
Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 22ah Mean Fouyir 2025
Ta'n Fer-toshee son Slaynt Inçhynagh da Kiarail Vannin, Ross Bailey, gra dy vel sleih as çheet-stiagh injil oc jannoo seose corrillagh neu-chorrym jeh sleih ta feme lheiys son y claynt inçhynagh oc. T'eh cur raaue dy vel boghtynys as thieys moal ny oyryn smoo son aggyrt. T'eh gra dy vel mooarane feanish as ymmodee data bentyn da'n chochianglys eddyr slaynt inçhynagh moal as boghtynys as dy vel shen mie er enn, as er-lesh dy vel shin fakin doilleeidyn mooarey bentyn da lughtyn-thie as çheet-stiagh injil oc, ayn ta boghtynys cleeir, as dy vel shen jannoo seose corrillagh neu-chorrym feer vooar 'syn earroo dy chooishyn ec yn shirveish. T'eh gra dy nee doillee eh dy ve shickyr, dy vel mooarane jeh shen çheet veih skeealyn er yn oyr nagh vel ad abyl dy hayrn magh ass y choarys recortey lectraneagh t'oc ec y traa t'ayn, ny data dy chur daue y menkid shen.
Ta Mnr Bailey gra, son shickyrys veih'n cheeayll chionnit echey hene myr obbree sheshoil cliaghtit, chammah's ayns Lunnin as y hiar-ass as ayns Ellan Vannin, as eshyn ayns shoh neayr's 2008, dy vel ad fakin son shickyrys bishaghey mooar 'sy çhirveish veih ardyn ayndaue ta juailys as dy vel thieys jeh sorçh er-lheh, as dy vel paart mooar scanshoil ec thieys 'sy chooish shoh.
Ta Mnr Bailey gra dy vel eh dy bollagh y cochianglys eddyr boghtynys as slaynt inçhynagh, as dy vel eh trome er-lheh ayns paitçhyn, as t'eh lhaih magh ass tuarastyl : gra dy dooyrt y Commishoon er Beaghyn Aegey 'sy vlein 2023 nagh vod rour trimmid ve jeant jeh, cre cho scanshoil ta boghtynys myr red ta gimman doolaneyn sheshoil fo paitçhyn as sleih aegey as y claynt inçhynagh oc. T'eh gra dy vel ronsaght soilshaghey magh dy vel paitçhyn veih ny lughtyn-reill ta jannoo seose 20% jeusyn ta sloo berçhagh kiare filley ny smoo lickly dy hurranse liorish doilleeidyn mooarey da'n claynt inçhynagh oc liorish un vlein jeig dy eash na adsyn veih lughtyn-thie s'berçhee.
Ta Mnr Bailey gra, my vees sleih cosoyley yn aggyrt jeh cooishyn er Shirveish Claynt Inçhynagh ny Clienney as Sleih Aegey Mee Averil 2020 as shen t'ayn nish, dy vel eh er vishaghey liorish 96% 'sy traa shen. T'eh gra dy vel feme ain er coontey stiagh beoyn jeh'n vuilley jeh'n epidemagh Covid, agh son shickyrys dy vel y creoighys 'sy chostys bea neayr's Jerrey Fouyir, Mee Houney '21 as stiagh ayns '22 as goll er, dy vel son shickyrys er ve builley jeh shen slaynt inçhynagh ny paitçhyn as lughtyn-thie.
---oooOoo---
Haink naight veih'n Tashtey er y gherrid mychione faaishnys dy jean kiare rheynnyn ceau erskyn y chlaare argidoil oc mleeaney, goaill stiagh barney jeh £7.3 millioon ayns coontyssyn yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay.
Ta Caairlagh y Ving son Coontyssyn Theayagh, Juan Watterson, gra dy vel ny coontyssyn va clouit ec yn Tashtey er y gherrid, as vees soilshaghey magh dy vel kiare rheynnyn jannoo faaishnys dy jean ad ceau erskyn y chlaare argidoil oc, jannoo seose oyr son goaill imnea. Er-lesh dy vel eh cur trimmid reesht er feme er aa-chummey yn aght ta'n chlaare argidoil goll er jannoo.
Ta Mnr Watterson gra, foddee dy vel kiare jeh ny rheynnyn shoh jerkal rish ceau rour, agh ayns rieughid dy vel hoght ass yn 12 cho-chorp 'sy tuarastyl dy feer gra dy vel ad er cheau rour ass y chlaare argidoil son couyryn as shirveishyn, myr shoh dy vel shen y boayl ta towse mooar jeh'n argid goll, as dy vel shen oyr feer vooar son imnea ec keim shoh ny bleeaney, as dy vel eh er sleih smooinaghtyn er nagh vel shoh agh un raiee neayr's toshiaght ny bleeaney.
Ta Mnr Watterson gra dy vel shoh goll back gys y çhenn resoonaght, vel kuse dy reddyn jannoo seose ceau rour, ny nagh vel argid dy liooar currit er-nyn-son; nagh vel shin jannoo ny reaghyssyn doillee as gra dy vel shin son scuirr veih cur argid son red ennagh, ny dy bee symyn garroo ceaut rour. Er-lesh dy vel shen feysht vees goll dy jarroo gys cree ny cooish bentyn da paart jeh shen vees taghyrt ayns Kiarail Vannin as 'sy Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay : "Cre ta shin ayns shoh dy chur," as y coloayrtys doillee shen ve ayn, er yn oyr dy nee shen nee reaghey quoid argid ta feme er, as eisht cre veih ta'n argid shen dy heet.
Veih çheu Oltey yn Chiare as Feed, t'eh gra dy vel eh feer doillee tra nagh vel ny data ayd dy loayrt mychione veg, myr shoh shen nagh vel oc, nagh vel ec peiagh erbee çheumooie jeh'n çheshaght, shen earrooyn jeh sorçh erbee jeh baarail ec keim yn fo-rheynn: quoid vees goll son kiarail theayagh, quoid vees goll son Thie Lheiys Noble. T'eh gra dy vel eh doillee dy chur coyrle er aghtyn foddee oo spaarail argid gyn y towse shen dy vyn-phoyntyn bunnidagh.
Ta Mnr Watterson gra, shen vees oyr er-lheh son ve tarmestit mychione ooilley jeh shoh, dy vel shoh goll back gys chied vaght y Ving son Coontyssyn Theayagh 'sy vlein 2018, as dy ren ad tuarastyl elley 2019 as dooyrt ad nagh row monney er chaghlaa, as dy vel shin ayns shoh ayns 2025, dy jean ad jeeaghyn er reesht, as dy vel ny earrooyn son shickyrys mleeaney soilshaghey magh dy vel ad er lhiargagh shliawinagh, as dy vel yn Tashtey dy bunnidagh goaill rish dy vel £10 millioon jeh'n chlaare argidoil huittymagh echey er ve currit hannah da Kiarail Vannin mleeaney, myr shoh dy vel eh jeeaghyn dy vel baggyrt ayn jeh £10 millioon ceaut rour, as nagh vel shin er n'gholl agh raiee stiagh 'sy vlein.
Ta Mnr Watterson gra dy ren ad, ayns aght, faagail Kiarail Vannin rish tammylt dy heet dy ve soit dy rea as dy livrey, as er-lesh dy row shen resoonagh dy yannoo, er yn oyr dy vel eh feer doillee dy chaghlaa choud's ta dy chooilley pheiagh freayll rish jeeaghyn er shen, myr shoh dy ren ad cur jee paart dy reamys ayns shen rish ny cubbyl dy vleeantyn toshee son Kiarail Vannin. T'eh gra, ny yeih shen, dy vel ad ayns shen, jeeaghyn stiagh ayn, as nagh vel ad foast fakin ayns rieughid y towse dy hareaghey er-son, er-lesh, v'ad ooilley treishteil veih'n çheshaght noa.
Ta Mnr Watterson gra, yn cheayrt s'jerree hie shin trooid shoh, va shen lesh yn chlaare argidoil Jean Sauail, va ard-pholasee cowreydagh yn Tashtey tra va Mnr Cannan yn Shirveishagh Tashtee, as dy ren shen failleil dy feer-voght, as ayns rieughid er-lesh dy ren eh bunnys costal ny smoo dy stiurey y shalee na ren eh feddyn ayns aghtyn dy spaarail, myr shoh nagh vel recortys mie echey 'syn aght shoh, agh dy vel eh jeeaghyn roish dy akin ny hig magh ny s'anmee 'sy çhiaghtin (bentyn da aghtyn as enn currit orroo liorish y reiltys dy spaarail argid - tooilley fys fo).
Ta Mnr Watterson gra dy vel eh smooinaghtyn son shickyrys dy jean foddey ny smoo baghtallys, foddey ny smoo fys roish y theay – fys vees goll er jannoo hannah mychione stayd argidoil y reiltys lesh beggan dy vyn-phoyntynyn elley ayn – dy jean shen cooney lesh sleih fakin ardyn – eer ayns ardyn t'ad gobbraghey da'n reiltys – raad ta paart jeh'n argid ayns shen goll, as foddee dy vod ad eisht gennaghtyn dy vel pooar smoo oc dy chur roish eieyn as coyrle neesht.
Ta Mnr Watterson gra dy vel eh dy kinjagh clashtyn y raa shen nagh vod oo çhyndaa mygeayrt ard-lhong doagh dy bieau, agh t'eh gra dy vel yn doilleeid v'ain rish bleeantyn nish, shen, as dy vel feme er goaill ayns laue eh ayns shoh, dy vel eh kiart nagh vel oo çhyndaa mygeayrt ard-lhong doagh dy bieau, agh my vees oo dy hyndaa mygeayrt ard-lhong doagh, dy vel feme paart dy leih ve er y droghad, shaghey dy chooilley pheiagh caggey noi'n aile fo'n lout, as dy vel shen ny vees jeeaghyn dy ve taghyrt reesht as reesht as reesht.
---oooOoo---
As myr shoh, shen va Mnr Watterson as sleih elley fuirraghtyn er, haink shen ayns fogrey vees gra dy vel yn reiltys er chur enn er aghtyn dy spaarail £7.4 millioon, as va shen ayns tuarastyl mychione yn chied tuarastyl raieeoil jeh'n Chlaare son Aghtyn Fondagh as Caghlaa. Ta'n reiltys gra dy vel y Chlaare shoh ec cree yn obbyr dy spaarail £10 millioon ec y chooid sloo 'sy vlein argidoil shoh, as dy spaarail ec y chooid sloo £50 millioon ayns ny queig bleeaney shoh çheet.
Ta'n Shirveishagh gyn Portfolio, as Oltey yn Chiare as Feed son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Tim Crookall, gra, lesh y Chlaare son Aghtyn Fondagh as Caghlaa nish goll dy kiart, dy vel y raiee shoh jannoo seose toshiaght yn eab trome rish traa foddey dy aa-chummey yn aght ta'n reiltys gobbraghey. T'eh gra dy vel yn tuarastyl soilshaghey magh, ec jerrey Mean Souree, dy row enn er ve currit hannah er aghtyn cummyssagh dy spaarail ny shlee na £7 millioon, as neayr's shen dy vel ny earrooyn cowraghey magh dy vod ad çheet dy ve ny syrjey, as dy bee fys s'noa goll er rheynn ayns Co-whaiyl y Reiltys vees ry heet.
Ta fogrey Mnr Crookall gra dy vel yn earroo shen, £7.4 millioon, ass ooley va jeant dy moghey as dy vel yn reiltys jerkal rish shen caghlaa, as nagh jig ooilley ny vondeishyn çhelleeragh, agh dy vel ooilley ny rheynnyn goaill ayrn nish, dy vel strughtooryn y chlaare ayn as dy vel momentum baghtal ry akin – cha nee ynrican dy chur er aa-chummaghyn noa çheet dy ve jeant ny s'tappee, agh dy yeeraghey ny smoo as dy hoilshaghey magh ny smoo yn obbyr scanshoil vees taghyrt hannah harrish y cherroo theayagh dy chooney lesh y dean shoh.
Ta Mnr Crookall gra nagh row eh rieau aashagh dy chaghlaa, dy vel feme er sleih ve currit da as arryltagh dy yannoo reddyn ayns aght elley, agh my vees shin geearree shirveishyn theayagh ta dy feer cooie son y traa ry heet, ta ny sassey, ny s'tappee, smoo fondagh rere ny costyssyn oc, eisht dy vel feme ain er livrey ny smoo na aghtyn dy charraghey son y traa giare ynrican.
Ta Mnr Crookall gra dy vel eh kiart dy vel sleih jerkal rish shirveishyn jeh ard vieys jeusyn t'eh aashag dy yannoo ymmyd as cummit dy ve freggyrtagh da ny femeyn oc, gyn ve nyn lhie er bishaghey beayn ayns yn earroo dy obbreeyn 'sy cherroo theayagh ny ayns yn chostys jeh argid faillee. T'eh gra dy vel dean y Chlaare shoh dy ve freggyrtagh da'n jerkalys shen, as dy chooilleeney yn obbyr ayns aght vees tannaghtyn ayn.
Agh ta Coonceil Sheshaghtyn Keirdey Ellan Vannin gra dy vel imnea echey mychione Claare son Aghtyn Fondagh as Caghlaa y reiltys, as t'eh gindys vel aghtyn cummyssagh dy spaarail £7.4 millioon jannoo seose aa-chummey kiart.
Ta'n Coonceil gra dy vel ymmodee jeh ny aghtyn fondagh va imraait – jeh'n lheid as aa-noaghey conaantyn, aa-scrutaghey yn ymmyd jeh troggalyn as duillagyn faillee bun-earrooagh – jannoo seose obbyr reiragh bunnidagh, shaghey caghlaaghyn strughtooroil. T'eh cur raaue neesht dy vel gaueyn ayns aghtyn treealit dy ghurneil failley jeh cumrail ayns cur faill, jannoo ny sloo creeaght mastey obbreeyn, as cur preays smoo er olteynyn y wirran.
Ta'n Coonceil shirrey slane fys mychione ooilley ny 96 shaleeyn vees jannoo seose y chlaare, lesh myn-vrishey jeh'n aght ta'n reiltys gooley dy vel ad feeu £7.4 millioon, as t'eh shirrey shickyrys nagh bee shirveishyn as startaghyn scryssit magh.
---oooOoo---
Ta Ard Sheckter Interim Reiltys Ellan Vannin, Mark Lewin, er ve pointit da'n phaart myr Ard Sheckter rere conaant rish three bleeaney. Va Mnr Lewin pointit myr Ard Sheckter Interim veih'n 1 Mee Averil mleeaney, lurg da shirveishagh myr Ard Er Oik y Rheynn Gastid Dellal.
Ta'n Ard Shirveishagh, Mnr Cannan, gra, neayr's va Mnr Lewin pointit Mee Averil, dy vel eh er chur-lesh keayll jeant ass y noa jeh oyr as co-lhiantynys ayns livrey polaseeyn ard scanshoil myr va er nyn soilshaghey magh ayns Plan yn Ellan, as ayns leeideil Shirveish yn Steat.
Ta Mnr Cannan gra dy vel kuse dy hraaghyn scanshoil ry heet ayns ny 18 meeaghyn shoh çheet, goaill stiagh reihys mooar cadjin as sessal liorish MONEYVAL. T'eh gra, choud's ta shin çheet gys ny taghyrtyn shoh, dy vel y reiltys foast geearree livrey ymmodee tosheeaghtyn, as dy vel shen goaill stiagh shirrey fondid as aa-chummey, as dy bee feme er leeideilys shickyr harrish y hirveish theayagh 'sy traa shoh, as dy vel eh booiagh dy vel Mnr Lewin er choardail rish tannaghtyn 'syn oik echey rere conaant rish three bleeaney.
Ta Mnr Cannan gra dy jig toshiaght er oardagh faillee foshlit dy anmagh 'sy vlein 2027 ny dy moghey 2028, as myr shoh dy bee traa resoonagh jeh blein, ec y chooid sloo, son Coonceil noa ny Shirveishee dy heet dy ve soit roish my vees yn traa çheet dy aa-noaghey yn ynnyd ard scanshoil shoh.
Ta Mnr Lewin gra, neayr's v'eh pointit Mee Averil, dy row eh er n'ghoaill soylley jeh gobbraghey rish cumraagyn harrish yn çhirveish theayagh as dy vel eh soiaghey mooar dy jarroo jeh ooilley y chooney t'eh er n'gheddyn veih dy chooilley pheiagh, goaill stiagh ard ir oik as Coonceil ny Shirveishee. T'eh gra dy bee'n 12 vee shoh çheet ard scanshoil ayns cur kione er livrey ny tosheeaghtyn jeant ec yn reiltys, as ayns jannoo aarloo son y nah lught-reill..
Ta Mnr Lewin gra dy vel eh booisal son caa dy reayll rish yn obbyr scanshoil jeh leeideil yn shirveish theayagh, as ayns ny shey meeaghyn t'er n'gholl shaghey dy vel creatlagh noa jeh reirey ny vees jeat er ve currit er bun trooid y wirran dy ard leeideilee, as dy vel ad freayll rish yn obbyr oc dy hareagheyn mieys as fondid y hirveish theayagh trooid Plan yn Ellan as trooid y Chlaare son Fondid. T'eh gra dy vel ymmodee sharvaantyn theayagh yindyssagh ain ta livrey shirveishyn dagh oor jeh dagh laa, as dy vel eh jeeaghyn roish dy reayll rish jannoo e chooidshare dy chummal seose ad ayns livrey shirveishyn theayagh jeh ard-vieys as fondid.
Agh vel feme er caghlaa 'sy chultoor çheusthie jeh'n reiltys? Ta Mnr Lewin gra, er-lesh, nagh vel caghlaa cultoor myr dean jerrinagh rieughagh, as er-lesh dy vel ny coloayrtyssyn beayn vees goll er mychione yn aght ta'n sheshaght, yn aght ta'n sleih ain, cre ta shin ayns shoh dy hirveishagh er, quoi ta shin ayns shoh dy hirveishagh er, as cre'n aght ta shin jannoo er shen, dy vel shen red ennagh t'ad dy kinjagh loayrt mychione. T'eh gra dy vel y possan dy ard fir oik, myr co-leeideilys, loayrt dy reiltagh, gobbraghey dy reiltagh er cooishyn, er tosheeaghtyn, er yn aght ta shin cooilleeney ooilley cooidjagh noi ny doolaneyn ta currit foue – t'eh gra dy nee baghtal eh dy vel doolaneyn argidoil feer vooar, as shickyr eh dagh blein dy vel tooilley aggyrtyn as tooilley foast currit er y hirveish theayagh, as dy vel cagliagh er couyryn oc as dy vel feme orroo cur freggyrt da shen.
Veih çheu y chultoor, ta Mnr Lewin gra dy vel eshyn fakin, dagh laa er laa, dy vel ad gobbraghey dy mooar myr co-leeideilys. T'eh gra dy vel dy kinjagh tooilley foddee ad jannoo, as dy vel dy kinjagh tooilley vees jeant oc, as dy vel ad goll trooid 12 vee elley, vees traa er-lheh son caghlaa, dy vel jeeraghey foddey ny smoo er aghtyn dy yannoo fondid, dy vel jeeraghey foddey ny smoo er baghtallys, as dy jean ad shen myr co-leeideilys as dy jean ad shickyr dy vel ad cochianglt as gobbraghey cooidjagh 'syn aght share oddys ad.
Ta Mnr Lewin gra dy vel fer jeh ny paartyn ard-scanshoil oc dy yannoo shickyr dy vel shirveish theayagh ain oddys ve ry chummal seose, myr shoh shirrey aghtyn dy yannoo fondagh, as neesht foddey ny smoo mychione shen, dy row shen fer jeh ny tosheeaghtyn as v'eh briaght jeh dy yeeaghyn er tra haink eh stiagh ayn Mee Averil, as gobbraghey rish y possan ain jeh ard ir oik as gobbraghey rish ny oyryn meanagh oc, vel shen caghlaa er-lheh, vel shen jannoo shickyr dy vel ymmyd cho mie as oddys y ve jeh ny parteayssyn ain as nyn gonaantyn, jannoo shickyr dy vel lane ymmyd jeant jeh ny couyryn ain, as jannoo shickyr dy vel shin jannoo yn red share as oddysmayd lesh y reamys shen as lesh nyn sleih.
Ta Mnr Lewin çheet neesht er shirveishyn, goaill kesmad gour y drommey as aa-heiltyn as aa-chummey son y theihll t'ayn jiu, cre'n aght oddys ad obbraghey, as yn aght ta shin jannoo shen ayns aght vees ry chummal seose 'sy traa sodjey, myr shoh dy vel co-heks jeh doolaneyn argidoil, jannoo shickyr jeh ny shirveishyn fod mayd cummal seose. T'eh gra dy vel eh bishaghey, dy vel eh doillee, blein er blein, dy vel aggyrtyn currit ny smoo as ny smoo er shirveishyn theayagh, as ayns Ellan beg dy vel shin jannoo foddey ny smoo na vees goll er jannoo, ny veagh sleih jerkal rish ve jeant ayns lughtyn-reill smoo elley, as sleih ayns Ellan Vannin, as kiart eh, s'mie lhien yn aght bea ain as s'mie lhien ny reddyn ta currit, as ny keayrtyn ta shin credjal dy vel feme ain er caghlaa paart jeh shen, as foddee shen ve doillee.
Ta Mnr Lewin gra, cur kione er obbyr y lught-reill shoh, dy vel shen feer scanshoil, dy row plan cleeir er ny hoilshaghey magh ec y toshiaght; jeeaghyn gys y nah er as cre gollrish vees shen jeeaghyn as jannoo shickyr dy vel echey cho leah's vees possible ardan resoonagh t'adsyn geearree cur er y hoshiaght, armit lesh fys gys yn date, armit lesh reihyn cleeir as feanish cleeir. T'eh gra, myr shoh, ayns ny 24 meeaghyn shoh çheet dy vel adsyn dy feer ny tosheeaghtyn, as dy vel eh orrin cur freggyrtyn da ny doolaneyn ta foin, as dy vel eh orrin jannoo eh 'syn aght share vees possible.
---oooOoo---
Ta Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover, gra dy nee agglagh eh, yn aght ta sleih ta tayrn geill da reddyn neu-chiart veih'n çheusthie goll er cur-rish liorish y reiltys, as dy lhisagh y reiltys oltaghey ad, shaghey dooney magh ad.
Hug Mnr Glover cooidjagh dossier 'sy vlein 2023, jeeaghyn er briwnys bing va currit er bun dy yeeaghyn er tayrn geill veih çheusthie, er yn aght va coloayrtyssyn mychione y chooish ayns Tinvaal neayr's shen, as er feanish veih sleih va goll trooid yn oardagh bentyn da tayrn geill veih çheusthie. Ta'n tuarastyl goaill stiagh sleih ren tayrn geill veih çheusthie gra dy row y coarys dewil as cur aggle orroo.
Ta Mnr Glover er n'yannoo yn tuarastyl echey gys yn date jiu as t'eh gra dy vel eh er chur coip jeh da dy chooilley oltey Tinvaal, as er-lesh, lesh shen t'ad dy chlashtyn neesht veih Mnr Robertshaw as veih lhaih neesht y cooishyn roish bing er y gherrid, as dy by vie lesh gra dy row soilsheydys mie my-nyn-gione veih ny meanyn, dy vel shoh eam dy chur er sleih doostey, dy chur er dy chooilley oltey Tinvaal doostey, dy vel feme er goaill ayns laue y doilleeid shoh, er-son mannagh vel, as eh tayrn trimmid da ny fockleyn echey, dy bee cooish elley ayn jeh'n sorçh cheddin as Rosalind Ranson.
Er-lesh Mnr Glover dy vel aggle rieugh jeh reddyn faase 'sy reiltys goll er soilshaghey magh, as cre erbee vees jeant nagh lhisagh shen çheet magh. T'eh gra nagh vel fys echey cre vees yn doilleeid, agh lhisagh yn reiltys ve, shaghey cur eab er oanluckey dy chooilley red, lhisagh eh oltaghey sleih ta tayrn geill veih çheusthie, as cur doaie er reddyn ec keim moghey as jannoo reddyn share, nagh vel fer elley vees tayrn geill veih'n çheusthie 'syn ard shen çheet roish, as nagh vel shen jeeaghyn dy ve ny vees taghyrt, dy vel ad dooint magh veih'n eer toshiaght.
Ta tuarastyl Mnr Glover çheet er sleih ren tayrn geill veih'n çheusthie, as v'ad gra dy row ad smooinaghtyn dy row y coorse oc ec jerrey, dy row ad gennaghtyn dy row ad ceaut ry lhiattee. Ta Mnr Glover gra dy vel shen kiart gollrish ny haghyr bentyn da'n Fer-lhee Rosalind Ranson, as yn oik v'ee er ny scughey stiagh ayn cho leah's va imneaghyn currit roish, dy vel ad shoh reddyn ta jannoo cosoylley eddyr as ta cur aggle. T'eh gra, peiagh erbee vees jannoo shen, dy vel ad cur eab er cowraghey magh dy vel reddyn neu-chiart ayn, as nagh vel ad jerkal eisht dy bee reddyn jeant neu-chiart dauesyn hene, as nagh vel yn oardagh agh agglagh.
Bentyn da'n chooish cochianglt rish yn Fer-lhee Rosalind Ranson, chammah's y Ving ren briwnys dy row eh er reiltys Ellan Vannin ceau millioonyn dy phuint dy chooilleeney ee lurg jee ve currit ass yn oik eck gyn oyr cairagh, ren Tinvaal coardail rish aa-scrutaght neu-chrogheydagh dy yeeaghyn er yn aght ren yn reiltys cur-rish y chooish shen. T'eh er jeet magh ayns tuarastyl y ving aa-scrutee shen bee currit roish Tinvaal 'sy vee shoh çheet dy ren yn aa-scrutaght shen costal ny shlee na £327,000.
As myr va Mnr Glover çheet er, er y gherrid ren Caairlagh y Ving son Failley as Cormid, Douglas Stewart, cremmey yn aght, tra ta sleih cur plaiynt noi'n reiltys, dy vel yn reiltys jannoo ymmyd jeh Shamyryn y Turneyr Theayagh, as argid son shen veih ny tackeyderyn, dy hassoo noi fir er-lheh, ny dy chumrail ny cooishyn, as lesh ny costyssyn er ny plaiyntee dy vel beoyn oc dy hayrn back y plaiynt oc er yn oyr nagh vod ad fordrail ny costyssyn cochianglt rish, ny yeih dy vel eh jeeaghyn dy vel feeuid 'sy chooish oc.
Va Mnr Stewart cremmey er-lheh eab liorish Shamyryn y Turneyr Theayagh dy ghra nagh row plaiynt currit noi Kiarail Vannin agh sneihagh.
Ta Coonceil Sheshaghtyn Keirdey Ellan Vannin gra dy nee trome ta ny imneaghyn mychione yn aght ta failleyderyn y reiltys goll er cur-rish ayns cooishyn gollrish shoh, as nagh vod ad ve dollit magh. T'eh gra dy vel feme er coadey sleih ta tayrn geill veih çheusthie ny sleih as ta plaiynt oc noi'n reiltys, cha nee er kerraghey ad, as nagh vel eh dy ve ry hoiaghey jeh dy vel coontey currit jeh plaiyntyn myr sneihagh as dy vel eabyn jeant dy chumrail cooishyn derrey vees ny plaiyntee gennaghtyn nagh neeu eh goll er lhieu, as dy vel gaue jeh dy vel shen reuyrey fo treisht y theay 'syn oardagh.
Ta'n Coonceil gra dy vel eh cur geill da goan Caairlagh y Ving, Mnr Stewart, ayns cremmey Shamyryn y Turneyr Theayagh 'sy chooish, as dy vel lhied ny raaueyn soilshaghey magh y feme preayssagh son caghlaa.
Ta'n Coonceil gra dy vel sheshaghtyn keirdey ayn dy choadey obbreeyn noi baggyrtys as croutyn neu-chairagh, as dy vel ad er-nyn-son ta loayrt ass-lieh foays y theay as dy jean ad freayll rish shirrey er y reiltys dy choardail rish ny polaseeyn echey hene er coadey as dy aghtey rere baghtallys. T'eh gra nagh vel shoh bentyn da cooishyn er-lheh, agh dy vel eh bentyn da ambee Ellan Vannin myr boayl cairagh ayn dy chummal as dy obbraghey, as dy vel eh er yn Ard Shirveishagh jannoo shickyr dy vel imneaghyn er ny chur-rish dy kiart, shaghey ve skeabit ry lhiattee. T'eh gra dy vel ny olteynyn oc toilçhin ny share na shen.
Myr freggyrt haink fogrey veih'n reiltys dy vel eh foast currit da obbraghey rish ny failleydee echey harrish y clane reiltys dy ghoaill ayns laue doilleeidyn erbee mychione aghtyn obbree as mychione imneaghyn erbee ta currit roish ayns aght neu-formoil as jarrooagh. T'eh gra ny keayrtyn nagh vel shoh possible, ny dy vel cochianglyssyn brishey sheese, as dy vel oardaghyn ayn dy chur-rish lheid y stayd. T'eh gra dy jinnagh y reiltys dy kinjagh greinnaghey failleydee erbee as ta imneaghyn oc dy chur roish ad shoh, as dy vel reayn dy aghtyn formoil as neu-formoil dy chooney lesh shen. T'eh gra dy vel polasee y reiltys nagh vel eh çheet er cooishyn er-lheh, as nagh vel eh abyl dy ghra veg mychione barel Mnr Stewart.
Ta'n reiltys gra dy vel y polasee echey er tayrn geill veih çheusthie reaghey oardagh cairagh, baghtal vees lane-viallagh da Slattys Failley 2006, as er y gherrid dy ren y Commishoon son Shirveishyn Theayagh lowal rish y pholasee aa-chummit co-chorpagh. T'eh gra dy row aa-scrutaght jeant jeh'n pholassee as dy row eh jeant rere y date Jerrey Fouyir 2022, as dy row shen jeant reesht mleeaney, lurg caghlaaghyn 'sy clattys as bree currit daue veih'n 1 Mee Averil 2025 maghey.
Ta'n fogrey gra dy vod dy chooilley oltey y hirveish theayagh geddyn entreilys da'n pholasee er tayrn geill veih çheusthie via ynnyd eggey Oik ny Obbreeyn, as chammah's shen dy vod olteynyn y wirran cur fys mychione red jeant dy mooar neu-chiart, gyn cur nyn enmyn as lane folliaghtagh liorish jannoo ymmyd jeh Linney Onid ny Shirveishyn Theayagh. T'eh gra dy vel Linney Onid ny Shirveishyn Theayagh er ve ayn neayr's 2022, dy vel eh goll er stiurey dy neu-chrogheydagh liorish Crimestoppers, as dy row eh jeant ny share er y gherrid dy chur reihyn elley dauesyn ta geearree tannaghtyn neu-enmyssit.
'Syn ogrey echey, ta'n reiltys gra dy vel dy chooilley failleydagh goll er traenal dy anneydagh bentyn da tayrn geill veih çheusthie. T'eh gra, son reireyderyn enmyssit as fir oik recortyssagh dy vel shoh goll er livrey liorish Oik ny Obbreeyn as Shamyryn y Turneyr Theayagh. T'eh gra dy vel y polasee er tayrn geill veih çheusthie as ooilley ny docamaidyn cochianglt rish ry gheddyn dy aashagh ayns ynnyd eggey sthie va lhunnit son olteynyn fwirran y reiltys Mee Luanistyn mleeaney, as my vees feyshtyn ec peiagh erbee, dy vel freggyrtyn ry gheddyn dy bieau trooid bot cowag vees ry gheddyn rish 24 oor, shiaght laghyn 'sy çhiaghtin.
---oooOoo---
Ta Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, David Ashford, credjal, 'sy traa ry heet, dy bee thieyn jeant liorish caghlaa shappyn as oikyn t'er jeet dy ve ass ymmyd ayns mean ny baljyn. Shoh fer jeh ny reihyn ayns co-choyrle theayagh vees foast goll er cummal bentyn da'n Phlan Strateishagh mychione yn aght nee'n Ellan jeeaghyn 'sy traa ry heet.
Ta Mnr Ashford gra dy vel earroo smoo dy leih er ve goll back gys meanyn ny baljyn ayns buill elley, as dy beagh shen red ennagh dy hur-smooinaghtyn er ayns shoh. T'eh gra dy nee caghlaa bunnidagh eh 'syn aght ta sleih ceau y vea oc, as dy vel eshyn jeh'n eash dy vel cooinaghtyn echey er shapp y fuinneyder, y vutçhoor, yn chooid ghroseyragh, dy dod sleih goll gys ny caghlaaghyn shapp as kionnaghey y chooid ayns shappyn er-lheh. Er-lesh, fer jeh ny reddyn scanshoil neesht, as er-lheh tra ta sleih loayrt mychione meanyn ny baljyn, dy vel mooarane jeh'n theihll nish goll gys earroo smoo dy leih dy feer baghey ayns meanyn ny baljyn, caghlaa reamys son oikyn, as dy cummyssagh reamys son shappyn dy ve cummalyn dy vaghey ayn.
Er-lesh Mnr Ashford dy vel shen red ennagh hig stiagh dy cummyssagh 'sy cho-choyrle theayagh shoh, dy ve currit back ayn, mychione aa-vioghey mean y valley liorish sleih ve ain dy jarroo baghey ayns mean y valley. T'eh gra dy daink caghlaa ayns ny 80yn as ny 90yn, lesh sleih arraghey magh ass, cha nee baghey erskyn shappyn as myr shen, as arraghey magh ny smoo gys steatyn thie.
Ta Mnr Ashford gra dy vel shin er nakin, son shickyrys 'sy chooid smoo jeh'n theihll heear ayns ny jeih bleeaney t'er n'gholl shaghey dy vel shin goll back gys yn çhenn aght jeh sleih baghey erskyn shappyn, as aaght ve ayns shen, as sleih baghey dy jeeragh ayns mean y valley, as cur yn aa-vioghey baljagh shen ayns shen, as er-lesh dy vel shen red ennagh as dy by chosoylagh eh dy jean eh çheet stiagh 'sy cho-choyrle theayagh shoh, as dy bee slane yindys er mannagh vel peiagh ennagh çheet er shen ayns ny freggyrtyn oc.
Dy beagh tooilley sleih çheet back ayns mean y valley dy vaghey erskyn shappyn as colughtyn elley, veagh feme er jeeaghyn er cooishyn plannal ayns aght elley. Ta Mnr Ashford gra dy vel dean mooar reesht y cho-choyrle as y Phlan Strateishagh dy imman caghlaa cummyssagh erbee ayns polasee, ny'n aght ta trimmid goll er cur, ny caghlaaghyn tra ta sur-smooinaghtyn currit da yeearreeyn plannal, yn aght ta trimmid currit da ny caghlaaghyn ayrn cohirreydagh, dy vel shen fer jeh cooishyn bunnidagh y Phlan Strateishagh, dy vel eh cur fys stiuree 'syn ard shen.
Ta'n co-choyrle theayagh shen er y Phlan Strateishagh tannaghtyn foshlit derrey Jelune yn 27 Jerrey Fouyir, myr shoh ta caa dy chur stiagh barelyn er cooishyn derrey yn date shen.
---oooOoo---
Ta'n Shirveishagh son Slaynt as Kiarail y Theay, as Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Claire Christian, gra dy vel lhiastynys studeyr tannaghtyn ayn myr lhiettrimmys mooar son failleydee Kiarail Vannin, as er-lheh er-nyn-son ren studeyrys çheumooie jeh'n Ellan, as dy vel tooilley coloayrtyssyn plannit er aghtyn cummyssagh dy chooney.
Ayns freggyrt scruit da feysht Tinvaal, ren Bnr Christian feeraghey nagh vel sessal formoil er ve jeant foast dy howse y lhiastynys studeyr ooilley cooidjagh mastey olteynyn fwirran Kiarail Vannin, agh t'ee gra dy vod reaghyssyn ec y traa t'ayn son geddyn argid jannoo seose mee-vondeish er studeyryn veih lught-thie sloo tradishoonagh ny echey ta çheet-stiagh injil.
Ta Kiarail Vannin er choyrlaghey ronsaghey cummaghyn jeh'n lheid as feaysley veih feeaghyn ny skeimyn son argid cochianglt rish ve currit da shirveish, jannoo ymmyd jeh'n ymmyrkey as ymmyd jeant jeh ayns Sostyn as 'sy Vretin. T'eh jeeaghyn dy vel yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay smooinaghtyn mychione shoh, agh dy vel eh fuirraghtyn er aa-scrutaght vees goll er jannoo liorish yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor lurg co-choyrle theayagh er y gherrid.
Ta Bnr Christian cosoyley yn ymmyrkey 'syn Ellan rish shen ayns Sostyn, as ayns shen liorish yn traa ta studeyryn cosney keim, t'ad fo lhiastynys jeh mysh £60,000. Ren ee soilshaghey magh eabyn dy chummal seose sleih goll er y hoshiaght lesh y choorse oc myr cooneyderyn ayns kiarail slaynt, as shen goaill stiagh trooid Keim ayns Boandyrys lesh onnoryn vees goll er livrey ayns parteays rish yn Olloo-scoill Chester. Mleeaney, ta 36 studeyryn goaill toshiaght er y choorse, lesh 17 jeu goll stiagh ayn via claare Colleish Olloo-scoill Ellan Vannin son entreilys da'n ynsagh syrjey.
Veih'n vlein shoh çheet, ta'n reiltys jerkal rish cur er bun aght noa myr Co-heshaghtagh Boandyrys, dy yannoo s'lhea entreilys, as er-lheh er-nyn-son gys scrutaghtyn keim A, agh ta geearree goll er nyn doshiaght 'sy cheird.
'Sy vlein academoil 2025-26, nee ablid son entreilys da traenal myr boandyr bishaghey liorish bunnys 200%, choud's ta earroo dy startaghyn shallidagh son studeyryn lhee tannaghtyn rea. Ta Kiarail Vannin ec y traa t'ayn pohlldal fir lhee bunnidagh, sleih traenal dy ve nyn vir-lhee chadjin as fer-lhee lheiys çheusthie ayns parteays lesh Deanaght Lhee y Heear-hwoaie.
---oooOoo---
Bee taghyrtyn goll er cummal trooid yn Ellan dy chur fys da'n theay mychione y yeearree phlannal bentyn da gowaltys geayee Mooir Vannin. Ta ny taghyrtyn goll er reaghey ec Oik Coonceil ny Shirveishee myr ayrn jeh co-choyrle y reiltys vees goll er, as ta'n dean dy chooney lesh sleih dy hoiggal yn aght dy chur stiagh y barel oc as dy hoilshaghey magh mychione nah ayrn yn oardagh.
Bee seshoonyn keayrtagh eddyr 4pm as 7pm -
- yn chied er Jemayrt yn 30 Mean Fouyir ayns Halley yn Ard-valley Ghoolish;
- Jecrean yn 1 Jerrey Fouyir 'sy Halley Baljagh ayns Balleychashtal;
- Jerdein yn 2 Jerrey Fouyr 'sy Halley Baljagh ayns Rhumsaa; as
- Jeheiney yn 3 Jerrey Fouyir ayns Thie Vanannan ayns Purt ny Hinshey.
Ta caa da peiagh erbee cur stiagh nyn marel roish my vees kione currit er y cho-choyrle yn 18 Mee Houney.
Ta fys ry gheddyn er ynnyd eggey y reiltys, lesh coip jeh'n yeearree, caa dy ve recortit myr peiagh vees cochianglt rish y chooish, as yn aght dy chur stiagh barelyn. Foddee sleih cur eam er Oik Coonceil ny Shirveishee dy chur feyshtyn mychione y cho-choyrle hene, as dy chur feyshtyn er-lheh mychione y yeearree gys y cholught Ørsted, vees geearree lhiassaghey gowaltys geayee Mooir Vannin.
---oooOoo---
Ta Barrantagh Fysseree Ellan Vannin, yn Dr Delaney-Bhattacharya, er reaghey coardailyssyn rish lughtyn-reill jeh'n sorçh cheddin ayns yn Dubai as 'sy Valta, dy yannoo ny stroshey cooney eddyr-ashoonagh bentyn da coadey data. Nee ny Memoranda dy Hoiggalys lhiggey da ny three lughtyn-reill co-oardrail freggyrtyn da ronsaghtyn vees goll harrish caglieeyn, as co-obbraghey ayns breeaghyn eddyr ocsyn.
Ec Dubai as Malta ta tarmaynyssyn vees goll er imman liorish shirveishyn argidoil, as ayns yn Valta neesht ta son kiarrooghys-l jannoo seose kerroo mooar.
Va'n Barrantagh, yn Dr Delaney-Bhattacharya, loayrt ass-lieh Mannin ayns yn 47oo Cho-Chruinnaght er Preevaadjys Dowanagh ayns Seoul 'sy Chorea Yiass, baoyl haink ny smoo na 140 lughtyn-reill son coadey fysseree, dy loayrtyn mychione y vuilley jeh far-inçhynaght er cairyn bentyn da fysseree. Bee ymmyd jeant jeh barelyn 'syn immeeaght dy chiaddey coyrle as stiurey son Ellan Vannin bentyn da far-inçhynaght as coadey fysseree.
Ta'n Dr Delaney-Bhattacharya gra dy jean ny coardailyssyn cur caa son co-obbraghey as maylartey fys dy chooney lesh cummal seose enn er yn Ellan myr ve freggyrtagh da stundayrtyn dowanagh son coadey fysseree.
She'n forum eddyr-ashoonagh smoo scanshoil ta'n Cho-chruinnaght er Preevaadjys Dowanagh son lughtyn-reill er coadey fysseree as preevaadjys. Va'n immeeaght mleeaney reaghit ec y Varrantys son Coadey Fysseree Persoonagh ayns y Chorea Yiass. Va'n cho-chruinnaght nurree ayns Jersey.
---oooOoo---
Ta troddaneyryn er jeet er yn imnea oc mychione caghlaaghyn da'n shirveish barroose 8S, va aa-lhunnit er y gherrid dy chochiangley Purt ny Hinshey as y jiass, goaill stiagh Cregneash as y Cheyllys.
Ta'n possan, Sauail nyn Marroose Cregneash gra dy vel y chlaare hraa sloo cur troailtee er shaghryn, lesh agh three shirveishyn goll dy jeeragh veih'n Cheyllys gys Purt ny Hinshey. Ta shirveishyn elley çheet gy kione ayns Purt Çhiarn, lesh y varroose jerrinagh faagail Purt Çhiarn dy gholl gys Purt ny Hinshey ec 3.20pm, as y barroose jerrinagh dy gholl my yiass gys y Cheyllys faagail Purt ny Hinshey ec 1.05pm. Ta'n possan gra dy voddagh ny caghlaaghyn jannoo smoo doillee eh son cummaltee as son keayrtee, as t'eh gra dy vel feme er fys smoo baghtal.
Cha row toshiaght currit er yn çhirveish 8S agh mysh mee er dy henney, lurg da shirveish v'ayn keayrt dy row çheet dy ve scryssit magh Jerrey Souree 2024 liorish yn Shirveish son Bun-troggalys ec y traa shen, Oltey yn Chiare as Feed son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Tim Crookall, va gra nagh row eh ry chummal seose rere y chostys. Ta'n Shirveish nish, yn Dr Michelle Haywood, goaill ree nagh vel y chlaare hraa slane-jeant, agh dy vel caa dy chaghlaa ee dy ve smoo freggyrtagh da claare hraa y raad yiarn bree ayns Purt Çhiarn.
---oooOoo---
Ta Coonceil Sheshaghtyn Keirdey Ellan Vannin gra dy lhisagh Colught Paggad Bree Ellan Vannin smooinaghtyn er cummaltee as er colughtyn myr jannoo seose cree ny shirveishyn echey.
Va'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra er y gherrid dy row costyssyn er y cholught, lesh feme er kionnaghey saagh noa as lesh costyssyn son cummal seose ny siyn t'echey dagh blein, as dy beagh costyssyn jeant ny sloo son lught, foddee dy beagh ny colughtyn ta geddyn stiagh y chooid shen cur yn argid v'ad spaarail ayns nyn boggaidyn hene, gyn cur vondeish ass shen da ny custymeyryn. V'eh gra dy row eh er y cholught goll er obbraghey ersooyl veih'n reiltys as gyn toyrtyssyn veih ny tackeyderyn, er yn oyr dy jinnagh shen goaill argid ersooyl veih ardyn scanshoil elley.
Ayns fogrey, ta'n Coonceil gra dy lhisagh entreilys da troailt as troailt ve ry ordrail ve ec cree obbyr y cholught, shaghey ve reddyn t'eh smooinaghtyn er ny s'anmee. T'eh cur raaue dy vel costyssyn son arraghey lught jannoo dy jeeragh er y chostys bea as dy vel ad cur preays er colughtyn ynnydoil ta shirrey dy ve cohirreydagh rish priosyn son cooid 'sy Reeriaght Unnaneysit.
Ren y Paggad Bree oltaghey goan Mnr Cannan, as haink eh er caghlaaghyn ayns taillaghyn 'sy vlein shoh chaie, goaill stiagh paitçhyn goll nastee. T'eh gra dy vel plannyn echey dy vaih wheesh as £120 millioon ayns ny queig bleeaney shoh çheet son red ennagh ayns ynnyd y saagh tappee Manannan as dy chummal seose ny baatyn echey, as bee shen jeant ass vondeishyn as liorish goaill argid er eeasaght, gyn cur costyssyn erbee er ny tackeyderyn.
Agh ta Coonceil Sheshaghtyn Keirdey Ellan Vannin credjal dy vel y Paggad Bree jannoo seose shirveish theayagh vees tead çhaghteraght, as nagh vod y speeideilys echey goll er towse ynrican rere vondeish. T'eh shirrey ymmyrkey as cormid ayn, vees goaill stiagh aghtyn dy chur veg vees goll er spaarail son lught da kionneyderyn, taillaghyn smoo cairagh son cummaltee, as cummey vees freggyrtagh da currym y cholught son pobble Ellan Vannin.