Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 15oo Mean Fouyir 2025
Ta'n Tashtey er chlou coontyssyn y reiltys lurg yn chied raiee jeh'n vlein argidoil 2025-26, as t'ad soilshaghey magh dy vel faaishnys jeant ec kiare rheynnyn y reiltys dy jean ad ceau erskyn y chlaare argidoil oc.
Ta ny fysseree soilshaghey magh dy row yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay erskyn y chlaare argidoil echey ayns three meeaghyn toshee ny bleeaney liorish £2.7 millioon, as t'eh jannoo faaishnys dy bee barney £7.3 millioon echey liorish jerrey ny bleeaney. Ta'n Tashtey gra dy vel yn earroo shen cheet son y chooid smoo veih livrey currym Kiarail Vannin, as faishnys jeant dy bee shen £7.7 millioon punt erskyn y chlaare argidoil tra ta aggyrtyn son argid sthie cheet 'sy chooish. Ta Kiarail Vannin jannoo faaishnys neesht jeh caghlaa mee-foayroil jeh £5 millioon erskyn y chlaare argidoil eck son y clane vlein.
S'cosoylagh eh dy bee'n Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys £172,000 erskyn y chlaare argidoil echey, er coontey feme son geddyn offishearyn veih jantys son gurneil plannal as troggal.
Ta feme ec yn Rheynn Cooishyn Sthie son shirveishyn quaiylagh neu-yerkit, as nee shen costal £0.9 millioon dy ve ceaut erskyn y chlaare argidoil.
Lesh bishaghey coardit er argid faill as lesh tooilley femeyn son olteynyn y wirran dy ynsaghey paitchyn ayns Ynnydyn son Kiarail Er-lheh, foddee dy bee £3.2 millioon ceaut rour ec yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor bentyn da costyssyn faillee, agh ta'n Tashtey credjal dy vod yn Rheynn spaarail argid ayns aghtyn elley, dy hannaghtyn cheusthie jeh'n chlaare argidoil echey liorish jerrey ny bleeaney.
Va cheet stiagh yn Tashtey veih jerrey Mee Averil gys jerrey Mean Souree ny syrjey ny va jerkit, lesh £10.2 millioon elley cheet stiagh veih keesh, agh va argid veih keeshyn marrey as veih ardyn elley ny sinshley na v'ad jerkal rish 'sy chlaare argidoil. Ta tashtaghyn dy argid freillt feeu £1.96 billioon ec y traa t'ayn.
Ta'n reiltys gra dy jean eh clou fys s'noa mychione yn aght t'eh goll lesh claare dy spaarail £50 millioon trooid cur er bun oardaghyn smoo fondagh Jecrean yn 17 Mean Fouyir.
---oooOooo---
Ta Kiarail Vannin cur leshtal da surransee as ta cumrail er jeet er lheiys bentyn da'n trellag thyroid oc. T'ee gra dy vod lheiys ve jeant 'sy Ellan, agh dy vel feme er yn daa er-lhee obbraidagh oc gobbraghey cooidjagh. Mee Averil mleeaney va claare hraa noa son y chamyr obbraideecurrit er bun, va freggyrtagh da claare argidoil Kiarail Vannin son obbraghey rere y Plan Obbraghey eck son 2025-26. Ren shoh jannoo ny sloo yn earroo dy heshoonyn 'sy chamyr obbraideeva ry gheddyn son cooishyn Cleaysh, Stroin as Scoarnagh.
Ta dy chooilley hurransagh vees fuirraghtyn er obbraid er y trellag thyroid oc goll er sessal, as lurg shen bee reaghys jeant bentyn da'n chiarail s'cooie, as foddee dy jean shen goaill stiagh goll fo skynn yn er-lhee 'syn Ellan, ny ve currit da Sostyn son obbraid.
Ta loayreyder ass-lieh Kiarail Vannin gra dy vel ad cur leshtal firrinagh da surransee son cumrail erbee t'er jeet orroo.
---oooOooo---
Ta potecaree jeh Multi-happ Potecaree Kingsley ayns Balley ny Sallee, Nick Kaye, gra, cho leah's ta bree currit da oardrail-lhee lectraneagh ayns Ellan Vannin, foddee surransee geddyn yn stoo lheiys oc ny s'tappee.
Ec y traa t'ayn, t'eh er lheelhann fer-lhee cadjin aa-scrutaghey yn oardrail-lhee as coardail rish dy oikoil. Eisht ta'n oardrail-lhee goll gys y chapp potecarree, as cho leah's ta'n stoo lheiys aarloo foddee sleih goll stiagh ayn er-e-hon.
Ta Mnr Kaye gra cho leah's ta'n fer-lhee broo y cramman 'sy chamyr choyrlee, dy lhisagh yn oardrail-lhee cheet-rish 'sy chapp potacaree tappee dy liooar, as dy vel eh lowal neesht son lorgey er, myr shoh nagh lhisagh oardrailyn-lhee cheet dy ve caillt arragh. T'eh gra lesh ymmyd jeh chagnoaylleeaght, cur chaghteraght teks tra ta reddyn ry gheddyn, ny'n ablid dy ghra, my vees oo cheet stiagh ayn, nagh vel eh aarloo foast, agh tra ta oardrail-lhee lectraneagh ayns shoh dy vod oo lorgey er as gra dy vel eh ayns rieughid foast ec yn er-lhee cadjin ny dy vel eh 'sy chapp potecaree, ny nagh vel eh 'sy sthock ain, ny dy ren ad cur eh gys shapp potecaree elley. T'eh gra dy vel ooilley yn sorch shen dy reddyn goll ersooyl as dy vel yn fys ard-scanshoil dy yannoo y jurnaa piandagh shen beggan ny smoo rea.
---oooOooo---
Ta'n Shirveishagh son Ynsagh, Spoyrt as Cultoor, Daphne Caine, gra dy nee cor ayns eddyr-insh va'n oyr son gennid dy yss mychione leaghyn beeagh goll er cur bentyn da kaartyn bee noa son lhongaghyn ayns ny bunscoillyn. Va imnea ec toshiaght yn imbagh noa ec paarantyn jeh paitchyn as ta diabetes jannoo orroo, as ta feme oc er yn yss dy gheddyn magh cre vees yn towse kiart dy insulin dy chur daue.
Va Bnr Caine cur feanish roish Bing Tinvaal er Aa-scrutaghey Polaseeyn Sheshoil, as maree va ard offishear y rheynn eck, Graham Kinrade. Ta Bnr Caine gra, ve gyn myn-vrishey ec y toshiaght, dy row shen feer vee-aighoil, as ec traa feer tarroogh dy row cor ayns eddyr-insh ayns yn yss veih y vee-oaylleeagh, ny leaghyn va currit stiagh ayn dy vod ny paarantyn jeh studeyryn as diabetes oc ve abyl dy ooley. T'ee gra dy vel yn rheynn er chummal ronsaght myn-gheyre dy liooar 'syn ynnyd ren yn oardagh failleil, dy vod ad coadey noi shen taghyrt reesht.
Ta Bnr Caine gra dy vel yn rheynn er chummal chaglym feer jarrooagh, vishee, chammah's rish paarantyn jeh sleih bentyn rish shoh as yn cheshaght ghiastyllagh son diabetes, as dy vel ad feer wooisal son ny t'ad dy chur stiagh ayn as yn cheb oc vees tannaghtyn ayn jeh cooney lhieu vees tannaghtyn ayn dy gheddyn yn fys share er ny leaghyn beeagh vees currit er ny duillagyn, as eisht yn aght vees shen goll er insh da ny paarantyn.
Ta Bnr Caine gra dy vel yn rheynn toiggal dy slane yn ynnyd ren yn oardagh eddyr yn rheynn as y bee-oaylleeagh, as eisht cur magh gys paarantyn, dy vel ad toiggal nish yn oyr nagh row ny leaghyn shen currit stiagh ayn, son shickyrys, er ny duillagyn shen, agh dy vel ee treishteil dy mooar nagh bee shen red ennagh vees taghyrt reesht.
---oooOooo---
Ta'n sheshaght ghiastyllagh son sleih currit da druggaghyn, Motiv8, gra dy vel yn earroo dy leih currit jee er coontey cocaine er nirree liorish 26% 'sy vlein t'er n'gholl shaghey. Son y chied cheayrt ta'n earroo dy leih shirrey cooney er coontey cocaine er jeet dy ve ny syrjey na'n earroo er coontey kennip.
Jerdein yn 18 Mean Fouyir ec munlaa, nee'n sheshaght ghiastyllagh cummal keirdlann er foays, vees jeeraghey er ny gaueyn jeh goaill cocaine, vees druggey jehn'n Vrastyl A.
Ta'n Reireyder Obbree da Motiv8, Caroline Coole, gra dy bee keirdlann ayn, as dy vel ad er ve cummit ayns shen ec Motiv8 son traa liauyr, agh 'sy vlein t'er n'gholl shaghey, dy vel ad er lhiassaghey claare elley son keirdlann er foays ren ad fosley gys y theay, as dy ren ad jeeaghyn er paart dy ardyn ard-scanshoil bentyn da drogh-ymmyd jeh stooghyn, jannoo ymmyd jeh schleiyn y skimmee son ardyn ard-scanshoil, ny ardyn jeh sym daue, ny ardyn jeh ny schleiyn 'syn yss oc, as dy ren ad lhiassaghey claare. T'ee gra, myr shoh, nagh row ny nheeghyn mychione cocaine agh fer jeh ny cooishyn ren ad reaghey, dy ren ad cummal eh nurree, as dy ren ad er n'ghoaill toshiaght er y chlaare, chymshal y chlaare reesht mleeaney, as dy vel cocaine fer jeh ny fir toshee vees cheet.
Ta Jason McKee gobbraghey neesht da Motiv8, as t'eh gra dy vel eh treishteil, ass y cheirdlann, dy jean sleih ynsaghey beggan elley mychione cocaine, yn aght t'eh jannoo er ny inchyn, er y chorp, as eisht dy gholl magh ayns shen as dy yannoo reihyn ny smoo rere yn yss shen. T'eh gra dy vel shen bentyn da olteynyn y lught-thie, da fir phrofeshoonagh, dy vod ad cheet stiagh as dy bee paart dy ynsagh oc, as ayns aght armit lesh ny nheeghyn jeh ny cowraghyn vees soilshaghey magh y skeeal, dy vod ad cooney lesh olteynyn y lught-thie neesht, myr shoh dy vel failt er dy chooilley pheiagh dy heet gys y cheirdlann shen.
Ta Mnr McKee gra nish dy vel cocaine er jeet dy ve druggey sheshoil, dy vel eh jeeaghyn dy ve y reih-druggey, as dy vod sleih goll magh as goaill beggan myr sorch dy ghreeeseyder dy chur bree, as er-lesh foddee dy vel sleih jeeaghyn er y cheu shen jeh, ny t'eh dy yannoo, y cheu jarrooagh, yn aght foddee ad jannoo spoyrt as yn aght foddee ad cochiangley rish sleih elley, gyn jeeaghyn er ny eiyrtyssyn, ny t'eh dy yannoo.
Ta Mnr McKee gra dy vel yn earroo bunnidagh ayns Ellan Vannin ard dy liooar son sleih ta goaill cocaine, agh t'eh briaght, vel ad geddyn cocaine? T'eh gra dy vel shen, ny keayrtyn, mestit lesh stooghyn elley, nagh vel fys ec sleih er ny t'ad dy ghoaill. T'eh gra, myr shoh, shen nee ad jannoo 'sy cheirdlann, shen ooilley mychione assee as ve currit da.
Ta Mnr McKee gra dy vel ymmyd jeh cocaine skeaylt magh lhean dy liooar mastey sleih aegey. T'eh gra dy row eh, ayns ny 90yn, yn seihll jeh ecstasy, agh nish dy vel eh feer ard son sleih jannoo ymmyd jeh cocaine. T'eh gra dy vel red elley as er-lesh nagh vel monney sleih toiggal eh, shen yn ymmyd jeh druggaghyn stiagh ayns cuishlinyn, dy vel eh er n'gholl veih heroin nish gys cocaine, as dy vel ny gaueyn jeh shen hene dy feer ard, myr shoh my vees peiagh erbee goaill ayrn ayns shen, dy vel feme er cheet stiagh as loayrt roo.
Ta Bnr Coole gra dy vel ad er nakin neesht ayns Motiv8 bishaghey 'syn earroo dy leih currit jee son cocaine 'sy vlein t'er n'gholl shaghey, myr shoh dy vel yn earroo dy leih currit jee son cocaine er n'gholl seose liorish 26%, as son y chied cheayrt mleeaney neesht dy vel ad er nakin bishaghey 'syn earroo dy leih currit daue son cocaine erskyn kennip neesht.
Bentyn da couyryn y heshaght ghiastyllagh, ta Bnr Coole gra dy vel fwirran feer vie er bastal oc ayns shen, as schleiyn oc dy obbraghey rish ny fir er-lheh shoh, myr shoh dy vel ad tarroogh – dy vel ad ny smoo tarroogh na v'ad rieau, as dy vel y fwirran yindyssagh dy gheddyn sleih stiagh ayn as dy gheddyn ad dy ghoaill toshiaght er y jurnaa oc as dy hoiggal ny cooishyn oc as dy chummal seose y treisht oc son couyral.
Ta Mnr McKee gra dy vod cocaine ve mestit lesh stooghyn dy liooar, as t'eh gra ny t'ad feddyn ayns Sostyn nish dy vel eh mestit lesh 'bee luss' reesht – shen dy ghra mephedrone, ny meow-meow vees greeseyder jeh'n sorch amphetimine, vees goaill stiagh speed as ecstasy – as ta Mnr McKee gra dy vel cocaine cheet dy ve mestit lesh bee luss reesht, as dy vel shen cheet dy ve ry akin reesht, as myr shoh foddee dy vel sleih smooinaghtyn dy vel ad geddyn cocaine, agh dy vod eh ve mestit lesh bee luss, lesh greeseyderyn elley, as ny gaueyn jeh shen, dy vod ad ve ard dy liooar, er yn oyr dy vel sleih smooinaghtyn dy vel ad goaill cocaine vees mie dy liooar, agh dy vod greeseyder ny red ennagh ve ayns shen vees foddey ny stroshey, as dy vel shen cur sleih ayns gaue jeh towse rour neesht.
Ta Mnr McKee gra nagh row prowalys jeant er y stoo, myr shoh dy beagh eh doillee dy ve shickyr cre va goit ec y pheiagh shen, myr shoh er-lesh dy vel fer jeh ny chaghteraghtyn cochianglt rish jannoo ny sloo yn assee, as my vees sleih er chee goaill cocaine, dy ghoaill towseyn beggey as jannoo shickyr dy vel ad marish sleih, er yn oyr, my vees red ennagh goll fragym tra ta peiagh ny lomarcan, eisht nagh vel peiagh erbee ayns shen dy chooney lesh, myr shoh dy vel shen chaghteraght feer scanshoil as dy jean ad loayrt mychione shen Jerdein.
Ta Caroline Coole gra dy vel y keirdlann, Neeghyn mychione Cocaine, Jerdein (17 Mean Fouyir), ec 12 er y chlag, ayns oikyn Motiv8 ayns Raad Woodbourne. Agh t'ee gra neesht dy vel forumyn er-linney oc vees ry gheddyn nish my vees sleih geearree cur feyshtyn; dy vod eam ve currit orroo liorish What'sApp; dy vod sleih cur eam chellvane; as dy vel form dy chur chaghteraght daue er yn ynnyd eggey oc.
---oooOooo---
Y vee shoh chaie, choud's va'n Ard Vriw Graeme Cook deyrrey kimmagh, Alexander Kinrade, er yn oyr dy row eh ketamine echey feeu thousaneyn dy phuint, dooyrt yn Ard Vriw Cook dy row ketamine cheet dy yannoo seose doilleeid 'syn Ellan.
Ta skian shallidagh er ve troggit ec Pryssoon Ellan Vannin ayns Jourby dy ghoaill 24 pryssoonee elley, as ren turneyryn son yn shualtys as son y fendeilagh Kinrade gra dy voddagh cur ketamine harrish veih druggey y Vrastyl B gys druggey y Vrastyl A cur feme er reamys son tooilley pryssoonee 'sy traa ry heet my vees yn earroo dy loghtyn cochianglt rish ketamine freayll rish bishaghey.
Cha nel Pryssoon Ellan Vannin ny lomarcan ayns doilleeid lesh yn earroo dy phryssoonee t'ayn, as she doilleeid mooar 'sy Reeriaght Unnaneysit neesht vees sleih cheet er mennick dy liooar. Agh er y gherrid va art ayns pabyr naight y Daily Mail lurg fockleyn yn Ard Vriw Cook, gra dy vel Ellan Vannin ny voayl mooar son kimmeeys reaghit, as dy vel y pryssoon cheet dy ve lhome lane dy ymmyrkee druggey as fir niee argid ass Leyrphoyl.
Chammah's shen ta imnea ayn foddee dy voddagh cur ketamine veih druggey yn Vrastyl B gys druggey yn Vrastyl A cur eiyrtyssyn s'lhea er co-voodeeys yn Ellan. Ec y traa t'ayn ta coloayrtyssyn goll er jannoo 'sy Reeriaght Unnaneysit mychione shoh, as my vees shen coardit, harragh bree dy ve currit da 'syn Ellan neesht.
Ta Mnr McKee gra dy vel sleih goaill ketamine er yn oyr dy vel ad geearree caghlaa yn aght t'ad gennaghtyn, as dy vel fys oc dy vod ad geddyn y bree tripoil shen veih ketamine, agh dy vel y builley jiooldagh jeh bishaghey ayns builley cree, ayns broo folley, as dy vel eh jeeaghyn dy ve cadjin dy liooar dy vel red ayn enmyssit bleddyr ketamine, as shen raad t'eh troggal er 'sy vleddyr, as ayns rieughid dy vel sleih ayns Sostyn as ta'n bleddyr goit magh er yn oyr dy vel y ketamine er hroggal er ayns shen, as dy row feme er goll fo skynn yn er-lhee, myr shoh dy vel eh red graney dy liooar.
Ta Ard Sheckter Motiv8, Thea Ozenturk, gra dy vel eh jeeaghyn dy vel adsyn ta goaill ketamine ayns aght crogheydagh cheet dy ve ny lhie er, as dy vel ad goaill toshiaght er ny buillaghyn jiooldagh er y claynt oc gollrish y vleddyr ketamine. T'ee gra dy nee druggey eh neesht ta neu-chiangley sleih, myr shoh foddee eh ve druggey cleaynagh dy liooar dy yannoo ymmyd jeh my vees sleih jeeaghyn son y cheayll chionnit shen jeh dolley magh dy chooilley red, as dy by chosoyllagh eh dy vel shen yn oyr ta ymmyd jeant jeh.
Ta Bnr Ozenturk gra dy vel coloayrtyssyn 'sy Reeriaght Unnaneysit ec y traa t'ayn mychione aa-oardaghey ketamine as cur harrish eh veih druggey y Vrastyl B gys druggey y Vrastyl A. T'ee gra dy row ketamine druggey y Vrastyl C as dy row eh aa-oardit gys y Vrastyl B, as 'sy traa shen dy ren eh dooblaghey, dy ren yn ymmyd je dooblaghey lurg shen. T'ee gra, my vees shin jeeaghyn er jannoo druggey y Vrastyl A jeh, eisht dy jinnagh shen meanal dy row y kerraghys foddey ny s'geyrey, agh nagh Motiv8 jeeaghyn er 'syn aght cheddin shen. T'ee gra dy vel sleih jeeaghyn er ve jeant kimmeeagh, agh nagh vel shin smooinaghtyn mychione slaynt y theay, nagh vel shin smooinaghtyn mychione cassan ve ain son lheiys, dy vel feme er tooilley shirveishyn ain ny tooilley argid currit stiagh ayns shirveishyn vees cooney sleih lesh staydyn bentyn da druggaghyn noa cramp t'ad cur-rish jiu.
Ta Bnr Ozenturk gra, bentyn da cur ketamine harrish dy ve druggey y Vrastyl A lesh kerraghys s'geyrey cochianglt rish, dy beagh shen ynrican dy ve jeant, gyn veg jeh ny cooishyn shen jeh slaynt y theay bentyn da, as feme orroo ve goit ayns laue, eisht dy jinnagh shen seose doilleeid, er yn oyr dy beagh shin seiy tooilley sleih gys y chimmeeys, as nagh lhisagh shoh ve cooish son cairys kimmee ynrican, dy lhisagh eh ve neesht mychione cummal seose, lheiys as slaynt ny ymmydeyryn.
Ta Bnr Ozenturk gra, tra ta sleih loayrt mychione cur ayns brastyl, dy darragh ketamine myr sampleyr dy ve druggey y Vrastyl A, eisht dy jinnagh y glennid echey goll sheese. T'ee gra dy beagh eh mestit lesh stooghyn elley, er yn oyr dy vel shen ny vees taghyrt, t'eh cheet dy ve ny s'doillee dy gheddyn, myr shoh dy bee eh mhillit lesh caghlaaghyn stoo elley, myr shoh dy nee cooish cho cramp ee nagh vod oo reaghey dy yannoo un red as jarrood dy bee builley eiyrtyssagh magh ass shen.
Yinnagh Mnr McKee gra dy vel kuse dy ymmyderyn, cha nee ooilley jeu, jannoo ymmyd jeh ketamine er coontey trauma roish nish, as dy vel shen cooney lhieu, agh dy vel ymmodee sleih goaill eh myr strateish dy chopal, dy scapail veih red ennagh veih'n traa t'er n'gholl shaghey ny vees goll er er-nyn-son ec yn eer hraa shen, as dy vod shen cur ad ny smoo ayns gaue.
Ta'n Shirveishagh son Cooishyn Sthie, Jane Poole-Wilson, gra dy vel tuarastylyn er ve ec yn rheynn dy vel bishaghey ayns ketamine, as dy vel ad er chlashtyn shen veih caghlaaghyn sleih. Ayns aght s'lhea bentyn da druggaghyn as skimmeeyn druggey as aggle mychione kimmee reaghit jeeraghey er yn Ellan, dy daink ad dy ghoaill tastey jeh shoh, as dy vel yn Ard-veoir shee er chur fys er shoh yn daa huarastyl bleinoil s'jerree echey, as foddee dy bee fys ec yn lught-eaishtee dy vel paart jeh freggyrt y rheynn da streeu noi ny asseeyn cochianglt rish kimmeeys trome reaghit vees shirrey jeeraghey er yn Ellan, dy row shen lhunney y Strateish oc, Jannoo Shickyr Nyn Ellan, ren taghyrt nurree.
Ta Bnr Poole-Wilson gra dy vel ad er jeet er y hoshiaght dy mooar lesh yn strateish shen eddyr yn daa hraa, as er-lhee dy vel fer jeh ny cooishyn amlagh ayns ooilley jeh shoh, choud's ta speeideilys oc ayns streeu rish y doilleeid, dy vel shin fakin tooilley fys mychione yn earroo dy leih as ta sthap currit orroo, as yn towse dy argid as dy ghruggaghyn ta er ny lhiettal gys yn Ellan. T'ee gra, myr shoh, dy vel yn obbyr shen freayll rish goll er jannoo, as dy vel yn rheynn fo raad lesh jannoo ass-y-noa yn strateish, Jannoo Shickyr Nyn Ellan, agh dy vel yn dean ayns rieughid dy chummal seose shickyrys yn Ellan, as dy yannoo ny sloo y skielley as y builley jeh sleih ta shirrey cur-lhieu kimmeeys as ooilley yn jeeill cochianglt rish vees goll lesh shen.
Ta Ard Offishear y Rheynn Cooishyn Sthie, Dan Davies, gra dy row yn art 'sy Daily Mail soilshaghey magh scaailley y chooish, agh nagh ren eh ayns rieughid cheet er scaailley y reggyrt, as er-lesh, myr dooyrt yn Shirveishagh, Bnr Poole-Wilson, dy vel yn Ard-veoir Shee er ve feer roie-vreeoil, dy vel ny fwirran poleeney ny puirt nish er jeet stiagh 'sy rheynn, as ta goll stiagh rish ny meoiryn shee, dy vel y fwirran keesh varrey as arraghey stiagh gobbraghey feer chionn rish ny meoiryn shee, as dy vel ad goaill ymmyrkey feer roie-vreeoil vees goll er leeideil liorish fys feddynit 'syn aght t'ad poleeney, as ayns art y Daily Mail va earroo dy chaslyssyn jeh sleih va goit ec ny meoiryn shee as currit stiagh 'sy phryssoon.
Ta Mnr Davies gra, fy yerrey, dy vel yn Ard-veoir Shee gra – as dy vel eh kiart – dy vel shoh cooish jeh gaue as aundyr, myr shoh ny s'doillee t'eh son sleih dy heet dys shoh, dy vel feme er ny aundyryn ve ny syrjey, as ny t'eh geearree jannoo, shen aa-chaghlaa y cormid dy yannoo shickyr dy vel eh feer doillee son sleih dy chur-lhieu druggaghyn stiagh 'syn Ellan, as dy vel shen taghyrt, as dy vod mayd fakin shen, as dy vod mayd fakin yn earroo dy lhie ta er ny hual. Agh t'eh geearree ve feer vaghtal, lesh druggaghyn ta kimmeeys cheet stiagh 'sy chooish, myr shoh dy vel peiagh erbee vees kionnaghey druggaghyn cur stiagh ayns kimmeeys.
Ta Mnr Davies gra dy vel kimmeeys cur-lesh raghlid, as dy vel eh cur-lesh shirrey drogh-vondeish, as dy vel shen dy slane trooid yn slouree son livrey druggaghyn, myr shoh dy vel y cocaine vees cheet veih'n America Yiass, dy vel shen soit er linney obbree jeh shirrey drogh-vondeish, jeh raghlid, jeh'n sleabaght, as dy vel shen tannaghtyn ayn kiart trooid yn slouree gys delleyderyn druggey ynnydoil, ta jannoo ymmyd jeh raghlid tra ta feme oc reaghey lhiastynys, myr sampleyr, myr shoh nagh vel druggey mie ayn, ny druggey vees cur-lesh towse sloo dy raghlid, as dy vel raghlid cochianglt rish, as kimmeeys, rish dy chooilley paart erbee jeh'n slouree son livrey druggaghyn.
---oooOooo---
Ta Colught Paggad Bree Ellan Vannin greinnaghey sleih dy rheynn ny smooinaghtyn oc mychione y cholught ayns creear er-linney. Va'n lheid jeant 'sy vlein 2024, as choud's nish ta 900 freggyrt er jeet stiagh da'n chreear mleeaney, agh hig kione er y chreear Jecrean yn 17 Mean Fouyir.
Ta'n colught shirrey barelyn mychione ny traaghyn ta ny siyn oc goll, vel ad cooie as vel turryssyn dy liooar oc; ny coorseyn t'ayn; vel shirveishyn dy liooar ayn; cre by vie lesh cummaltee fakin bentyn da lhiassaghey 'sy traa ry heet.
Ta'n colught gra, liorish y chreear, dy vod eh chymsaghey barelyn er shirveishyn t'ayn nish as 'sy traa ry heet, cur enn er doilleeidyn, as dy treishteilagh fakin yn aght ta'n colught er hareaghey, liorish cosoyley ny fysseeree lesh shen hooar eh nurree.
Ta Stiureyder Reiree y Phaggad Bree, Brian Thomson, gra dy vel y colught currit da va ny sheshaght vees jeeraghey er y chustymer hoshiaght, as dy vel ad goll dy mie ayns jannoo rieughid jeh shen, as dy vel y chreear shoh taishbyney magh y kiarail oc. T'eh gra, lurg y chreear 2024 dy ren y colught bunnys chelleeragh bishaghey yn aght va chebbyn er taillaghyn ry gheddyn gys y traa s'anmee, as dy ren ny eiyrtyssyn cooney neesht ayns kiaddey y bree oc ayns priosyn strateishagh. Myr sampleyr t'eh cheet er y vree, Paitchyn Goll Nastee, er yn oyr dy vod ad fakin veih barelyn dy row lughtyn-thie strepey dy mooar dy yannoo ymmyd jeh ny shirveishyn oc.
Ta Mnr Thomson gra dy vel ad jeeaghyn er dagh freggyrt da ny creearyn shoh myr leaghagh, chammah's dagh freggyryt da'n choontys TrustPilot oc, as dy vel eh cooney lesh y cholught dy chur shirveish share.
Agh, myr dooyrt mee, cha nel y chreear goll agh derrey laa ny nuyr, Jecrean yn 17 Mean Fouyir.
As ta'n Paggad Bree gra dy vel eh jerkal rish ceau wheesht as £120m son saagh ayns ynnyd jeh Manannan ayns ny queig bleeaney shoh cheet. T'eh gra dy by lickly eh dy bee'n argid cheet veih vondeishyn argidoil ass y phossan currit cooidjagh rish argid er eeasaght, gyn goaill argid veih ny tackeyderyn. T'eh gra dy vel eh ceau mysh £12.7m er cummal seose y flod dagh blein.
Haink y fys shoh veih'n cholught lurg da'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra dy vel eh currit da dy jean y Paggad Bree freayll rish obbraghey gyn argid veih tackeyderyn. T'eh gra, liorish cur cooney argidoil ass keeshyn myr toyrtys da'n cholught, dy jinnagh ardyn scanshoil elley coayl caa dy ve jeant.
Er-lesh Mnr Cannan dy row yn sorch shen dy hraa ayn, jeh kionnaghey y colught, y boayrd aa-chaghlaa dy ve oayllagh rish y shellooderys noa, as er chur er bun y cochianglys shen, eddyr co-chorp ersooyl veih'n reiltys as yn ronneyder, as geddyn y toiggalys kiart shen mychione y cheeayll jeh'n dean echey as yn oyr t'eh ayn shen, as yn aght dy vel feme er caghlaa y smooinaghtyn echey myr boayrd, myr colught.
Ta Mnr Cannan gra, bentyn da caghlaa ayns smooinaghtyn y voayrd as y cholught, nagh vel eh ynrican mychione echey hene, agh mychione yn aght dy vel eh cochianglt dy kiart, as dy ve cairagh, dy vel eh smooinaghtyn dy vel chammah's y boayrt as yn ard sheckter gobbraghey dy creoi dy chochiangley rish y reiltys ec caghlaaghyn keim, as yn aght ta'n traa ry heet shen seiyt er y toshiaght bentyn da priosyn as soiagyn ve ry gheddyn, etc, goll er loayrt mychione ec y traa t'ayn.
Ta Mnr Cannan briaght, stiurey eh gyn shirrey vondeish, cre dy jeeragh vees y bun jeh shen. T'eh cheet er baih argid ayns baatyn noa, as dy vel siyn noa costal palchey argid, as dy vel karraghey ta goll er, vees costal palchey argid, as nagh vel baghtallys dy kinjagh mychione y chostys jeh brishey jeh baatey, ny ny costyssyn bee cheet veih'n nah cheayrt t'eh goll er karraghey. T'eh cheet er cur stiagh ayn neesht dy bee eh ort ceau £40m/£50m/£60m/£70m – ny smoo na shen, dy by chosoylagh eh – er baatey noa 'sy traa ry heet.
Ta Mnr Cannan gra, lurg jeeaghyn er ny cooishyn shen, dy vel eh er sleih jannoo cormid eddyr lajerys y cholught shen noi gobbraghey gyn shirrey vondeish argidoil. T'eh gra, myr sampleyr, dy vel sleih loayrt mychione jannoo ny sloo ny costyssyn son lught, agh dy vel y doilleeid, my vees oo jannoo ny sloo ny costyssyn son lught, bee shen goll er cur da'n chionneyder, ny vel y vondeish goll stiagh ayns poggaid y cholught, as nee ad cur priosyn er y chooid ec yn un phrios echey t'ad ry gheddyn hoal 'sy Reeriaght Unnaneysit. Er-lesh nagh vel eh red aashagh, dy vel eh smoo keyl-chooishagh na shen.
---oooOooo---
Ta Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, gra nagh vel feme er plannyn son Thie Tashtee ny Marrey ayns Balleychashtal v'eh stoamey, nagh vel feme agh er troggal bunnidagh ayn dy chur stiagh y virling as shiauill schooner eck, Peggy.
Hug Eiraght Ashoonagh Vannin stiagh ayn yeearree dy aa-lhiassaghey yn ynnyd, agh cha daink eh lesh. Ren yn Shirveishagh son Gastid Dellal, as Oltey yn Chiare as Feed son Ayrey as Maayl, Tim Johnston, loayrt mychione costyssyn ardey dy hroggal seyraad jeh'n chied rang 'sy theihll son y Pheggy. Va faaue dy bee caa dy chur stiagh ayn yeearree elley 'sy traa ry heet er yn oyr dy vel sleih treishteil dy bee ynnyd cooie ry gheddyn son yn chenn vaatey, agh ta Mnr Johnston gra dy beagh feme er yn argid cheet veih buill elley.
Va treealtyssyn Eiraght Ashoonagh Vannin son shalee er £6.13 millioon, lesh yeearree currit stiagh son £4 million gys y Tashtey son y Strateish Tarmaynagh nurree, erskyn yn £2 millioon as gialdyn er shen hannah veih buill elley.
Ta Mnr Moorhouse gra dy vel deanyn neu-resoonagh cur lhiettalys er y chooish. T'eh gra, harrish yn 12 vee shoh t'er n'gholl shaghey, t'eh jeeaghyn nagh vel veg er ve jeant bentyn da caghlaa y yeearree, jeeaghyn er reihyn elley, cribbey y shalee, jannoo y shalee smoo resoonagh. T'eh gra dy nee sorch dy reggyrt as daa lieh-ayrn da, lesh meeryn dy hreisht ayn, jeh'n lheid as ny fockleyn, cheet er yn raa, dy vel ad jeeaghyn son Peggy cheet er-ash gys Balleychashtal, agh dy vel shen currit noi lesh yn ogrey feer vooar dy vel ad jeeaghyn dy chroo seyraad jeh'n chied rang 'sy theihll.
Ta Mnr Moorhouse gra, ayns Ellan Vannin ayns 2025, dy by vie eh, seyraadyn jeh'n chied rang 'sy theihll ve ain as dy hur-smooinaghtyn orroo, agh t'eh briaght, vel eh rieughagh, as dy persoonagh nagh vel eshyn smooinaghtyn dy vel. Shaghey shen, ta Mnr Moorhouse smooinaghtyn dy bunnidagh dy vel eh goll back gys shen vees ain bentyn da'n nhee dy vel troggal vees feeu ain, as dy vel bar myr ayrn jeh'n straih dy hamyryn shen, foddee dy cummyssagh goll er ymmydey myr thie noa son y Pheggy. T'eh gra, eer cheusthie jeh'n troggal dy vel reddyn cummyssagh ayn. T'eh gra dy vel clamp beg dy halloo ain liorish y droghad as foddee ymmyd ve jeant jeh. T'eh gra dy vel ymmodee reddyn cummyssagh ayn, nagh jinnagh yn eiyrtys stoamey cowreydagh cheddin er v'ad treishteil 'sy tourey jeh 2023, agh veagh eh foast cowreydagh.
Ta Mnr Moorhouse gra, eer my vees oo goll lesh shilley er y Pheggy jiu, as foddee oo foast fakin ee Jesarn as er-lesh Jemayrt, dy nee baatey jeh'n chied rang 'sy theihll as cowreydagh, as jus dy ve 'sy chamyr cheddin as y virling shen, dy vel sleih goaill yindys, as nagh vel shen agh bwaane, myr shoh nagh vel feme er palchey paggal stoamey, palchey soilshaghey, palchey fillosher, nagh vel oo feme agh strughtoor bunnidagh ayn oddys y baatey goll er fakin ayns Balleychashtal.
Ta Mnr Moorhouse gra dy ren eh screeu rish Eiraght Ashoonagh Vannin dy vriaght jeh ny va ry yannoo echey dy chooney lesh yn cheshaght cur reddyn er nyn doshiaght, er yn oyr, myr politickeyr, myr Oltey yn Chiare as Feed, dy vel eieyn echey, dy vel eh smooinaghtyn dy nee feer scanshoil eh dy firrinagh dy vel kuse dy eieyn noa ayn ta goll er eaishtagh rish as goll er sur-smooinaghtyn er.
Ec y traa t'ayn ta Eiraght Ashoonagh Vannin er chur stiagh yeearree phlannal son kied dy aa-yesheenaghey troggal ayns Balleychashtal, Earroo 1, Kerrin y Valley, va eear banglane jeh banc, agh she troggal stoamey eh liorish boallaghyn y chashtal, lesh eddin cruinn as callooyn as aaeghyn jannoo seose collonaid. Ta Eiraght Ashoonagh Vannin geearree jannoo shapp jeh as boayl son keayrtee dy chur shilley er, lesh oikyn noa-emshiragh heose.
Bentyn da'n shalee elley shen ayns Balleychashtal, er-lesh Mnr Moorhouse dy vel feme er jeeaghyn er shen vees briaght, vel shoh yn red kiart dy ve jannoo son Balleychashtal, braew son Eiraght Ashoonagh Vannin ayns rieughid dy ve fosley shapp, seyraad, as boayl obbree son Eiraght Ashoonagh Vannin 'syn eer vean.
Er-lesh Mnr Moorhouse dy vel feme er Thie Tashtee ny Marrey jannoo seose tosheeaght, dy vel eh red ennagh t'er ve fuirraghtyn rish tammylt liauyr dy liooar, as shaghey gra, lhig dooin cur ry lhiattee shoh as faagail eh rish jeih bleeaney, lhig dooin jeeaghyn ayns rieughid er ny vees er y voayrd, jeeaghyn er plan rieughid son cur argid, as jannoo red ennagh.
---oooOooo---
Ta stayd coadit er ve currit er three ynnydyn cowreydagh jeig mygeayrt yn Ellan, lurg co-choyrle theayagh liorish yn Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys. Foddee dy bee yindys ec sleih nagh row lheid y stayd coadit ec shiartanse jeu hannah.
Ta ny Troggalyn Slattyssagh ayns Doolish coadit nish, as shen goaill stiagh y berreen banshey ec corneil Raad Buck as Raad Vinch. Ta ymmyd er ve jeant jeh ny troggalyn liorish banglaneyn Tinvaal rish 125 blein.
Cochianglt rish y reiltys neesht, ta stayd coadit er ve currit da'n Chabbal Reeoil ayns Balley Keeill Eoin, va troggit 1849, as yn ynnyd son yn sharmaneys vees goaill stiagh Cronk Keeill Eoin.
Va Droghad Moore ayns Laksey troggit 'sy vlein 1854 dy chur yn raad harrish coan Glion Ruy, ec y traa va couchyn as cabbil goll y raad.
Ayns Laksey neesht, as cur yn raad yiarn lectragh harrish coan Glion Ruy, ta'n droghad cruinn troggit 1898 lesh breek Ruabon.
Ta droghadyn elley y raad yiarn lectragh er ve coadit neesht. Va'n droghad ayns Ballure troggit ass yiarn as staillin 'sy vlein 1899.
Roish my raink ny trammyn Rhumsaa, ny eer Laksey, va droghad cruinn stoamey troggit ec Groudle s'y velin 1894, as shen son y raad chammah's son y raad-yiarn.
Bentyn da raad yiarn, agh son jeshaghtyn bree, ta stayd coadit er ve currit er Stashoon Raad Yiarn Skylley Maayl – vees stashoon ny moogheyderyn aile 'sy lhing shoh. V'eh troggit 'sy vlein 1879.
Ta stayd coadit er er yn eear Stashoon Raad Yiarn Phurt ny Hinshey, lesh cummey jeh'n ghleashaght Ellyn as Keirdyn, as er y Toor Ushtey lesh doagh sclate, vees feer neu-chadjin.
Ayns Doolish ta ny Keirdlannyn ayns y Stashoon Raad Yiarn ayns shen, lesh fer jeh ny chaglymyn smoo 'sy theihll jeh greienyn raad yiarn ta foast gobbraghey.
As ayns shen neesht ta'n Kishtey Cowrey, va troggit 'sy vlein 1892, as shoh yn strughtoor s'jerree jeh'n cheint shoh foast ny hassoo in situ 'sy theihll.
Dimraa mee y Gleashaght Ellyn as Keirdyn, as troggal elley vees coadit nish, shen yn eear Scoill Ellyn ayns Raad Kensington – nish enmyssit Ellynyn Kensington, va troggit 1884, as vees cochianglt rish Archibald Knox as Norman Sayle, ren ynsaghey ayns shen.
Ayns Rhumsaa ta'n Droghad Chloaie, va troggit harrish yn awin Sulby 'sy voayl t'eh roshtyn purt Rhumsaa, as va shen hoshiaght 'sy vlein 1755, as v'eh jeant ny s'lhea 'sy vlein 1840.
As droghad eer ny shinney, shen veih'n 12oo cheeadoo, Droghad ny Maynee ayns Balley ny Sallee, ta stayd coadit er ve currit er shen nish, agh son y chooid smoo gyn ourys va sleih sheiltyn dy beagh stayd coadit er y lheid shenndeeagh shen rish bleeantyn hannah.
Ta'n Shirveishagh son Chymmyltaght, Bee as Eirinys, Clare Barber, gra, fy yerrey, nagh vel shin agh freilleyderyn rish paart giare dy hraa, nagh vel agh un chaa ayd dy choadey y shennaghys ain, er yn oyr, cho leah's t'eh ersooyl, dy vel eh ersooyl dy feer, as er-lhee dy nee feer scanshoil eh dy vel shin cur enn er ny troggalyn shen as dy vel ad dy slane ny fir ta mee geearree my phaitchyn dy akin, as ny oeghyn aym dy akin, as er-nyn-son dy ve freillt son traa ry heet yn Ellan ain.
---oooOooo---
Ta Spital Ellan Vannin er phointeil ard sheckter noa dy ghoaill toshiaght yn 29 Mean Fouyir. Va Fiona Hatton geddyn yn ynsagh eck 'syn Ellan roish my jagh ee dy obbraghey son sheshaghtyn ooilley mygeayrt y theihll. Er y gherrid haink ee er-ash gys yn Ellan marish y lught-thie eck.
Ta Bnr Hatton gra dy nee onnor mooar eh dy heet dy ve oltey Spital Ellan Vannin, ta ny voayl jeh kiarail, chymmey as souyr da whilleen peiagh trooid co-voodeeys yn Ellan. T'ee gra dy vel ee jeeaghyn roee gys obbraghey rish y wirran, rish ny arryltee oc, as rish sleih ta cummal seose aghtyn dy ve freggyrtagh da doolaneyn vees tannaghtyn ayn fo'n cheshaght ghiastyllagh, as dy yannoo shickyr dy vel yn obbyr yindyssagh er-e-hon ta enn currit er y Spital, dy chur yn eer chiarail share er-nyn-son as feme smoo oc urree, jeant shickyr stiagh 'sy traa ry heet.
She Chris Hall ta Caairlagh Boayrd ny Kiannoortyn, as t'eh gra dy vel ad greesit dy oltaghyn Fiona myr yn Ard Sheckter noa, as ish cur-lhee palchey fys, leeideilys prowalit, as jeeanid son cummal seose sleih as ny lughtyn-thie oc ayns traaghyn doillee. T'eh gra dy vel yn ymmyrkey eck vees jeeraghey er sleih, as yn ablid eck dy lhiassaghey cochianglyssyn lajer, lesh recortys jeh chymsaghey argid, shirveishagh er y Spital dy mie choud's t'ad jeeaghyn gys y traa ry heet. T'eh gra, ass-lieh y voayrd, dy by vie lesh oltaghey Fiona gys y Spital, as dy chur booise neesht da John Knight son yn shirveish ve currit da as y leedeilys echey ayns yn daa vleih shoh chaie.
