geuree.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy vel feme er tooilley peeshyn dy o-clattys, codeyn dy chooilleeney as dy stiurey rere y Clattys, as dy vel feme er yn obbyr shoh dy yannoo shickyr creatlagh dy reillyn rish y lught-reill 'sy Reeriaght Unnaneysit. T'ee gra, ga dy vel obbyr foast fo raad, as dy nee cleeir eh dy vel yn Reiltys currit da, nagh vod ee cur da olteynyn date er-lheh dy chur slane bree da'n Clattys cramp shoh.

Ta Mnr Perkins gra dy vel eh smooinaghtyn dy vel eh feme brod dy chur toshiaght er, as shinyn ayns shoh three bleeaney ny s'anmee, as dy vel shin foast fuirraghtyn er yn o-clattys. T'eh gra, er-lesh dy row y cumrail er coontey doilleeid bentyn da geddyn argid, agh er-lesh nish dy vel argid er ve currit dy ve ry gheddyn. T'eh gra dy row eh y slattys sheshoil smoo scanshoil 'sy lught-reill shoh chaie, as t'eh dy jarroo jannoo er bea sleih. 

Ta Mnr Perkins gra dy row eh er ve freayll arrey geyre dy liooar er y chooish, as er-lesh dy vel argid nish er ve currit dy ve ry gheddyn, agh t'eh loayrt mychione cur eab er cur bree 'sy chooish as dy vel eshyn er ve treishteil rish ny three bleeaney shoh chaie, agh dy vel eh cheet gys ynnyd as ta feme er jannoo red ennagh. T'eh gra dy vel Diane Taylor, ta feer jeean son y chooish, as y mac eck, Daniel cur yn ennym echey da Leigh Daniel, as yn sleih elley va cochianglt rish y ving as yn cheshaght son toyrtys organeyn dy jarroo laccal cur er shoh taghyrt, er yn oyr dy vel eh wheesh oyr son ve mollit dy row yn slattys shoh agh fuirraghtyn er yn o-clattys dy ve currit er bun.

Ta Mnr Perkins gra dy bee eh freayll arrey geyre er y chooish ayns ny shey meeaghyn shoh cheet.

---oooOooo---

Foddee dy jig toshiaght er obbyr troggee y halee multi-villioon punt dy hroggal ass y noa yn ynnyd Middlemarch, myr ta sleih gra rish, ayns Doolish, roish jerrey ny bleeaney shoh. Shen rere yn cholught seyrnagh ADG ayns Darlington, vees oaseirey yn obbyr dy aa-vioghey yn ard jeeragh jeh'n ard va'n eear stashoon barroose ayns Straid y Chiarn.

Va plannyn son ard-troggalys as three laare ayn as pairk gleashtan as 250 ynnyd echey currit stiagh ayn liorish colught vees soit 'syn Ellan, Altostratus Chiarmaanit, ec jerrey ny bleeaney shoh chaie as ta'n ving phlannal sur-smooinaghtyn orroo ec y traa t'ayn. My vees coardail currit da ny plannyn, nee'n Thie Aaght Plaase y phossan Heear Share goll stiagh ayns daa laare y hroggalys, as cur harrish y casino veih'n voayl myr t'eh ec y traa t'ayn er y Chooylaghan Veanagh. 

She John Bell ta seyrnagh y halee. T'eh gra dy vel yn yeearree goll trooid yn oardagh, as dy vel kuse dy yeearreeyn er jeet back son coyrle er ve ayn as dy nee baghtal eh dy vel coloayrtys ec y cholught dy chionn rish ny oaseiryn plannal, as dy vel eh goll mie dy liooar ec y traa t'ayn. T'eh gra dy vel ad gobbraghey feer chionn roo, as neesht dy vel ad shirrey er y cholught dy ghobbraghey rish kuse jeh ny lhiasseyderyn elley 'syn ard, jus dy chur paart dy chiaddey dy yannoo shickyr dy vel y clane ard-phlan cheet ry cheilley, ayns rieughid, son y clane ard shen, vees anaasagh dy liooar.

Va'n chlaare argidoil son y halee ec y toshiaght £30 millioon gys £40 millioon, agh ta Mnr Bell gra nagh vel y colught er n'yeeaghyn er y chlaare argidoil cochianglt rish. T'eh gra dy vel y colught foast gobbraghey er reddyn, agh derrey vees yn cummey jerrinagh ec y cholught, vees goll mygeayrt ayns plannal foast, goll er loayrt mychione foast, as foast meeryn as feme er chyndaa ad beggan as caghlaa, as derrey vees yn cummey jerrinagh ayn, dy vel eh doillee dy chur kione er y chlaare argidoil.

Bentyn da caghlaaghyn erbee, ta Mnr Bell gra dy vel eh ny smoo toiggal ny vees cochianglt rish ny raaidyn mooarey, yn aght nee shen gobbraghey, as dy cummyssagh neesht  y bree, as sub-stashoon 'syn ynnyd neesht, myr shoh dy vel eh reddyn beggey gollrish shen dy vel ad cur enn er, cooishyn cadjin ayns plannal t'ad cur enn orroo choud's t'ad goll rhymboo. T'eh gra dy vel sleih er glackey y clane shalee feer jarrooagh son y chooid smoo, as er-lesh ooilley cooidjagh dy vel eh treishteil dy lhisagh y colught geddyn sorch ennagh dy vriwnys, as dy vel eh treishteil dy bee shen kiare ny queig bleeaney woish nish, mannagh vel eh roish shen.

Ta Mnr Bell gra, cho leah's vees kied phlannal er ny gheddyn, dy bee'n colught shirrey cur stiagh gurneil troggee dy ghoaill toshiaght er yn ynnyd, as er-lesh dy vel yn dean dy ghoaill toshiaght er yn ynnyd mleeaney, as dy vel shen feer ghreesaghey, as dy beagh sleih fakin shalee goll rish slane daa vlein ooilley cooidjagh liorish yn traa vees kione currit er, myr shoh dy vel eh smooinaghtyn, myr shoh my vees sleih gooley yn toshiaght, dy beagh eh jeant liorish mysh 2026.   

Lesh yn ynnyd ayns cree y valley, er-lesh Mnr Bell dy bee shen fer jeh ny doolaneyn smoo t'ayn, agh er-lesh dy vel y colught er nobbraghey ayns ardyn smoo tarroogh, as myr shoh dy vel eh treishteil trooid reirey mie as reirey troggee lesh y cholught dy vod ad cur er shen goll er feaysley shen. T'eh gra dy vel yn ynnyd mooar dy liooar, as yn pairk carbid gys y laue chiare, as dy bee shen foshlit, myr shoh dy vel eh treishteil dy bee ooilley ny conaanteyderyn pairkal 'syn ynnyd. Er-lesh nagh beagh eh ro phlooghit, as dy vel ad son goaill dy chooilley red ersooyl veih'n raad mooar, myr shoh dy bee eh reirey yn oardagh as dy vel shen ny ta'n colught ayn dy yannoo.

---oooOooo---

Nee Coonceil Ard Valley Co-Chorpagh Ghoolish bishaghey y cheesh valjagh echey liorish 12%. Bee bishaghey 64 ping 'sy phunt, dy chur yn rate gys 573 ping 'sy phunt. Ta Leeideilagh y Choonceil, yn Coonceilagh Claire Wells, gra dy vel feme er yn lught-reill cummal seose reddyn son y traa ry heet choud's t'eh freayll arrey er ny vees taghyrt kiart nish. T'ee gra dy vel yn balley currit da jeeraghey er livrey shirveishyn theayagh ard femoil. 

Ta'n Coonceil jerkal rish ceau £583 son dagh pheiagh ayns pobble yn ard valley 'sy vlein argidoil shoh cheet, as dy vel yn towse smoo dy argid bentyn da orch.

Ren daa Choonceilagh, Devon Watson as Stephen Pitts, ceau teiy noi'n chlaare argidoil er yn oyr dy vel ad credjal dy lhisagh y Coonceil ceau argid ayns aghtyn elley. Va Mnr Watson boirit mychione plan dy hroggal jalloo ooha as va imnea ec Mnr Pitts mychione cur kione er reaghys son obbreeyn ass jantys t'er ve gobbraghey 'syn Ynnyd Jeelym Theayagh, as dy chur faill da obbreeyn lane-hraa.

Agh ta cummaltee as shellooderyn cooishyn dellal ayns Doolish gra dy bee doilleeid oc feddyn tooilley argid dy eeck son bishaghey 'sy cheesh valjagh. T'ad gra dy vel preays er colughtyn beggey ayns Doolish hannah, as dy vel gaue dy jean shoh cur er shiartanse jeu dy reaghey nagh vel eh ry yannoo foast as dy ghooney. 

Ta'n Rheynn Gastid Dellal gra dy vel eh cur enn er dy vel ymmodee cooishyn dellal er nakin bishaghey ayns costyssyn son obbraghey ayns yn daa vee jeig shoh chaie er coontey yn rate bolgey argidoil, costyssyn son bree as ayns argid faill. T'eh greinnaghey cooishyn dellal as ta doilleeidyn jannoo orroo dy chur eam er yn Rheynn dy loayrt mychione ny doolaneyn foue. T'eh gra, trooid yn fo-rheynn Cummal Seose Gastid Dellal, foddee dy bee caa dy chur entreilys da shirveishyn coyrlee son cooishyn dellal. 

---oooOooo---

Ta'n bishaghey smoo boayl erbee 'syn Ellan ayns keesh valjagh er ve coardit ec Barrantee Braddan, lesh bishaghey beggan ny smoo na 30%, dy jig yn rate dy ve 351 ping 'sy phunt. T'ad gra dy vel doolaneyn er-lheh fo'n Voayrd, agh dy vel ad foast fo ny rateyn ayns Doolish as Connaghyn. T'eh gra, chammah's ny doolaneyn mooarey t'er ve er dy chooilley lught-reill ynnydoil, dy vel costyssyn elley ayn er coontey jeh lhiassaghey yn ard-troggalys soccar, ayn ta kione-cherroo ny Barrantee nish neesht, Yn Thie Cruinn ec y Chorneil Strang. As t'ad gra foddee dy bee vondeish smoo ry gheddyn veih ny seyraadyn soccar 'sy Thie Cruinn, agh nagh vel ad cur rour trimmid ec y traa t'ayn er yn argid cheet stiagh veih shen.

---oooOooo---

Ta Barrantee Purt ny Hinshey er vishaghey y cheesh valjagh oc liorish 1.1% son y vlein argidoil shoh cheet, dy bee'n rate 270 ping 'sy phunt. Ta'n leeideilagh er cooishyn argidoil, Ray Harmer, gra, liorish ve kiarailagh ayns ny bleeantyn jeieanagh, dy vel ny Barrantee er reayll injil y cheesh valjagh son cummaltee. 

Agh ta'n rate son orch er vishaghey liorish £34 son dagh lught-thie, as ta ny Barrantee gra dy vel costyssyn y Seyraad Bree veih Orch 

Ta Mnr Harmer gra, ayns Purt ny Hinshey, dy vel y rate jeant seose jeh daa ayrn: dy vel un ayrn y tailley son orch, vees goll seose veih £223 per lught-thie gys £257; as eisht ta'n cheesh valjagh hene, rate y phing 'sy phunt, son dy chooilley red elley, as dy vel shen dy vishaghey liorish 3p veih 267 gys 270. 

Ta Mnr Harmer gra dy nee baghtal eh bentyn da'n rate son orch dy vel ad dy mooar goit ec ny taillaghyn ta currit back orroo, as dy vel moorane jeh shen bentyn da'n Seyraad Bree veih Orch. T'eh gra dy vel ny rateyn shen er n'gholl seose dy mooar ayns y vlein shoh chaie, myr shoh dy vel feme er y rate son orch er vishaghey 'naght cheddin. 

Ta Mnr Harmer gra, bentyn da'n rate cadjin, dy vel shen bishaghey beg dy liooar, as dy vel shen er-yn-oyr, harrish ny bleeantyn, spaarail argid er olteynyn y wirran as reirey, myr shoh, dyn y wooise da'n aght ta argid faill reesht er ve goll seose dagh blein, dy row ny Barrantee abyl dy spaarail argid 'syn ard shen. 

Ta Mnr Harmer gra dy vel ad cur lowanse neesht son Loghan Snaue y Heear, gys 6p 'sy phunt, dy vod ny Barrantee cummal seose shen. T'eh gra, myr shoh, tra ta ny ayrnyn shen ayn, dy vel y bishaghey dy feer beg dy liooar. T'eh gra dy vel feme oc ve kiarailagh dy vel ad cummal seose as dy vel ad abyl dy chooilleeney ny reddyn ta sleih, myr ta dy kiart, jerkal rish vouesyn, as myr sampleyr t'eh cheet er buill dorraghey son soilshaghyn straiddey, chammah's cummal seose ny pairkyn cloie oc, as dy vel ad treishteil dy hareaghey ard y traie, myr shoh dy vel feme orroo geddyn greie noa son y traie dy chummal seose eh, as lurg shen dy yannoo job share ny v'ad 'sy traa t'er n'gholl shaghey. 

Ta Mnr Harmer gra dy vel feme er jannoo corrym reddyn, agh liorish spaarail argid harrish ny bleeantyn as ve cho kiarailagh as foddee ad y ve, as shen dy ghra, rere nyn gostyssyn hene, dy row ad abyl jus dy chur roish bishaghey beg dy liooar jeh 1.1%.

---oooOooo---

Ayns Connaghyn bee bishaghey 10.19% 'sy cheesh valjagh, dy ve 411 ping 'sy phunt, er coontey doolaneyn argidoil vees fo'n lught-reill, goaill stiagh rate ard jeh bolgey argidoil, as costyssyn vees bishaghey son bun-shirveishyn as geddyn rey rish orch. She Fenella Logan ta'n leeideilagh er cooishyn aqrgidoil, as t'ee gra dy jean ny Barrantee ymmyd jeh paart jeh'n argid freillt oc dy eeck son skeimyn bentyn da'n vun-troggalys, dy yannoo ny sloo y preays argidoil er cummaltee y valley beg cheerey. 

---oooOooo---

Ayns Rhumsaa she Robert Cowell ta ny leeideilagh er cooishyn argidoil, as nee Barrantee Rhumsaa bishaghey y cheesh valjagh liorish 6%, dy ve 495 ping 'sy phunt, vees goaill stiagh 6.1 ping 'sy phunt son Loghan Snaue y Twoaie.

Agh ta Mnr Cowell gra dy vel yn traa er jeet dy aa-chummey ny lughtyn-reill ynnydoil as y choarys dy cheesh valjagh. Agh t'eh goaill rish dy bee shiartanse dy leih gra nagh vel veg aggair lesh y choarys dy cheesh valjagh, as dy vel adsyn geeck £400 'sy vlein as cha nel ad geearree boirey. Agh t'eh gra dy vel sleih elley geeck £2,500 ny £3,000 ayns mean Rhumsaa, as nagh nee coarys cairagh t'ayn, as myr sampleyr dy vel ad geeck 6.1 p 'sy cheesh valjagh son Loghan Snaue y Twoaie, agh dy vel fys oc nagh vel lughtyn-reill ynnydoil elley geeck y rate shen, as myr shoh dy vel neu-chairys 'sy choarys. 

Ta Mnr Cowell gra dy vel eh croghey er yn slattys, vel kied ec lughtyn-reill ynnydoil ny vel eh orroo, agh er-lesh dy vel ny lughtyn-reill ynnydoil cloie gamman, as jerkal rish y Reiltys 'sy vean dy eeck y coontys, as dy vel shen goll ass foayr, dy vel eh er n'gholl ass foayr. As loayrt mychione yn aght dy aa-chummey shen, t'eh gra ayns rieughid dy lhisagh sleih jeeaghyn er cummey as sleih jeeaghyn dy hoiaghey jeh myr yn raad er-oaie, gys yn stundayrt kiare plus nane, as dy eshyn credjal shen dy feer, as foddee dy beagh kiare plus nane erskyn liorish nane, foddee eh y ve kiare, agh my vees eh kiare plus nane, er-lesh dy lhisagh Rhumsaa cheet dy ve yn chied er jeh shen son y twoaie vooar.

Ta Mnr Cowell cheet er cairys, as t'eh gra, dasyn, dy stiurey Rhumsaa dy cairagh 'sy traa ry heet, shen dy ghoaill stiagh yn ard s'lhea jeh'n twoaie vooar myr aa-chummey y cheesh valjagh. T'eh gra dy jinnagh Rhumsaa dy ve yn ynnyd son shirveishyn as cree ny shirveishyn, dy chur shirveishyn da ny skyrraghyn er y twoaie, as dy beagh y cheesh valjagh, myr dy beagh ee, scarrit harrish skyrraghyn y twoaie, as myr shoh er-lesh dy jinnagh cagh cummal fo-ving er-nyn-son hene, agh dy beagh yn ard cho-chorp – as er-lesh dy nee ashlish eh – agh dy vel daa oltey jeig ec Barrantee Rhumsaa, as shen ymmodee sleih. T'eh gra dy voddagh Boayrd y Twoaie ve ayn jeh daa oltey jeig, as er-lesh dy beagh shen ashlish as by vie lesh goll er-oaie lesh shen.

---oooOooo---

Hooar Captan Skeer' Andreays, Dorothy Sayle, baase Jesarn yn 27 Jerrey Geuree. V'eh 84 blein dy eash, as v'ee Captan y Skeerey rish ny sodjey na 20 blein, as ny Barrantagh rish ny sodjey na 22 vlein. Bee shirveish ny merriu ayns Skyll' Andreays moghrey ny vairagh, Jemayrt yn 6 Toshiaght Arree, ec 11 am. 

---oooOooo---

Lurg baase Roy Gelling er y gherrid, ta Peter Quayle er ve pointit dy ve Captan Skeerey Malew, as va sharmaneys tra v'eh currit fo loo liorish y Lhiass-Chiannoort Jeheiney shoh chaie, yn 1 Toshiaght Arree. Va ayr Mnr Quayle, chammah's shaner Mnr Quayle, Captan Skeerey Marooney roish nish.
 

More from Manx Gaelic