On Air Manx Radio Breakfast Christy Dehaven | 6:00am - 9:00am

Traa dy Liooar, 28oo Jerrey Souree 2025

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 28oo Jerrey Souree 2025

Ta Banglane Manninagh y Heshaght Lhee Ghoaldagh er veeraghey dy vel eh pohlldal as shassoo rish fir lhee ayns thieyn lheiys ayns Sostyn ta stholkey myr ayrn jeh argane vees tannaghtyn ayn bentyn da argid faillee as ny staydyn oc. Myr eiyrtys jeh shoh, ta raaue er ve currit da surransee ass Mannin as t'eh reaghit er-nyn-son dy gholl harrish gys Sostyn son lheiys dy yerkal rish boirey da ny reaghyssyn oc. 

Ta Kiarail Vannin gra dy row eh reaghit son 151 surransagh dy gholl gys Sostyn tra va fir lhee stholkey, as dy beagh kuse dy whaaltyssyn preaysagh foast goll er, jeh'n lheid as adsyn son lheiys noi kanghyr. Agh v'eh gooley dy beagh 75% dy whaaltyssyn scryssit magh, ny yei dy ren Shirveish Claynt Ashoonagh Hostyn ginsh da thieyn lheiys dy scryssey magh lheiys son kiarail neu-phreaysagh, gollrish obbraidyn er lheshyn as glioonyn, ynrican my va stayd er-lheh ayn noi shen.

Ta Kiarail Vannin briagh jeh surransee as ta ny quaaltyssyn oc scryssit magh dy chur fys da Cur Harrish Surransee, dy vod ad aa-reaghey y tiggad.  

Ta loayreyder son Banglane Manninagh y Heshaght Lhee Ghoaldagh gra dy nee oyr son imnea mooar eh dy vel cooneyderyn lhee – nagh vel qualleeaght oc myr fir lhee – geddyn argid faillee veih'n toshiaght vees ny smoo na'n argid faillee ta ymmodee ny fir lhee ayns thieyn lheiys shirrey, dy yannoo yn argid faillee oc gys y cheim myr v'eh. T'eh gra dy vel y barney shoh brishey sheese creeaght ny fir lhee as cur ayns gaue y gerrym 'sy traa ry heet. 

Ta'n Banglane Manninagh gra neesht dy vel eh boirit ec ny ta Reiltys y Reeriaght Unnaneysit gra bentyn da'n chooish. Ta Screeudeyr Slaynt y Reeriaght Unnaneysit, Wes Streeting, gra dy vel yn Cheshaght Lhee Ghoaldagh dy mee-arreydagh as gyn oyr er reih dy stholkey, as ta'n Preeu-airey, yn Reejerey Keir Starmer, gra dy jig jeeill dy jarroo ass shoh. 

Rere y Vanglane Manninagh, ta Mnr Streeting er n'ghra reesht as reesht nagh jean Reiltys y Reeriaght Unnaneysit goll erskyn bishaghey jeh 5.4% ayns argid faillee, as nagh vel feme er jantys jeadyssagh as dy vel eh er chur gys lieh ny fir lhee dy vel ad jeeaghyn lesh conaase er surransee. Ta'n Banglane Manninagh gra dy vel ny goan shoh failleil dy ghoaill rish y jeeanid as ymmykey profeshoonagh jeh fir lhee, ta goaill ayrn ayns jantys jeadyssagh, cha nee er-nyn-son hene, agh er coontey imnea dowin son yn Chirveish Claynt Ashoonagh 'sy traa ry heet. 

Ta'n Banglane Manninagh greinnaghey Mnr Streeting dy gholl er-ash gys y voayrd as dy varganey reesht chelleeragh as dy eaysley y cront shoh. T'eh gra, ny sodjey ta'n argane goll, ny smoo y gaue da ny obbreeyn lhee as da ny surransee orroo t'ad shirveishagh. T'eh gra nagh lhisagh fir lhee eignit dy yannoo reih eddyr y gerrym oc as yn shickyrys argidoil oc. T'eh cur jerrey er yn ogrey echey liorish gra dy vel olteynyn y Vanglane Manninagh shassoo liorish ny cumraagyn oc ayns Sostyn choud's t'ad shirrey cairys, as dy vel ad cur eam er Reiltys y Reeriaght Unnaneysit dy aghtey nish.

---oooOooo---

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, shassoo er dy vel y reiltys echey er n'gholl er y toshiaght, as ta foast goll er y toshiaght, ayns goaill ayns laue entreilys gys thieys foddee sleih fordrail. T'eh er n'ghra reesht dy vel earroo mooar dy liooar dy hieyn er ve troggit ayns traa yn lught-reill shoh, as t'eh gra dy vel plannyn son foast tooilley thieyn foddee sleih fordrail roish my vees pobble Vannin goaill ayrn 'sy reihys mooar cadjin y vlein shoh cheet. 

Ta Mnr Cannan gra dy jean ad freayll rish troggal, as dy vel foast claareyn ayn bentyn da kiedyn plannal nee cooney dy chooilleeney ny femeyn, as cha nee yn chooid sloo eh, paart jeh'n obbyr troggee ayns Raad ny Loghey, myr sampleyr, as neesht Cochorp Lhiassee Vannin, nee ooilley cooney dy chur stiagh orroo livrey bentyn da'n yeearree oc fakin tooilley thieys foddee sleih fordrail ry gheddyn er-nyn-son ta laccal eh as ta feme eh, as eisht, dy jarroo, cur ablid daue dy goaill toshiaght er yn aarey thieys.

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh oyr son ve tarmestit nagh vel eh er jeet lesh Co-chorp Lhiassee Vannin goll ny sodjey er y hoshiaght. Va'n sheshaght currit er bun dy vel ec foddid veih'n reiltys ec toshiaght y lught-reill Cannin 'sy vlein 2021, as yn oyr echey dy lhiassaghey ynnydyn magher dhone as s'lesh y Reiltys ad. Neayr's shen, t'eh er chooilleeney agh yn un shalee, liorish aa-lhiassaghey eear thie ny boandyryn ayns Raad Westmoreland ayns Doolish. Agh ta Mnr Cannan gra dy row eh treishteil dy beagh caa er ve echey dy chooilleeney tooilley liorish nish.

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh smooinaghtyn dy voddagh Co-chorp Lhiassee Vannin jannoo foddey ny smoo, agh ayns rieughid, dy ve dy feer cairagh roo, er-lesh dy vel ny oardaghyn jeh lhiggey seyr thalloo daue er ve moal erskyn cadjinys, myr shoh dy vel eh ersyn goaill rish dy row eh kuse dy vleeantyn va cur oyr mooar son ve tarmestit, er yn oyr dy vel eh smooinaghtyn dy row y plan dy lhiggey dauesyn goll er lesh tooilley ynnydyn magher dhone as s'lesh y reiltys ad. T'eh gra ny keayrtyn dy vel caghlaaghyn barel ec rheynnyn er ny femeyn strateishagh 'sy traa sodjey jeh'n veer er-lheh shen dy halloo, as dy eaysley shen, ta traa dy liooar goll er ceau.

Ta Mnr Cannan gra dy vel sleih geearee goll er y hoshiaght lesh reddyn, agh jannoo shickyr neesht nagh vel ad jannoo marranyn bentyn da lhiassaghey thalloo vees fy yerrey cur er y tackeyder ceau fortan 'sy traa ry heet er y fa, myr sampleyr, ta sleih er hroggal ayns ard oddys peesh dy vun-troggalys lane scanshoil er ve troggit, as ta sleih er chur thieyn ayns shen ayns ynnyd jeh shen.

Ta Mnr Cannan gra, ny yeih ny oyryn shen son ve tarmestit, dy vel y reiltys goll er y hoshiaght ayns aght mooar dy liooar ayns earroo dy ardyn, bentyn da thieys as thieys foddee sleih fordrail, as er-lesh, tra ta dy chooilley red er ve grait, as ta sleih jeeaghyn back harrish ny queig bleeaney t'er n'gholl shaghey, dy lhisagh shin v'er vakin earroo mooar dy liooar dy vuill er nyn lhiassaghey dy preevaadjagh as liorish shen thieys foddee sleih fordrail veagh er ve currit stiagh ayns y lhiassaghey shen, goaill stiagh yn ynnyd ayns Raad Westmoreland, as Thie ny Boandyryn jeant as goll er obbraghey, as paart dy hieys foddee sleih fordrail lhiggit seyr veih cheusthie jeh'n skeim son bun-troggalys yn Ellan neesht.  

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Bun-troggalys gra nagh vel eh fo jannoo Droghad Leaystey Rhumsaa son coshee ynrican. Ta'n droghad er ve dooint son carbid rish shiaght meeaghyn er cooney towl ayns eaghtyr ny raaidey as feme er karraghey shen, chammah's loau 'syn eaghtyr foiee echey.

Er y chiaghtin shoh chaie dooyrt Barrantagh Rhumsaa, Juan McGuinness dy vel eh gennaghtyn dy vel Rhumsaa y boayl s'jerree dy gheddyn argid, ny nagh vel agh claare argidoil jeh fo-rang currit da'n valley. 

Ta'n Rheynn gra dy vel ny jeshaghteyryn echey er n'yannoo aarloo aght dy eaysley y cront as dy jean y Rheynn shirrey conaanteyder dy chooilleeney ny obbraghyn, bee jeant roish jerrey ny bleeaney, er conaant dy vel stooghyn troggee as couyryn ry gheddyn. Ren eh feeraghey neesht. my vees smooinaghtyn dy ve currit da jannoo y droghad son coshee ynrican, dy bee slane co-choyrle theayagh er y chooish.

Ta'n Rheynn gra, er yn oyr dy vel y droghad recortit, dy vel earrooyn dy choloayrtyssyn er ve ayn lesh y Rheynn Plannal dy yannoo shickyr dy vel obbyr jeant cheusthie jeh ardyn as ta kied er-e-hon. T'eh credjal neesht, lesh y droghad ve yn un strughtoor jeh'n cheint echey, as dy vel eh shenn dy liooar, dy vel eh cooie dy vel y droghad goll er cummal seose rere y stayd shen.

Ta'n Rheynn gra dy vel eh freayll rish ve currit da lhiassaghey skeimyn ard scanshoil ayns Rhumsaa, vees goaill stiagh obbraghyn dy chumrail thooilley er y Chay Heear, as dy yannoo ass-y-noa raaidyn mooarey. T'eh gra neesht dy vel Rhumsaa 'sy nah ynnyd lurg Doolish son cummal seose raaidyn mooarey rere mooadys yn ard, as dy vel eh er n'gheddyn ny shlee na £10 millioon punt neayr's 2021.

---oooOooo---

Ta'n Reiltys gra dy vel ynnydyn myr prindeys tannaghtyn ayn myr aght lane femoil son sleih aegey dy gheddyn startaghyn ayns obbyr vees feme schleiyn er-lheh, as dy vel ad scanshoil ayns pohlldal jeadys 'syn Ellan. Va caghlaaghyn jeant da'n skeim as yn dean jeu dy niartaghey aghtyn dy phohlldal colughtyn beggey as dy yannoo shickyr dy vel stayd corrym ayn son dy chooilley cheird. 

Ayns claare Radio Vannin er y chiaghtin shoh chaie, va imnea nagh row caaghyn dy liooar ayn son sleih aegey dy heet dy ve nyn brindeyssyn. Ta lught-thie gra dy bee eh ersyn jannoo ymmyd jeh ny sproagyn t'echey dy reaghey prindeyssaght son y vac oc. Ta Tonia Mutch gra dy vel ad er chur eab ymmodee keayrtyn er briaght jeh colughtyn dy chur caa da'n vac oc myr prindeys, agh dinsh ee da Radio Vannin dy vel yn towse dy argid vees ry gheddyn nish veih'n reiltys cur er colughtyn ve neu-arryltagh. 

Ta Bnr Mutch gra dy vel shoh yn trass cheayrt nagh vel ad failley prindeyssyn, er yn oyr nagh vod ad fordrail eh er yn oyr nagh vel argid er-e-hon. T'ee gra, ooilley ny colughtyn beggey, nagh vel ad geddyn beg agh son un vlein, as nagh vel ad geddyn yn argid currit daue rolaue, myr shoh lurg da prindeyssyn jannoo yn chied vlein, son y nah vlein as y trass vlein, nagh vel ad eisht geddyn argid erbee currit daue, myr shoh dy vel eh orroo lhiggey seyr ny prindeyssyn.

Ta Bnr Mutch gra dy jean ad cur eab er fakin vel raanteenys ry gheddyn son y vac oc, er yn oyr dy vel ad er n'gheddyn magh veih carrey elley vees ny phlumber, foddee dy jean shiartanse dy cholughtyn failley nyn mac, James, my vees ad gra dy jean ad cur raanteenys er-e-hon; myr shoh my vees ad geeck er-e-hon dy gholl gys y cholleish rish daa laa 'sy chiaghtin as son y ghlout dy hraa dy livrey eh, as eisht my vees y colught geeck, abbyr, son Jecrean, Jerdein, Jeheiney, as son laghyn seyrey, as er-lhee dy vel shen yn un aght bee eh ry gheddyn oc. 

Ta Bnr Mutch gra dy vel ad ayns stayd as foddee ad jannoo shen, dy vel ad beggan aighoil, agh nagh vel shen agh liorish ve spaarailagh as liorish cur argid ry lhiattee, er yn oyr dy bee feme orroo jannoo ymmyd jeh ny sproagyn oc  dy chur eab er geddyn startey son y vac oc son y traa ry heet.

Ayns Rhumsaa ta colught enmyssit TroggalSchlei, as ta'n Stiureyder Reiree, Corelli Bentham, gra dy vel y colught chebbal Qualleeaghtyn Keirdagh Ashoonagh, son y chooid smoo ayns troggal, son Ellan Vannin, as myr shoh dy vel y colught ny kiareyder ynnydoil, as  dy vel eh lhieeney ooilley ny barnaghyn nagh vel y colleish chebbal as t'ee cur sampleyryn cochianglt rish plaastral, uinnagyn, obbraghyn thallooin as reirey ynnydyd as y lheid shen. 

Ta Bnr Bentham gra dy vel ee geddyn ymmodee chaghteraght veih paarantyn as veih studeyryn, t'er chur stiagh son coorseyn ec Colleish Olloo Scoill Ellan Vannin,  as ta geearree ynnyd lesh y cholught oc, as myr shoh dy vel ee rheynn red erbee, s'cummey vel eh y Cholleish ny TroggalSchlei, dy vel eh dy gheddyn ny fir aegey ayns obbyr, myr shoh dy vel yn aghin, "Vel peiagh erbee cur faill da peiagh erbee ec y traa t'ayn?" 

Ta Bnr Bentham gra dy vel tuittym mooar 'syn earroo dy ailleyderyn cur faill da prindeyssyn, as dy ren yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor caghlaa y skeim son prindeyssyn Mee Vayrt 2025. T'ee gra dy row y Rheynn er ve feer, eer vie as chooneydagh, agh dy vel eh er coontey jeh dy chooilley pheiagh cheet dy ve gyn argid, agh er-lhee dy vel ny aa-vuillaghyn jeh ny vees jeant oc nish cheet dy ve baghtal, ayns aght, myr shoh nagh vel colughtyn cur faill da sleih. 

Ta Bnr Bentham gra dy vel ny caghlaaghyn bunnidagh, dy vel ad nagh jean failleyderyn geddyn argid my vees ad er cur faill da peiagh ennagh rish ny sodjey na blein, myr shoh my vees peiagh ennagh 16 bleeaney dy eash vees goaill toshiaght myr laboragh as eisht vees gra dy vel eh geearree ve ny heyir ny jeeneyder thie, ny cre erbee, ayns 18 meeaghyn, nagh bee argid ry gheddyn er-nyn-son, myr shoh shen un chaghlaa. T'ee gra dy vel y nah chaghlaa, shen nagh vel argid ry gheddyn son failleyderyn ta cur faill da ny shlee na jeih fir. 

Ta Bnr Bentham gra dy vel pobble ain vees cheet dy ve ny shinney, as dy vel shin loayrt mychione shen dy reiltagh, as dy jinnagh ee sheiltyn, ayns ny three ny kiare bleeantyn shoh cheet, dy bee gennid mooar dy schleiyn ayn, as t'ee briaght, c'raad ta ny fir aegey geddyn faill? C'red t'ad dy yannoo? T'ee gra dy nee feer doillee eh greinnaghey fir aegey stiagh ayns troggal, ayns jeshaghteyrys, as nish nagh vod shin geddyn startaghyn er-nyn-son, myr shoh dy jean ad shirrey reddyn elley.

Ta'n kerroo troggee cur eam son slane aa-scrutaght jeh caghlaaghyn ta argid goll er cur son prindeyssyn. Ta Troggal Ellan Vannin, as argid goll er cur er-e-hon liorish Dellal Ellan Vannin, vees fer jeh jantyssyn y Rheynn son Gastid Dellal, geearree y Rheynn Ynsee dy eaishtagh, dy ghoaill ayns laue, as dy obbraghey rish y cho-chorp shen. Ta'n co-chorp cheet er ny caghlaaghyn jeant nurree da'n aght ta argid goll er cur, jannoo seose y builley s'jerree son y cherroo choud's t'eh cur-rish obbreeyn ta cheet dy ve ny shinney as gennid dy obbreeyn as schleiyn oc.

Ta Troggal Ellan Vannin gra dy vel yn earroo dy cholughtyn ta goaill prindeyssyn tuittym dy mooar, as magh as shen dy heet creoighys tarmaynagh dy ve ayn. Ta'n co-chorp shirrey son aa-scrutaght jeh ny caghlaaghyn as ny eiyrtyssyn cummyssagh son femeyn strateishagh as bun-troggalys yn Ellan; t'eh shirrey coloayrtys chelleeragh rish leeideilee y jeadys as argid vees corrym son traenal prindeyssyn son y vlein academoil shoh cheet.

Shegin dauesyn ta laccal cooilleeney coorseyn as cosney qualleeaghtyn cooilleeney prindeyssaght myr ayrn jeh'n traenal oc. Ta studeyryn as colughtyn er ve loayrt mychione yn imnea oc mychione gennid dy chaaghyn son prindeyssaghtyn 'syn Ellan. 

Ta loayreyder ass-lieh y Reiltys gra dy row y skeim bentyn da prindeyssyn jeant ass-y-noa Mee Averil 2024, lurg slane aa-scrutaght liorish y Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor. Ren ny caghlaaghyn goaill stiagh bishaghey jeh 50% ayns broddyn da failleyderyn as ny sloo na jeih obbreeyn oc, as y cooney cheddin ve ry gheddyn son dy chooilley cheird. Ta'n Reiltys gra dy vel traenal as sessyn goll er eeck dy slane son prindeyssyn ta reihalagh, dyn y wooise da mooadys y cholught. Ta'n fogrey jeeraghey soilshey er, dy vel ny shlee na 240 yeearree er jeet stiagh 'sy vlein shoh chaie, lesh 34 failleyderyn noa cheet stiagh 'sy skeim.

Ta'n fogrey cheet gy jerrey liorish gra dy vel y Reiltys freayll foshlit son tannaghtyn lesh coloayrtyssyn rish y cherroo troggee dy yannoo shickyr dy vel y skeim foast cooie da'n oyr echey ayns margey obbree vees caghlaa.

---oooOooo---    

Ta'n Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, Daphne Caine, shassoo er dy vod leeideilagh er-lheh cur vondeish da kuse dy scoillyn. Shoh lurg imnea mychione yn earroo dy vunscoillyn vees rheynn fer ynsee er scoillyn elley. Ta ynnyd eggey y Rheynn cur rolley jeh 24 fir ynsee son yn 32 vunscoill t'ayn. 

Ta Bnr Caine gra dy vel paart scanshoil dy obbyr t'er ve jeant ec yn rheynn, vees creear jeh ymmyd jeant jeh ny scoillyn, as shen bentyn da'n aght ta dagh ayrn jeh scoill goll er ymmydey, as chammah's shen marish yn Rheynn Bun-troggalys dy vel ad goaill baght jeh stayd ny scoillyn ooilley, as dy jean yn daa veer shen dy ghata cheet cooidjagh, as dy jean ad jeeaghyn er dy mooar rere myn-phoyntyn, as cur geill neesht da ny vees y feme er bunscoillyn son steatyn thieys t'er ve currit er bun ny fogrit magh ny goll er lhiassaghey.

Ta Bnr Caine gra, 'naght cheddin marish Paul Craine as neesht marish olteynyn y rheynn, dy vel fys dowin oc er data bentyn da'n phobble, as dy vel shen goll er cur stiagh ayns nyn aa-scrutaght. T'ee gra, myr shoh, dy vel ad er n'ghra nagh vel ad geearree dooney scoillyn er yn oyr dy vel ad beg, choud's ta eiyrtys ynsee feer vie oc, agh son shickyrys dy vel feme oc ve currymagh as jannoo shickyr dy vel coarys ny scoillyn t'ain vees freggyrtagh 'syn aght share da femeyn ooilley ny ynseydee ain ayns ooilley ny buill shen, as dy vel y coarys ynsee share ain son dy chooilley ynseydagh choud's t'eh goaill stiagh dy chooilley pheiagh, as chammah's shen cooish elley yn rheynn, goaill kiarail jeh ynseydee rish y clane vea oc.

Ta Bnr Caine gra, tra t'ad failley peiagh dy vel fer toshee son scoill, dy vel ad pointeil y peiagh share vees cur stiagh son y phaart shen. T'ee gra dy vel reaghys polasee er ve jeant marish kuse dy heshaght cheirdee yn ynsagh, foddee dy bee fer toshee sheckteragh ve fer toshee jeh whilleen as three scoillyn, as dy vel shen oolit dy ve yn red share, as neesht dy vod leeideilagh er lheh cur-lesh y leeideilys er-lheh shen gys vondeish jeh ooilley ny scoillyn cheusthie jeh'n phortfolio oc.

Ta Bnr Caine gra dy vel eh jannoo possible eh dy vaih tooilley argid dy vod fir ynsee elley cheet rhymboo dy ve toshiaght y scoill ayns ny buill er-lheh shen, as neesht son claareyn argidoil erbee elley dy ve aa-vaiht ayns ny scoillyn er-lheh shen, myr shoh dy vel eh red jarrooagh son ny scoillyn as t'er ve oc fer toshee jeh ny smoo na un scoill pointit daue.

Ta Bnr Caine gra, wheesh as shen, dy vel ymmodee caghlaaghyn scoill ta shirveishagh er caghlaaghyn co-voodeeys, as dy vel ad goaill tastey mooar jeh, tra t'ad goaill ayns laue yn aa-scrutaght, dy vel feme oc feddyn y coarys ynsee share, baih yn chooid smoo ayns ny scoillyn er-lheh shen, as un red as t'eh er ve cooilleenit, shen yn caghlaa da cur argid da ny scoillyn, myr shen dy vel shen cur eh stiagh ayns ny scoillyn, as dy vel eh er-nyn-son dy vaarail myr ta feme oc baih car ny bleeaney, as er-lhee dy vel fir ynsee phrofeshoonagh er noltaghey shen dy mooar.

---oooOooo---

Ta eam er ve currit son yn Shirveishagh son Gastid Dellal, Tim Johnston, dy chur leshtal da Tinvaal tra t'eh cheet dy ve ayn reesht bentyn da ny v'eh dy ghra ayns yn soie s'jerree echey mychione thieyn aaght 'syn Ellan.

Choud's va olteynyn Tinvaal resooney magh Tailley Biosphere, dooyrt Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Rob Callister, nagh vel shin er roshtyn yn ablid kiart ain bentyn da'n turryssid car ny bleeaney. T'eh gra, choud's dy vel shin feddyn dy vel roaryn bree as earrooyn son y turryssid ayns kegeesh y TT, as foddee Jerrey Souree as Mee Luanistyn, dy lhisagh shin goaill ayns laue eabyn mooarey dy heeyney magh imbagh ny keayrtee gys Ellan Vannin, as dy oltaghey earroo smoo jeh'n turryssid da'n Ellan ain 'sy traa ry heet. T'eh gra dy vel shin foast jannoo ny sloo ny lhisagh shin myr boayl dy heet son laghyn seyrey as barnaghyn giarey. Choud's v'eh er-chee cheet er oyryn son shoh, ren Mnr Johnston shirrey kied dy heet stiagh er y resooney magh as dy ghra red ennagh, as ta Mnr Callister gra dy vel eh maynrey dy yannoo shen.

Ta Mnr Johnston cur booise da Mnr Callister, as t'eh gra dy vel eh son jannoo baghtal red ennagh. T'eh gra dy vel eh toiggal ny ta Mnr Callister gra mychione y doolane ayns jannoo shickyr dy vel shin troggal seose er imbagh y turryssid ain, as t'eh cheet er jannoo baghtal eh dy vel ny thieyn aaght ain lane car yn imbagh, as shen yn oyr dy vel shin troggal fir elley, shen yn oyr dy vel tooilley thieyn aaght goll son kied phlannal, as shen yn oyr dy vel eh orrin jannoo shen. T'eh cheet er Mnr Callister craa e chione, as nagh vel eh toiggal yn oyr, er yn oyr dy nee feer eh dy nee lane ta ny thieyn aaght ain.

Ny s'anmee ren Mnr Johnston goaill rish dy row eh neu-chiart dy ghra dy row thieyn aaght lane car yn imbagh, as ren eh cur leshtal son shen. 

Ta shellooder Thie Aaght yn Ascot ayns Doolish, Norman Mackey, gra ayns ny 45 bleeaney echey 'sy jeadys, as t'eh gra nagh row rieau wheesh feme er cooney lesh y jeadys na t'ayn nish. T'eh gra nagh vod ad geddyn visaghyn dy chur lesh fwirran veih'n Reeriaght Unnaneysit, as dy vel ad strepey, as mannagh row eh y nhee dy vel colught couch cur sleih stiagh 'sy thie aaght dy beagh ad strepey neesht. T'eh gra dy vel yn turryssid ayns stayd feer, eer, eer chriticoil, as dy vel feme ain er Shirveishagh son yn Turryssid myr chaghter er-nyn-son ayns Tinvaal as dy gheddyn y jeadyn shoh ain er y raad kiart reesht.

Ta Mnr Mackey gra nagh vel y jeadys ayns stayd mie, as nagh vel ny thieyn aaght lane, as nagh vel feme ain er thieyn aaght noa dy yannoo cramp y coarys myr t'eh ayn ec y traa t'ayn. T'eh gra dy nee'n Boayrd Jeadys ta'n chaghter oc, as lesh arrym cooie daue, nagh vel leeid oc er ny vees taghyrt ayns shoh, nagh vel leeid erbee ec peiagh erbee er ny vees taghyrt ayns shoh, ynrican fir ny thieyn aaght. T'eh gra dy vel ad fakin ny thieyn aaght dooney, dy vel ad fakin doilleeidyn cheusthie jeh'n jeadys nagh vel er nyn veaysley er yn oyr nagh vel Shirveishagh son yn Turryssid ain. 

Bentyn da gennid y olteynyn y wirran, ta Mnr Mackey gra, ny vees taghyrt ayns rieughid, shen dy vel ny 'neenyn ta geearree cheet veih'n Oarpey dy obbraghey ayns shoh car y touree, as cur paart dy argid back da ny lughtyn-thie oc, nagh vod ad geddyn visaghyn. T'eh gra, ec y traa t'ayn, dy vel ad goaill stiagh paitchyn scoill, as nagh vel shen gobbraghey dy kiart, as dy vel ad strepey dy gheddyn olteynyn y wirran, strepey dy mooar. 

Ta Mnr Mackey cheet er taillaghyn y Phaggad Bree, as dy lhisagh geill ve currit dauesyn shen. T'eh briaght, my vees lesh pobble Ellan Vannin ta'n Paggad Bree, myr t'eh, cha nee lesh y reiltys agh lesh y phobble, yn oyr nagh vel bing stiuree ain vees jeeaghyn stiagh 'syn aght ta'n colught goll er stiurey, er yn oyr, ec y traa t'ayn, t'eh gra dy vel y ven echey kiart er jeet back veih'n Reeriaght Unnaneysit, magh stiagh er three feed punt as queig-jeig, as dy vel shen argid bolvaneagh, as dy lhisagh eh ve red ennagh gollrish magh stiagh er queig punt jeig as feed.

Ta Mnr Mackey gra dy by lhienyn, pobble Ellan Vannin, ta'n Colught Paggad Bree, as t'eh briaght yn oyr nagh vel caa dy chur stiagh nyn marel er yn aght ta'n colught shen goll er stiurey? T'eh gra, my vees eh goll er stiurey liorish Tinvaal, dy vel feme er cooney Yee ain.

Ta Mnr Mackey gra dy vel y TT red er-lheh dasyn hene, as dy row ad tarroogh dy mooar ayns yn TT, agh dy dooyrt y sleih haink gys shoh dy row ny taillaghyn er n'gholl seose dy mooar mleeaney: cre haghyr? T''eh gra, mannagh vel shin cur lhiettrimmys er y Phaggad Bree jannoo ny vees goll er jannoo echey, dy jean yn Ellan shoh surranse dy mooar, as dy jean eh goaill traa liauyr dy chouyral.

Ta Mnr Callister gra nagh vel eh shickyr mychione yn oyr ren Shirveishagh y Rheynn son Gastid Dellal reaghey dy heet stiagh 'sy chooish as cur doolane fo'n yss shen, agh lesh y raa shen mooie ayns shen, dy ren earroo dy hieyn aaght cur freggyrt liorish cur eam ersyn, as dy row shen soit er y nhee dy row currym politickagh echey son yn turryssid rish shey bleeaney, 

Ta Mnr Callister gra dy vel eh smooinaghtyn dy nee red mie eh dy vel Mnr Johnston er chur leshtal, agh er-lesh dy lhisagh y leshtal shen ve currit roish y theay, dy vod cooid er-mayrn kerroo y turryssid dy jarroo clashtyn shen, er yn oyr dy vel eh credjal dy row eh jeant ayns chaglym preevaadjagh, nagh vel yn red cheddin, myr shoh dy vel eh smooinaghtyn dy lhisagh y raa shen as y leshtal goll magh gys kerroo y turryssid, as er-lheh tra t'ad strepey dy gheddyn aaght bookit 'sy vinnid s'jerree son Ellan Vannin roish jerrey imbagh y turryssid, cheet gys jerrey Mean Fouyir.

Ta Mnr Callister gra, lurg shen, er-lesh dy lhisagh yn Shirveishagh smooinaghtyn er harrish barney y tourey, lhisagh eh cheet back gys Tinvaal Jerrey Fouyir as cur leshtal formoil ayns Tinvaal, veagh y red kiart dy yannoo.

Ta Mnr Callister gra dy vel kuse dy hieyn aaght – dy hieyn aaght mooary - er chur eam er, dy vel ad er chur ny data da, as dy vel eh traa feer doillee son ymmodee thieyn aaght, ga dy vel shen ec mullagh imbagh y tourey. T'eh gra dy vel ny data t'eh er nakin foddey ny sloo na cheead per cent, as dy vel shen oyr son imnea, er yn oyr dy vel shin ec mullagh imbagh y turryssid ain.

Myr freggyrt ta Mnr Johnston gra, ayns soie Tinvaal Jerrey Souree, ayns eab dy chur trimmid er ny eabyn jeant cooidjagh dy heeyney magh ny vees goll er chebbal son turryssid yn Ellan, dy dooyrt eh dy marranagh dy row ny thieyn aaght lane car yn imbagh. T'eh gra dy vel eh goaill rish dy row shoh dy ghra rour as nagh kiart, as er-lheh son dy chooilley stiureyder thie aaght. 

Ta Mnr Johnston gra 'syn ogrey echey, choud's nagh row eh fosyn jannoo shoh, dy vel eh goaill rish dy ren ny fockleyn echey cur boirey er shiartanse dy colughtyn, as dy ren eh glackey caa dy chur leshtal dauesyn hug eam er dy jeeragh, as dy ren eh briaght son y leshtal shen dy ve currit roish colughtyn elley ta stiurey thieyn aaght ayns chaglym skedjalit er y gherrid. T'eh gra dy jean eh glackey caa dy charraghey as jannoo baghtal ny goan echey dy jeeragh rish Olteynyn Tinvaal.  

Ta Mnr Johnston gra dy vel eh freayll rish geddyn creeaght veih'n vishaghey ayns yn earroo dy cheayrtee ayns ny bleeantyn jeieanagh, as y sym vees bishaghey jeh Ellan myr boayl son keayrtee dy heet. T'eh gra dy vel ny cowraghyn jarrooagh shoh freggyrtagh jeh cheb lajer yn Ellan son yn turryssid, as dy vel paart mooar jeh shen lesh booise da colughtyn ynnydoil vees cur er keeayll chionnit ny keayrtee ve wheesh ny red er-lheh.

Agh ta Mnr Johnston gra, choud's baghtal eh dy vel momentum ayn, dy vel eh cur enn er neesht dy vel doolaneyn er-mayrn fo'n cherroo, as dy vel feme orrin gobbraghey cooidjagh dy yannoo ny smoo y cummys ain. T'eh gra dy vel eh cummal seose obbyr y jantys Cur Keayrt er Ellan Vannin dy chur er y hoshiaght Ellan Vannin myr boayl dy heet car ny bleeaney, myr vees ry gheddyn ayns Strateish y Tarmaynys Keayrtagh ayns Nyn Ellan, Nyn Draa ry Heet. 

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys er chee goaill toshiaght er yn oardagh dy reaghey deanyn yn Ellan bentyn da'n emshyraght veih 2027 maghey. Ta'n Shirveishagh, Clare Barber, er veeraghey dy bee obbyr goaill toshiaght er plan son caghlaa emshyraght eddyr 2027 as 2032, dy ve ayns ynnyd tra ta'n strateish rish queig bleeaney t'ayn nish cheet gys jerrey.

Ta fys s'noa clouit dagh blein liorish y Rheynn soilshaghey magh dy vel gaue ayn nagh jean y reiltys cooilleeney shiartanse dy gheanyn smoo scanshoil y Reiltys as dy vel shiartanse jeu shaghey yn date er-nyn-son hannah.

Ta Bnr Barber gra dy vel eh scanshoil dy yannoo shickyr dy vel caa ec dy chooilley pheiagh dy chur stiaght nyn marel er ny vees taghyrt 'sy nah cheim. T'ee gra dy vel y plan t'ain ec y traa t'ayn veih 22 gys 27, myr shoh dy vel feme ain er plan son 27 gys 32, as dy jean shen goaill stiagh cochoyrle rish ooilley ny caghlaaghyn cochorpyn neesht. T'ee gra dy vel earroo dy chooishyn rheynnit cheet rish, as bentyn daue bee caaghyn chammah's son olteynyn Tinvaal as son y theay s'lhea dy chur y barel oc as cheet dy ghoaill ayrn ayndaue.

---oooOooo---

Ta'n aght ta Mannin croghey er bee  currit-lesh stiagh 'syn Ellan er jeet dy ve cooish son aghin va lhunnit ec Show Eirinys Ard y Jiass y kione shiaghtin shoh chaie. Ta Sheshaght Cheirdee Ashoonagh Vannin ny Heirinee gra dy vel feme er reddyn caghlaa, lurg da'n reiltys clou fysseree vees soilshaghey magh nagh vel agh 6% jeh'n vee vees eeit 'syn Ellan troarit 'syn Ellan. 

Ta Screeudeyr Cadjin y Heshaght Cheirdee, Sarah Comish, gra dy vel yn earroo son Jersey foddey ny syrjey ec feed per cent, ga nagh vel agh ablid foddey ny sloo ec yn ellan shen son troaryn. Ta Bnr Comish gra dy row ad smooinaghtyn dy nee staddystaght vees cur scoigh dy liooar, nagh vel agh 6% jeh'n vee eeit ny kionnit ayns Ellan Vannin troarit dy hynnydoil. Er-lhee dy vel shen ny sinshley, as vel ee er n'yeeaghyn er ymmodee cheeraghyn elley, er y chorrillagh per cent jeh'n vee eeit vees troarit dy hynnydoil, as dy vel shen wheesh ny sinshley na boayl erbee elley, eer Jersey, er-lhee, dy vel shen ec 20%. Son y Reeriaght Unnaneysit, t'ee gra dy vel ee smooinaghtyn dy vel y Reeriaght Unnaneysit ec 60%. T'ee gra, ec 6%, dy vel shen feer olk, as er-lhee dy row scoigh dy liooar oc ooilley veih shen. 

Ta Bnr Comish briaght, c'red vees ry yannoo ain mychione shen. T'ee gra dy vel ymmodee caghlaaghyn er jeet ayns ny bleeantyn jeieanagh, as tra va Covid ayn, va dy chooilley pheiagh pohlldal troaryn ynnydoil dy mooar, as dy row ad feer jeean dy chionnaghey troaryn ynnydoil, foddee er yn oyr nagh row ad geearree ve ayns arbyl 'syn ard-vargey, as dy ren Shoprite pohlldal palchey dy hroaryn ynnydoil, as dy vel colught Robinson foast pohlldal palchey dy hroaryn ynnydoil, agh dy vel ard-vargaghyn y Reeriaght Unnaneysit – as t'ee gra nagh vel eh reih fer er-lheh, er-yn-oyr dy vel ad ooilley yn red cheddin, ooilley ard-vargaghyn y Reeriaght Unnaneysit vees gobbraghey ayns Ellan Vannin – dy vel ad ooilley chebbal ymmodee troaryn bainney, vees yindyssagh, as dy vel eh orroo goaill-rish shen, dy vel ad pohlldal dy mooar y keylann, agh dy vel ad geearree jannoo tooilley. 

Ta Bnr Comish gra dy vel taishbynys jeh lossreeyn er y waag oc, dy vel taishbynys jeh arran er y waag oc, dy vel oohyn oc, agh nagh vel feill ayn, agh dy vel feme er ooilley ny troaryn shen ve er skellooyn ny ard-vargaghyn ain myr reih son sleih dy chionnaghey, agh nagh vel shin fakin eh. T'ee gra dy vel oyr elley son yn aghin oc ayns shen y laa shen, dy vel ad geearree fakin tooilley troaryn ynnydoil goll er kionnaghey trooid y reiltys kionnaghey ad, myr shoh mannagh vod y reiltys pohlldal y jeadys ynnydoil echey hene, quoi oddys? T'ee gra dy vel yn reiltys y kiareyder smoo son cur bee da sleih ayns Ellan Vannin.

Ta Bnr Comish gra dy vel ee sheiltyn dy vel feme er feddyn cormid: er yn oyr dy nee Ellan beg shin dy bee dy kinjagh feme er ymmyrkey stiagh as ymmyrkey magh. T'ee gra dy vel ymmyrkey magh cho scanshoil da'n jeadys eirinagh 'syn Ellan as veg elley, as dy bee troaryn ayn nagh vel ry hroarey 'syn Ellan as dy bee ad er ny ymmyrkey stiagh, dy vel shen resoonid dy bollagh. Agh t'ee gra dy vel eh yn corrillagh per cent, as er-lhee dy vel shen yn ard t'eh orrin geddyn cormid, dy vel eh orrin bishaghey y corrillagh per cent shen vees troarit dy hynnydoil. T'ee gra nagh vel feme ain er cheead per cent, nagh vod eh rieau cheet lhieu, agh son shickyrys dy vod ad jannoo ny share na 6%.

Ta'n Sheshaght Cheirdee er veeraghey dy bee'n aghin ry gheddyn son sleih dy chur nyn enmyn fo ec Show Reeoil Eirinys Vannin, vees goll er cummal Jeheiney yn hoghtoo laa Mee Luanistyn as Jesarn y nuyoo laa ec Knockaloe, as dy vel eh jerkal dy bee'n aghin currit er-linney neesht.

---oooOooo---

Ta eayn bwoirrin Suffolk as s'lesh y lught-thie Kermode ee er ve enmyssit Roortagh Syrjey ayns Show Eirinys Ard y Jiass mleeaney ayns Gowaltys Orrisdale faggys da Balley ny Sallee. Ta Thomas Kermode gra dy vel eh jeih bleeaney ny ny sodjey neayr's v'ad 'syn Ynnyd Syrjey, myr shoh dy row ad feer wooiagh lesh yn eiyrtys y laa shen. T'eh gra dy vel palchey obbyr goll er jannoo 'sy chooylrey, dy vel palchey ayns breh ny beiyn, jeeaghyn er ny pedigreeyn, as dy vel sleih gobbraghey rish bleeantyn dy heet gys y voayl t'ad jiu, as dy vel eh er jeet lhieu y cheayrt shoh.

Va booa Limousin s'lesh Lee Cain enmyssit yn Chied Chooyl-Vaagh, as she booa Holstein s'leh Neil as Vicky Sloane Masson va'n Nah Chooyl-Vaagh. Son y nah vlein, shen booa Sheer Ayr s'lesh Rhian as Alec Masson va'n Trass Chooyl-Vaagh. 

---oooOooo---

Ta kied phlannal er ve currit da troggal jalloo jeh'n Ree Orry ayns Balley Keeill Eoin, as soilshaghyn dy ve jeerit er, ga dy row fer oik plannal er chur stiagh coyrle gyn cur kied da, er yn oyr dy vel Tinvaal mychione reddyn jeant cooidjagh, as dy vel jannoo tosheeaght jeh un pheiagh goll noi shen. Dooyrt y fer oik nagh row sess shendeeagh er ve jeant jeh'n ard shen as dy row imnea ec Eiraght Ashoonagh Vannin mychione y thalloo.

Bee'n jalloo beggan ny sloo na three meaderyn er yrjig, as nane ponk hoght meadar er lheanid faggys da'n raad, jeeragh jeh'n thie oast. Ta caslyssyn jeh soilshaghey magh yn Ree Orry lesh cliwe 'sy laue echey as heose er plinth as yn ennym echey scruit ayns shen 'sy Vaarle, 'sy Ghaelg as ayns roonyn. Cha nel fys er ve clouit mychione costys y halee, agh bee shen eeckit dy preevaadjagh.

Loayr Charles Guard ayns foayr jeh'n shalee, as dooyrt eh dy bee eh cowreydagh jeh eiragh Loghlynnagh yn Ellan. Dooyrt eh dy beagh eh ellyn theayagh jeh ard vieys as jeh peiagh ass shennaghys yn Ellan. Dooyrt eh dy vel yn eaddagh vees ry akin jeant rere ronsaght s'noa.

Dooyrt oltey y ving, Helen Hughes, dy row ee ayns foayr jeh ellyn theayagh, agh vrie ee beagh eh mie dy liooar rere sauchys raaidey my va'n jalloo ny sloo ny nagh row eh soilshit. Dooyrt chaghteryn y Rheynn Bun-troggalys nagh beagh veg anchasley bentyn da akinys ec y ghoal, as dy row soilshagheyn jeerit er y cheeill as er Cronk Keeill Eoin hannah.

Va kied currit lesh un choraa, er conaant dy bee tooilley jeant bentyn da soilshaghyn as da'n vaght shenddeeagh.

---oooOooo--- 

Ta Coonceil Ghoolish gra dy vel eh er nakin bishaghey mooar 'syn earroo dy lughtyn-thie jannoo ymmyd jeh'n skeim echey son aa-choorsal, as nurree dy row recortys noa jeant lesh 28%  dy lughtyn-thie. Ta'n Coonceil gra, er coontey shoh, dy vel eh er maylartey carbyd son chymsaghey orch son carbyd noa vees cummit dy ghoaill whilleen as queig keintyn dy chaghlaaghyn stoo veih cheu y chribban. Ren y Coonceil cur er bun folmaghey coir hrustyr dagh nah hiaghtin chammah's goaill stoo veih garaghyn 'sy vlein 2022. Ta'n Coonceil gra dy jean y carbyd noa cur tooilley stooghyn veih'n Seyraad Bree veih Orch as cur shirveishagh smoo shickyr da'n theay.

Ta Caairlagh y Ving son Shirveishyn Chymmyltaghtagh, yn Coonceilagh Falk Horning, gra dy vel y Coonceil goaill moyrn ass cur stiagh y carbyd noa shoh mastey'n flod echey choud's ta'n dean echey dy shirveishagh ny share er eabyn y cho-voodeeys dy aa-choorsal, vees bishaghey. T'eh gra dy nee kesmad lane-femoil eh ayns mishoon y Choonceil dy yannoo ny sloo orch vees er-maryn, dy yannoo ny sloo costyssyn jeh geddyn rey rish orch, as dy chosney tooilley stooghyn leaghagh as foddee ymmyd sodjey ve jeant jeu. 

Ta'n Coonceilagh Horning gra, ayns ny three bleeaney t'er n'gholl shaghey, dy vel y freggyrt veih cummaltee Ghoolish dy gheddyn rey rish yn orch oc ayns aght currymagh er chur creeaght noa da'n Choonceil. T'eh gra, liorish cur y carbyd shoh son aa-choorsal stiagh 'sy flod dy jean shen cooney lesh y Choonceil ve freggyrtagh da'n aggyrt vees bishaghey, as dy jean eh pohlldal ny smoo deanyn chymmyltaghtagh y Choonceil. 

Ta'n Coonceilagh Horning gra dy vel y carbyd noa gobbraghey hannah, as dy vel y Coonceil jerkal rish eiyrtys ve ry akin, as dy jarroo dy vel fwirran y Choonceil son cur-rish orch gobbraghey dy creoi as vees currit da'n churrym, as dy vel ad dy kinjagh ayn dy chooney lesh cummaltee ta feme cooney, as dy vel eh shickyr dy jean cummaltee Ghoolish frayll rish goaill vondeish smoo jeh'n shirveish share son chymsaghey stooghyn.
 

More from Manx Gaelic