On Air Saturday Night Live Mike Reynolds | 10:00pm - 1:00am

Traa dy Liooar 28oo Mee Averil 2024

Meeryn as Traa dy Liooar, Jelune 28oo Mee Averil 2024

Yn chiaghtin shoh chaie va straih dy chiare seshoonyn Geaishtagh Riu ayns kiare ardyn yn Ellan tra va caa da'n theay loayrt rish as cur feyshtyn er Shirveishee as oaseiryn y Reiltys. 

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra, ooilley cooidjagh, dy row ny seshoonyn speeideilagh bentyn da'n aght ta sleih er loayrt ry cheilley as yn earroo dy leih haink daue, yn earroo dy eyshtyn t'er ve ayn, as yn doolane t'er ve currit fo olteynyn y lught-reill echey. T'eh gra son shickyrys, dy persoonagh, dy vel eshyn er n'gheddyn towse mooar dy eeuid ass shoh, as dy vel fys echey dy row shen myr v'eh ec ny shirveishee, as dy vel mooarane dy smooinaghtyn er, as nagh vel ad shoh cooishyn son y traa giare foddee y ve chyndaait mygeayrt, as dy vel feme er smooinaghtyn dy kairailagh mychione yn aght ta reddyn goll er cur-lesh er oaie. T'eh gra dy vel caa er ve ayn da'n lught-reill echey dy hoilshaghey magh y stayd echey, as dy vel eh treishteil dy vel sleih er jeet ersooyl lesh paart dy hoiggalys jeh ny doolaneyn smoo t'er ve fo'n lught-reill, agh y barel ec olteynyn y lught-reill neesht dy vel feme er seiy er oaie, myr shoh dy vel mooarane dy ghoaill ersooyl veih ny seshoonyn.

Ta Mnr Cannan goaill rish, ass ny 13 blein echey 'sy pholitickaght, dy vel ny kiare bleeaney shoh chaie er ve ny s'creoi na rieau fys echey er.

Va oltey politickagh yn Tashtey, Andrew Smith, gra, er-lesh, dy nee obbyr vees foast fo raad,   as dy nee baghtal eh dy row feyshtyn doolaneagh ayn, as dy dooyrt yn lught-reill rieau dy beagh redyn doillee, agh er-lesh dy vel eh er yn lught-reill goaill rish dy row eh moal ec eddyr-insh, as er-lesh foddee dy voddagh ad eer er chur fys share mychione y chlaare argidoil ec y traa shen. T'eh gra dy lhisagh y lught-reill freayll rish ve currit da'n gialdyn hug ad reesht yn oie shen dy yinnagh ad freayll rish coloayrtys foshlit, freayll rish cur fys da sleih as rish eddyr-insh.

Ta Mnr Cannan er chlou fogrey neesht vees cur booise da cummaltee Vannin va kionefenish. T'eh gra dy vel mooarane dy smooinaghtyn er as dy vel Coonceil ny Shirveishee currit da jannoo shickyr dy vel ny imneaghyn as coyrle va gheddyn goll er sur-smooinaghtyn er yn ny laghyn as shiaghteeyn as meeaghyn ry heet. 

'Syn ogrey echey ta Mnr Cannan gra dy nee obbyr creoi v'ayn, agh dy vel eh treishteil dy vel olteynyn y lught-reill ooilley beggan ny s'creeney; dy vel eh cur enn er dy nee aeraght tarmaynagh doillee t'ayn ec y traa t'ayn; nagh jean sleih coardail er dy chooilley chooish; agh dy vel dy chooilley pheiagh geearree dy vel reddyn cheet lesh yn Ellan vees deyr daue.

Veagh Mnr Cannan booisal son ny va graait ec Caairlagh Sheshaght Lught-Traghtee y Twoaie, Keith Dalrymple, agh t'eh cur trimmid er dy vel eh loayrt dy persoonagh ayns shoh, as cha nee ass-lieh yn Cheshaght. T'eh gra dy vel eh credjal dy vel yn Ard Shirveishagh geaishtagh, as dy vel eh er ve geaishtagh rish tammylt, as dy vel eh credjal dy vel eshyn jeean dy livrey ny treishtyn shen vees feeu moylley 'sy plan echey son yn Ellan. Agh t'eh gra, vel ad ry livrey, ny lhie er e chumraagyn as ny Rheynnyn elley mygeayrt-y-mysh, as nagh vod eh jannoo eh ny lomarcan myr Ard Shirveishagh. T'eh gra dy vel eh, dy bunnidagh, cur eab er gobbraghey Co-reiltys jeh caghlaaghyn bun-eie fallsoonagh, politickagh, as dy vel eh ersyn v'eh aghtal, as dy vel treisht ersyn dy vel eh cheet lesh, er yn oyr dy vel feme er ec y clane Ellan.

---oooOooo---

Ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, va Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Claire Christian, cur feysht er Mnr Cannan bentyn da freggyrt va echey, as v'ee gindys row y lught-reill echey credjal dy row y creoighys  y costys bea er jeet gys jerrey, as myr shoh v'ee shirrey baghtalys er shen. Ta Mnr Cannan gra dy vel eh ny lhie er y vun vees goll er cur er shen, as dy vel eh cur enn er ny preayssyn er jeadys, agh dy vel bolgey argidoil er jeet neose dy mooar veih'n aght myr v'eh, as dy vel ny caghlaaghyn doaltattym ayns priosyn bree er jeet dy ve foddey ny sloo.

Ta Mnr Cannan gra dy vel whilleen eiyrtys er jeet veih shen, as dy vel fys ain dy vel y tarmaynys freayll rish caghlaa. T'eh gra son shickyrys nagh eh 'syn un choheks as v'eh blein ny 18 mee er dy henney, tra ren yn Roosh reih dy ruegey stiagh 'sy Ukraine, as ayns rieughid hug breb da toshiaght yn sorch shoh dy chaghlaa tarmaynagh post-Covid as va bishaghey feer vooar ayns priosyn. 

Ta Mnr Cannan gra dy vel faaishnys jeh foddey ny smoo anchorraghys 'sy vargey veih'n ynnyd v'ee ayn 12 vee gys 18 mee er dy henney, agh nagh vel shen dy ghra nagh vel ymmodee thieyn dellal as ymmodee lughtyn-thie as ymmodee jeh cummaltee ny rheynnyn reihyssagh foast gennaghtyn ny eiyrtyssyn jeh shen.

---oooOooo---

Haink yn earroo dy leih gyn startey dy ve beggan ny sloo Mee Vayrt, cosoyley rish Toshiaght Arree, sheese liorish 14 fer. Ta'n earroo ooilley cooidjagh 292 peiagh, vees fer elley cosoyley rish Mee Vayrt nurree. She ny kerrooyn oltaghey as eunysseyrys, shirveishyn son thieyn dellal elley, shirveishyn mestit as myn-chreck adsyn ayndaue ta'n earroo syrjey dy leih gyn startey. Ec y traa cheddin ta'n kerroo oltaghey as eunysseyrys mastey ny kerrooyn as yn earroo syrjey dy startaghyn follym, lesh 102 startey follym, agh ta 120 startey follym 'sy cherroo myn-chreck, as ta 157 startey follym 'sy cherroo son shirveishyn lhee as slaynt.

Ta'n rate dy vee-startaght son Mee Vart 2024, shen dy ghra y corrillagh jeusyn ta geearree jannoo red ennagh 'sy tarmaynys agh ta recortit dy ve gyn startey, 0.7%, as shen yn rate cheddin as ayns Toshiaght Arree.

---oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Rob Callister, shirrey caghlaa da ny caglieeyn bentyn da thieys 'sy cherroo theayagh. T'eh er screeu dy foshlit rish yn Shirveishagh Bun-Troggalys er y chooish. T'eh gra dy vel cubbyl dy leih er yn aill sloo, gyn peiagh erbee ny lhie orroo, cosney ny smoo na'n chagliagh dy ve reihalagh son thieys 'sy cherroo theayagh, vees £38,000. Oddys bishaghey cheet 'syn argid sloo reesht Jerrey Souree my vees Tinvaal coardail rish shen. 

Ta Mnr Callister gra, hoshiaght, dy vel eh gennaghtyn dy vel y cagliagh argidoil son entreilys da thieys 'sy cherroo theayagh, as er lheh son cubbylyn aegey ayns Ellan Vannin currit ro injil. T'eh gra dy vel eh currit fo'n aill sloo, myr shoh dy vel eh briaght jeh'n Shirveishagh dy yannoo baghtal yn oyr. T'eh gra dy vel y nah ayrn jeh'n imnea echey, shen yn nhee, my vees ny cagliagh argidoil currit ro injil son entreilys da thieys, eisht dy vel eh credjal dy vel y cagliagh argidoil, tra aa-scrutaghey tannys jeant lurg kiare ny queig bleeaney dy hraa, currit neesht foddey ro injil.

Ta Mnr Callister gra dy vel shen dy ghra dy vel shiartanse dy leih, kuse jeh'n sleih smoo ayns gaue, as kuse dy leih as cheet stiagh feer injil oc, jeh'n lheid as yn aill sloo, nish eignit dy eeck towseyn elley 'sy vaill oc, er yn oyr dy vel y cagliagh er ve currit gyn oyr ro injil. T'eh gra dy vel eh shirrey er y Chirveishagh dy yeeaghyn er shen reesht, as dy chur eh gys yn eaghtyr kiart, lhisagh y ve ec y chooid sloo ec faill sloo Ellan Vannin.

Ta Mnr Callister gra dy vel Plan yn Ellan cheet er croo caaghyn er-nyn-son ooilley as son geddyn tooilley sleih stiagh 'sy voayl obbree. T'eh gra nagh vod shen ve jeant, my vees daa pheiagh er yn aill sloo ayns Ellan Vannin, myr cubbyl, nagh voddagh geddyn entreilys da thieys sheshoil. nagh vod y polasee shen ve kiart. 

Ta Mnr Callister cheet er sampleyr, lesh y chagliagh currit da £38,000, as ta fer jeh ny fir er-lheh shen, myr cubbyl, er yn aill sloo jeh £21,000, shen dy ghra dy vel feme er y nah yeeareyder dy gholl gys thieys sheshoil, cosney ayns rieughid ny sloo na £15,000. T'eh gra, myr shoh, dy vel cubbylyn goll er cur jeh entreilys da thieys 'sy cherroo theayagh 'syn Ellan, as dy vel feme er goaill ayns laue shen myr tosheeaght. 

Ta Mnr Callister gra dy vel eh treishteil, myr ta'n screeuyn echey shirrey er yn Shirveishagh Bun-Troggalys, dy heet quaiyl eshyn as oaseiryn as dy vod eh soilshaghey magh da ny buill t'eh gennaghtyn nagh vel y polasee kiart. T'eh treishteil dy vod ad gobbraghey trooid ny imneaghyn t'echey, as dy vel eh treishteil dy bee ny caglieeyn argidoil jeant ny syrjey rere yn aill sloo, nee cur tuarastyl firrinagh jeusyn ta shirrey thieys 'sy cherroo theayagh ec y traa t'ayn, as er-lheh adsyn as cheet stiagh injil oc. 

Lurg shen, ta Mnr Callister gra dy jean eh shirrey er yn Rheynn dy aghtey rere y choyrle as dy ghoaill ayns laue slane aa-scrutaght jeh mayll jeh ooilley ny tannyssyn, er yn oyr dy vel eh credjal dy vel ny caglieeyn argidoil ro injil as dy vel shen dy ghra dy vel eh currit er shiartanse dy hannyssyn geeck rour.

---oooOooo---

Ta Kiarail Vannin er chlou fysseree noa soilshaghey magh dy row 705 feysht currit er yn shirveish coyrlee as cochianglee echey trooid Mee Vayrt, lesh 95% geddyn freggyrt cheusthie jeh 24 oor. Va bunnys 300 chaghteragh er y chellvane, 194 via post-l as three 'sy phost. Va 212 peiagh fakinit ayns caghlaayn boayl trooid yn Ellan.

---oooOooo---

As ren Kiarail Vannin clou fysseree neesht dy row 1,994 freggyrt da Creear Phrowalagh er Caarjyn as Lughtyn-Thie, va cur cuirrey er sleih dy recortey y barel oc er shirveishyn Kiarail Vannin. Ren 89% dy reggyrtyn gra dy row ny shirveishyn 'mie' ny 'feer vie'. Ren 4% cur coontey jeh ny shirveishyn myr 'chamoo mie ny sie' as ren 7% gra dy row ad 'moal' ny 'feer voal'.

---oooOooo---

Ta traenal er-lheh goll er cur da fir ynsee ta livrey ynsagh bentyn da cochianglyssyn as cooishyn comyssagh. Nee un pheiagh ayns dagh scoill ard goll er traenal, as nee'n Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor geeck son shen. Ta treisht er yn Rheynn dy jean ny seshoonyn er ny cooishyn shoh goaill toshiaght ayns dy chooilley scoill roish Mean Fouyir, lurg daue ve castit Toshiaght Arree 2023 er-coontey imneaghyn mychione yn sorch dy reddyn va goll er ynsaghey. 

Ta'n Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, Daphne Caine, gra dy vel shoh obbyr vees ec y traa t'ayn fo raad, as dy bee eh eeckit ec yn Rheynn, as dy vel ad jerkal rish y chlaare vees plannit bentyn da imneaghyn aarloo liorish jerrey imbagh y tourey. T'ee gra ny vees ayn, dy bee shen ry gheddyn ec dy chooilley scoill, as dy bee eh er yn ynnyd eggey as fys currit er shen da ny paarantyn, as bee eh ry gheddyn son entreilys liorish y theay as studeyryn as paarantyn.

---oooOooo---

Foddee dy voddagh lhiettrimmys ve currit er shooyleeyn ghlick ve ec paitchyn ny saa na 16 blein dy eash ayns ny scoillyn, myr ayrn jeh straih dy aa-chummaghyn 'sy choarys ynsee. Ta'n Reiltys smooinaghtyn mychione shen, agh ta co-choyrle goll er cummal er caghlaaghyn cooish cochianglt rish yn ynsagh.

Dooyrt studeyryn ayns scoill ard er y gherrid dy vel ad credjal dy vel ny meanyn sheshoil gueagh er-coontey ny ymmodee neu-hickyryssyn vees jannoo er jeigeyryn 'sy lhing shoh. 

Er-lesh yn chied studeyr shoh dy vel shooleeyn ghlick jannoo seose couyr feer vie, son sleih aegey er-lheh er yn oyr dy vel eh ny haase cho ard scanshoil jeh geddyn naightyn, agh dy vel posteyrys cyber feer eer danjeyragh. Er-lesh studeyr elley dy vod ny meanyn sheshoil ve feer neu-rieughagh, as er-lhee da  ymmodee sleih dy vel ny meanyn sheshoil cur jerkalyssyn feer neu-rieughagh mychione ny lhisagh y vea oc jeeaghyn dy ve as yn aght lhisagh ad y ve. Ta studeyr gra nagh vel ny meanyn sheshoil cho mie as ta shiartanse dy leih gra. 

Ta studeyr ayns shoh gra dy vel sleih jeeaghyn ynrican er ayrnyn olk y vea oc, as er-coontey shen dy vel mooarane dy ghennaghtyn neu-hickyr mychione, yn aght t'adsyn as yn aght t'ad gennaghtyn. Ta fer elley gra er-lhee nagh vel eh possible dy haghney jannoo caslyssyn hene as jus smooinaghtyn reeishhene, mannagh vel  ee jeeaghyn gollrish shen ny dy vel ee geearree dy row shen ish, agh er-lheh dy vel feme er jus brishey magh ass shen as cooinaghtyn er dy by chosoylagh eh nagh vel shen ny ta'n peiagh shen  jeeaghyn gollrish ayns rieughid as nagh vel shen yn aght ta'n vea y pheiagh shen jeeaghyn dy ve dagh laa.  Ta studeyr elley smooinaghtyn dy vel eh feer ro-chleaynagh as dy vel sleih postal reddyn as fys oc dy jean ad goaill y lught-eaishtee saa harrish dy reayll rish goll er rish Tik Tok rish ooryn, as er-lhee dy vel ish er n'yannoo shen dy mooar.

Ta'n studeyr shoh gra, tra ta sleih goll er ny shooyleeyn oc dy vel ad fakin ooilley ny reddyn yindyssagh shoh, as tra t'ad mooghey ad nagh vel yn seihll gollrish shen ayns rieughid. Er-lhee dy vel ymmodee sleih as ta cummey aigney oc dy vel feme er y vea oc ve gollrish shen as dy vel jus jeeaghyn er shen ooilley yn traa.

Ta'n studeyr shoh loayrt mychione yn aght dy vrishey magh ass shoh, liorish cur sheese y shooylagh, cur caglieeyn traa er yn app, ny jus geddyn rey rish ny appyn dy bollagh. Ta fer elley cur cagliagh er, nagh vel eh er agh daa oor 'sy laa, er nonney dy jinnagh ee ceau foddey ny sodjey er. As ta studeyr gra dy beagh earroo mooar dy liooar dy leih ginsh breag ayns gra nagh row eh scanshoil daue, er yn oyr dy vel ymmodee sleih as TikTok oc, as  nagh vel enn echey er monney as nagh vel Tik Tok oc as adsyn jannoo ymmyd jeh ooilley yn traa. 

Myr shoh ta shin er chlashtyn kuse dy studeyryn as y smooinaghtyn oc mychione shooyleeyn glick as ny meanyn sheshoil, as dy mennick cur enn er ny gaueyn jeh. Magh ass shen, vel feme er cur lhietrimmys er shooyleeyn ve ec paitchyn ayns ny scoillyn?
 
Ta Bnr Caine gra nagh vel ish ny myn-vrisheyder as nagh vel ish ny fer profeshoonagh vees gynsaghey, ny ny fer profeshoonagh ynsee, agh dy vel ee ny paarant, as dy vel fys ain ooilley, er-lhee dy vel eh neayr's 2013, dy vel artyn ayns ny meanyn er y gherrid coyrlaghey foddee nagh vel ny doilleeidyn lesh slaynt inchynagh ta sleih fakin trooid y cho-voodeeys as ny smoo as ny smoo ayns ny scoillyn, er-coontey y traa post-Chovid, ny yeih dy vel ee smooinaghtyn son shickyrys dy row shen jannoo seose paart jeh, as ayns rieughid foddee sleih feddyn y coorse echey back gys toshiaght ny shooyleeyn ghlick back ayns 2013.

Ta Bnr Caine gra, cre erbee ta'n barel ec sleih, dy vel fys eck dy vel scoillyn feer speeideilagh ayn as fir ynsee, ayndaue t'ad er chur lhiettrimmys er shooyleeyn ghlick ayns lessoonyn, as adsyn currit fo ghlass ec toshiaght yn laa. T'ee gra ec kuse dy vel chellvane feer henn gollrish breek, nagh vel agh son eddyrinsh lane-femoil, as dy row kuse dy studeyryn as feme oc er shooyleeyn ghlick son oyryn lhee - diabetes, doilleeidyn elley.

Ta Bnr Caine gra, myr co-voodeeys, dy vel shoh cooish as ta feme ain smooinaghtyn er. T'ee gra dy vel feme ec studeyryn er ny greienyn dy ve abyl dy yannoo ymmyd jeh'n clane chagnoaylleeaght, dy chooilley red veih far-inchynaght gys shooyleeyn ghlick, ayns aght cooie, myr vondeish da'n ynsagh, ronsaghey as lhiassaghey,  as dy vel ad jannoo seose ayrn jeh'n cho-voodeeys noa-emshiragh. Agh t'ee gra dy vel eh fer jeh earroo dy ardyn ta'n co-choyrle theayagh ec y traa t'ayn er y Villey Caghlaa yn Ynsagh shirrey barel y theay.

Ta Bnr Caine gra dy beagh ee feer wooiagh my vees peiagh ennagh as sym echey er yn ynsagh, vel shen cochianglt rish ny shooyleeyn ghlick shoh ny rish far-inchynaght, rish ardyn cochianglt rish ny scoillyn, ny cooish erbee, jeeaghyn er y cho-choyrle theayagh shen as gennaghtyn seyr dy chur da'n Rheynn yn freggyrt liorish shen, dy vod sur-smooinaghtyn ve currit da tra ta'n Rheynn cheet dy ghraghtey y slattys nee aa-chummey y leigh bentyn da'n choarys ynsee son y nah heeloghe.

As myr v'ee gra, ta kuse dy ardyn as by vie lesh yn Rheynn barel y theay orroo. T'ad –
•    Femeyn ynsee elley
•    Bingyn ynsee
•    Dooney egin ny scoillyn
•    Ynsagh crauee
•    Cochorpyn gurneilagh
•    Ynsagh thie
•    Entreilys as ardjyn cochianglt rish scoillyn
•    Paitchyn as ta sleih elley goaill kiarail jeu

---oooOooo---

Ta kuse dy chaghlaaghyn er ve jeant ayns Pryssoon Ellan Vannin lurg aa-scrutaghtyn va jeeaghyn er oardaghyn as polaseeyn er-coontey baase three pryssoonee ayns ny kiare bleeaney shoh chaie. 

Ren bing vaaish briwnys gra dy row caa caillt ayns kiarail jeih Craig Anderson, va feddynit gyn mioyr 'sy chilleen echey Mee Houney 2022, yn laa lurg da ve pryssoonit rish queig bleeaney. Ta fogrey liorish yn Rheynn Cooishyn Sthie gra, lurg y vaase shen, dy ren yn pryssoon cur er bun polasee gollrish shen 'sy Reeriaght Unnaneysit er reirey sleih jannoo assee dauesyn hene, as dy vel plan 'sy traa sodjey er ve jeant ec Kiarail Vannin dy ghoaill ayns laue y chooish bentyn da entreilys da kiarail slaynt 'sy teyraad.

'Sy vriwnys eck, dooyrt y ving vaaish foddee dy beagh eiyrtys elley dy beagh recortys er-lheh er ve ayn  bentyn da assee dasyn hene liorish Mnr Anderson, ny dy beagh arrey reiltagh er-lheh er ve freillt fud ny hoie.

Ren pryssoonagh Kaan Douglas geddyn baase 'sy phryssoon Mee Vayrt 2020 as Christopher Corkill Toshiaght Arree 2023. 

Ta'n Rheynn gra dy row eh currit da cur bree da ny caghlaaghyn femoil dy yannoo shickyr dy vel pryssoonee, olteynyn y wirran as lughtyn-thie goll er pohlldal dy kiart as dy vel ad cur barrant ayns mieys y chiarail as ny vees ry gheddyn 'sy phryssoon.

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Cooishyn Sthie gra nagh vel plannyn ec y traa t'ayn dy chur er bun ny vees sleih gra Leigh Sarah rish, lurg da troddan ve lhunnit dy chur er bun lheid y clattys. 

Ta Kimberley Parker er chur er bun aghin as possan er Facebook vees treishteil dy bee preays currit er y reiltys dy chur bree da Leigh Sarah. T'ee gra, ny ta Leigh Sarah jannoo, dy vod sleih cur eam er ny meoiryn shee, dy vel eh cur kied da sleih cur eam er ny meoiryn shee, my vees imnea oc mychione fer er-lheh as foddee dy vel y paitchey oc cheet cooidjagh rish, ny vees baghey faggys da'n phairk, vees gaghtey ayns aght ouryssagh, as foddee ad ginsh da sleih dy vel y peiagh shoh ny phaedophile, myr shoh dy vel eh cooney lesh sleih dy chur kione er reddyn son paarantyn as kiaraileyderyn as son sleih elley, er-lhee.

Ta Bnr Parker gra nish dy vel adsyn, ny moiraghyn as ayraghyn as kiaraileyderyn, etc, shirrey Leigh Sarah. T'ee gra dy vel ee er n'yannoo duillag er Facebook son Leigh Sarah Ellan Vannin, as dy vel ee er n'yannoo aghin er change.org son dy chooilley pheiagh dy chur nyn enmyn da, dy treishteilagh dy chur er Leigh Sarah ve currit-lesh stiagh 'syn Ellan. T'ee gra dy vel keeayll chionnit eck neesht, gyn cheet er myn-phoyntyn mychione ny haghyr jee tra v'ee ny paitchey, er yn oyr dy voddagh eh y ve brodagh dy liooar, agh dy row eh red ennagh as dod cumrail er ve currit er dy beagh y leigh shoh currit-lesh stiagh ayn, er-lhee.

Ta Bnr Parker gra dy vel Leigh Sarah er ve ayn rish jeih bleeaney nish. T'ee gra dy vel paitchyn ecksh hene nish, as dy row ee fakin wheesh ayns ny meanyn, dy vel eh dy chooney dy hauail ny paitchyn ain, ayns rieughid, as sheelogheyn ry heet veih ve dreihyn cummyssagh jeh loghtyn jeh ny lheid shoh.

Ayns fogrey ry cheilley rish ny meoiryn shee, ta loayreyer ass-lieh yn Rheynn gra dy vel ad cur trimmid mooar er coadey paitchyn, as dy vel reaghyssyn dy choadey y theay er ve jeant ny stroshey er y gherrid, as dy vel Slattys Loghtyn Comyssagh as Cooid-Hoilshit Awane 2021cur gurneill s'geyrey er drogh-yantee deyrit 'sy cho-voodeeys. T'eh gra dy vel eh goaill tastey rolaue as dy vod sleih lhaih mychione ychooish er ynnyd eggey y Rheynn.

Ta'n loayreyder gra neesht dy vel pooaraghyn ec ny meoiryn shee dy chur er bun saaseyn dy ghurneil sleih as t'ad credjal dy vel jannoo seose gaue da paitchyn, eer mannagh row y peiagh shen deyrit.

Agh ta Bnr Parker gra, er-lhee, nagh vel Slattys Loghtyn Comyssagh as Cooid-Hoilshit Awane 2021 dy liooar, as dy vel feme er tooilley, gollrish Leigh Sarah. Er-lhee nagh vel y slattys jannoo seose eie olk, agh lesh Leigh Sarah neesht dy jean shen cur beggan ny smoo dy hauchys da sleih. T'ee gra, myr shoh, dy vel ny keimyn ry heet, dy jean ee goll gys Olteynyn yn Chiare as Feed as dy vel ee treishteil dy jean adsyn cur roish Tinvaal eh; as dy jean ee cur yn eab s'creoi eck as e cooidshare dy gheddyn yn leigh shoh ayns nyn Ellan.

---oooOooo---

Ta sheshaghtyn giastyllagh er n'gheddyn magh dy vel cumrail orroo cheet dy ve recortit liorish Shamyryn y Turneyr Theayagh rere slattys noa er-coontey gennid dy chouyryn. Va Stiureyder Sheckteragh ny Shirveishyn leighoil da ny Shamyryn, Nicola Pitts, cur feanish roish Bing Tinvaal mychione cur bree da Slattys Recortyssey as Gurneil Kirp Ghiastyllagh 2019.

Ta beggan ny shlee na 650 sheshaght er chur stiagh nyn enmyn rere ny reillyn noa neayr's va bree currit daue, agh ta Bnr Pitts goaill rish dy nee oardagh vees oyr son ve tarmestit ec earroo jeu. T'ee gra dy vel eh er ve trome, as er-lhee dy vel mooarane jeh shen, ny t'er chur gys shen, veih'n cheu ecksh, shen yn cumrail, dy firrinagh, er-coontey y ghennid dy chouyr. T'ee gra dy vel cumrailyn mooar dy liooar er ve er sheshaghtyn giastyllagh eddyr cur stiagh un draght as yn oaseir leighoil aa-scrutaghey eh, cur back eh gys y cheshaght ghiastyllagh, as eisht ta fwirranyn reiree goll back gys ny sheshaghtyn giastyllagh, myr shoh ta ymmodee keimyn er ve ayn.

---oooOooo---

Va ny shlee na 2,400 taghyrt egin ayns Mee Vayrt, as yn traa er mean dy chur freggyrt da eam 999 1.5 shallid. Ta Shamyr Stiuree Cooidjagh ny Shirveishyn Egin er chlou fysseree noa vees soilshaghey magh 1,108 eam er ny meoiryn shee, 1,226 eam son carbid lhee as 118 eam er ny moogheyderyn aile. Agh foddee yn un eam egin cur feme er freggyrt veih ny smoo na un shirveish, myr shoh nagh vel ny fysseree soilshaghey magh yn earroo dy haghyrtyn v'ayn. 

Cha nel fysseree er yn earroo dy eamyn 999 jeant 'sy vee ry gheddyn, as oaseiryn gra dy vel son oyryn cheumooie jeh'n ghurneil oc hene.

---oooOooo---

As bentyn da shen, ren yn Lught-reill Smaghtaghey Chellinsh as Bun-shirveishyn er chlou ny va feddynit magh ayns ronsaght bentyn da daa haghyrt ren brishey stiagh er y voggyl chellvane, as fer jeu ren brishey stiagh er eamyn 999. Va builley er earroo mooar dy liooar dy chummaltee tra ren stoyr cooinaghtee son aa-yannoo coip jeh data son taillaghyn er-linney bentyn da shirveishyn son shooyleeyn  cheet dy ve lane yn 6 Jerrey Geuree. Ta'n Smaghteyder gra dy ren Chellinsh Vannin gobbraghey dy gheddyn magh as dy eaysley y doilleeid, lesh shirveishyn goll reesht yn un laa.

Agh haink taghyrt elley yn 8 Jerrey Geuree, as y cheayrt shoh va boirey lesh eamyn er shirveishyn 999 er dagh ooilley voggyl.  Va brialtys toshee jeant dy gheddyn magh row Chellinsh Vannin er brishey ny kianglaghyn er, 'syn aght haink y doilleeid dy ve ayn, ny myr eiyrtys jeh. Ren yn Lught-reill jeeaghyn er-lheh er kiedyn Chellinsh Vannin as currym ersyn son obbraghey kiart fondagh y voggyl, agh va briwnys jeant dy row eh freggyrtagh da shen.

Ren yn ronsaght jeeaghyn row dy chooilley cheim va ry yannoo er ve jeant ec Chellinsh Vannin dy chur er ny moggylyn echey gobbraghey reesht, chammah's row dy chooilley cheim va yr yannoo dy chummal seose y moggyl roish my daink ny taghyrtyn. Va briwnys jeant, lurg da'n Lught-reill jeeaghyn er ooilley yn yss va currit bentyn da'n taghyrt yn 8 Jerrey Geuree, nagh daink y taghyrt myr eiyrtys jeh fout erbee er moggyl Chellinsh Vannin.

Magh ass shoh, va briwnys jeant nagh row Chellinsh Vannin kyndagh rish y vrishey stiagh er eamyn 999.

Bentyn da'n taghyrt yn 6 Jerrey Geuree, ren yn Lught-reill briwnys dy ren Chellinsh Vannin cooilleeney dy chooilley cheim va ry yannoo.  Ta'n Lught-reill gra, tra ta moggyl failleil, dy nee cadjin eh dy vel larum, agh y cheayrt shoh nagh row y coarys jeant aarloo dy chur larum. Ny yeih, er-lesh y Lught-reill nagh row Chellinsh Vannin meerioose.

Ta Chellinsh Vannin er veeraghey neayr's shen dy vel eh er n'yannoo aarloo ny coaryssyn echey dy yannoo shickyr dy vel larum currit my vees y lheid taghyrt reesht.

Ooilley cooidjagh, y cheayrt shoh, ta'n Lught-reill credjal nagh ren Chellinsh Vannin brishey ny kianglaghyn rere reillyn as nagh vel feme er ronsaghey ny sodjey.

Jelune shoh chaie va bree currit da caghlaa ayns ny taillaghyn son taxi, lesh bishaghey 'sy rate as lesh yn traa ta tailley syrjey cheet dy ve ayn currit oor ny s'moghey, dy ghoaill toshiaght ec 11.00pm ayns ynnyd jeh meanoie. Va shoh reaghit ec Bing Chied Traaght Raaidey, as she'n chied cheayrt ta bishaghey er jeet ayns taillaghyn taxi neayr's 2022, as va coloayrtyssyn er y chooish eddyr y Ving as yn jeadys taxi. Va 39% jeusyn ren goaill ayrn ayns creear reaghit ec y Ving nagh row geearree bishaghey erbee ayns ny taillaghyn, as va 46% ayns foayr jeh bishaghey liorish eddyr 1% as 5%.

Ta Tailley 1 yn tailley cadjin son ny 180 stundayrt toshee ny ny 60 shallid toshee er n'gholl seose veih £3.50 gys £3.80. Ta'n tailley syrjey, Tailley 2, er n'gholl seose liorish 40p gys £4.70. Ta bishaghey neesht 'sy sur-hailley er taillaghyn vees goaill toshiaght ec y phurt aer, t'er n'gholl seose liorish 50p gys £2.

Bentyn da'n chaghlaa dy chur er Tailley 2, y tailley syrjey, goaill toshiaght ec 11 er y chlagh, shaghey ec mean-oie, ta imnea ec shiartanse dy leih 'sy cherroo oltaghey dy jean shen cur er sleih faagail thieyn oast ny s'moghey dy haghney y tailley syrjey, faagail oastanyn as thieyn oast follym lurg 11 er y chlag, ny foddee dy jean sleih briwnys dy bee eh ro chostallagh as nagh jean ad cheet magh er chor erbee er coontey ny costyssyn smoo jeh ceau fastyr beg ayns oastan ny thie oast as cheet dy valley liorish taxi ny s'anmee.  

Shen doilleeid cummyssagh elley son y cherroo oltaghey, as er y gherrid cheayll shin dy row sleih geearree caghlaa Keesh Tooilley Feeuid, dy yannoo ny sloo eh son y cherroo dy chooney, lesh preays er veih bishaghey ayns argid faill, doilleeidyn lesh failley obbreeyn, as earroo sloo dy leih goll stiagh ayns oastanyn as thieyn oast. Fastyr jiu va caa da olteynyn Sheshaght Lught ny Thieyn Oast cheet quaiyl daa Hirveishagh y Reiltys, yn Shirveishagh Gastid Dellal, Tim Johnston, as yn Shirveishagh Tashtee, Alex Allinson, 'sy Thie Tashtee – bee'n taghyrt shen jus cheet (er jeet) gy kione ec lieh oor lurg queig pm. 

Agh lhig dooin goll back gys ny caghlaaghyn shoh bentyn da taillaghyn taxi.  

Ta Barry Murphy er ve ny immanagh taxi rish 20 blein, as son y chooid smoo gobbraghey 'syn oie. Ta Mnr Murphy gra nagh dooar eh magh mychione ny caghlaaghyn agh shiaghtin roish my row bree currit daue, as t'eh credjal dy lhisagh fogrey er ve currit ny sodjey rolaue. 

Ta Mnr Murphy gra dy by chosoylagh eh dy jean 90% jeh ny feallee soaighey jeh shoh as gra dy vel eh cairagh dy liooar, nagh bee ad jeant maynrey liorish agh dy jean ad soiaghey jeh. Agh t'eh briaght mychione yn 10% dy leih nee cur eh ayns ynnyd gaueagh as foddee shirrey cooilleeney ersyn. T'eh gra dy beagh eh neu-chiart dy smooinaghtyn nagh jinnagh shen taghyrt er yn oyr dy vel er haghyrt da roïe. Er-lesh dy nee scammyltagh eh, as t'eh gra dy ren eh cur post-l gys y Ving y moghrey shen, dy insh jee dy vel ee ny scammylt, as cur post-l elley neesht.

She Graham Curphey ta Caairlagh y Ving. T'eh gra dy nee tailley shoh vees goll er barganey rish y Chonastey Taxi  as yn Ving Chied Traaght Raaidey dagh blein. T'eh gra ayns kuse dy vleeantyn dy vel ny immanee taxi geearree cur seose eh, as bleeantyn elley t'ad geearree cummal eh myr t'eh. T'eh gra dy row y bishaghey s'jerree 'sy tailley 'sy vlein 2022.

Ta Mnr Curphey gra, nurree ayns 2023, dy ren y Ving bishaghey ny taillaghyn, shen ny ta'n Ving cur myr tailley er y jeadys taxi son yn traa t'eh er sleih ve recortit lesh y Ving, as dy vel feme er y Ving cur magh kied jeh caghlaaghyn sorch daue. T'eh gra nurree nagh row ad geearree bishaghey 'sy tailley taxi hene. Y cheayrt er-lheh shoh ren y Ving reaghey – as t'eh gra dy row mooarane coloayrtys eddyr y Ving as y Conastey Taxi – mychione ny dy yannoo bentyn da Tailley 2, vees yn tailley fud ny hoie. 

Ta Mnr Curphey gra dy row reaghys jeant lurg coloayrtys liauyr dy beagh eh currit ny s'moghey, as dy jinnagh ad fakin yn aght v'eh goll. T'eh gra, my vees ymmodee noi shoh, dy jean yn Ving jeeaghyn er reesht, as nagh vel eh soit nagh voddagh eh y ve caghlaait, gyn dy ve aa-scrutit arragh, myr shoh dy vel feme er cur traa da, jus dy akin yn aght t'eh dy gholl. 

Ta Mnr Curphey gra dy vel y Ving cur eab er greinnaghey immanee taxi dy ve mooie ny s'menkey ec yn traa shen 'syn oie, as dy vel raaghyn veih ooilley mygeayrt nagh vel taxi erbee ry gheddyn tra t'eh cheet gys 11 er y chlag as mean-oie, dy chooney dy yannoo cleeir ny thieyn oast as ny clubyn tra ta sleih faagail veih shen. T'eh gra dy jean y Ving prowalys jeh'n oor shoh ny s'moghey son toshiaght jeh Tailley 2, dy gheddyn magh vel shen cooney dy ghreinnaghey tooilley immanee taxi dy heet magh.

Ta Mnr Curphey gra dy vel y tailley shoh ynrican  son taxi-yn, as shen orroosyn ta shirrey son goll er failley, ta lowit dy ghoaill veih ny straiddyn, ny ve er stad taxi. T'eh gra, my vees sleih bookal taxi rolaue, nagh vel y tailley bentyn dauseyn, as dy vel sleih coardail y prios cre erbee ta'n oyr ta sleih bookal y taxi, ec yn traa t'eh goll er bookal.

Ta Mnr Curphey gra dy vel caghlaaghyn freggyrt er jeet stiagh, lesh earroo dy leih dy slane ayns foayr jeh as smooinaghtyn dy nee yindyssagh eh, as sleih elley ta jeant neu-wooiagh, agh nagh voddagh ad jannoo booiagh dy chooilley pheiagh.

Bentyn da imnea mychione cur fys dy liooar rolaue, ta Mnr Curphey gra dy vel shen y chooish as ta wheesh doilleeid er jeet magh ass, as dy vel eh ersyn goaill y foill son shen, er yn oyr nagh ren eh cur magh fogrey son ny meanyn son sleih dy hur-smooinaghtyn er ny caghlaaghyn va goll er jannoo da'n tailley. T'eh gra dy vel arrys mooar ersyn son shen, dy row yn foill ersyn, as dy vel eh cur leshtal dy mooar.

Ta Mike Birchall screeudeyr da banglane taxi y heshaght cheirdey Unite 'syn Ellan as da Conastey Taxi Vannin. T'eh gra dy vel yn daa chorp ayns foayr jeh ny caghlaaghyn t'er ve jeant, as dy ren y Ving loayrt rish y cheird, as dy ren ee briaght jeh'n cheird ny va'n smooinaghtyn echey er bishaghey ny taillaghyn, as dy row caa da sleih cur stiagh nyn vreggyrtyn, myr ren ad. T'eh gra dy vel yn aght ta banglane taxi Unite jannoo eh, shen dy row teiy oc, briaght mychione quoid dy leih va geearree veg ayns bishaghey, quoid va geearree 1-5%, quoid va geearree 5-10%, etc. 

Ta Mnr Birchall gra dy row un pheiagh, ren votal ayns foayr jeh bishaghey 1-5%, agh nagh row yn chooid elley jeh ny olteynyn ren votal geearree bishaghey erbee ayns taillaghyn taxi er chor erbee. T'eh gra dy vel fys mie oc dy vel yn theay strepey ec y traa t'ayn, as nagh row ad geearree jannoo er poggaidyn sleih, ny yeih dy row ny costyssyn oc dy obbraghey er ve goll seose ayns yn daa vlein t'er n'gholl shaghey neesht.

Ta Mnr Birchall gra dy ren Bing Chied Traaght Raaidey magh y chooish son co-choyrle, as tra haink ny eiyrtyssyn stiagh ayn . myr fer jeusyn ta cochianglt ny smoo rish y chooish, yiarragh eh, va cuirrey ec y Ving ersyn as er y Chaairlagh, dy ghoaill ayrn ayns coloayrtyssyn roosyn mychione ny va taghyrt. Ta Mnr Birchall gra, choud's ta fys echey, dy vel Ellan Vannin fer ass daa lught-reill as ta Tailley 2 oc va goaill toshiaght ec mean-oie, as dy nee Ynys Mon, Anglesey, va'n fer elley. T'eh gra aynsyn chooid smoo dy lughtyn-reill elley ayns ny Hellanyn Goaldagh dy vel yn Tailley 2 goaill toshiaght ec 10 er y chlag 'syn oie, as ayns ymmodee jeu dy vel eh goll derrey 8 er y chlag 'sy voghrey, as cha nee 6 er y chlag myr t'eh ayns Ellan Vannin, myr shoh dy vel yn Tailley 2 er ve caghlaait liorish un oor, as nagh vel eshyn fakin builley mooar cheet ass shen.

Ta Mnr Birchall gra dy row builley er y jeadys taxi veih costyssyn vees gyrjaghey, gollrish dy chooilley pheiagh elley, as nagh jean y bishaghey shoh ayns rieughid cur-lesh ad er oaie, as dy vel ad ayns stayd  ny smessey lesh yn argid t'ayn ny poggaidyn oc na v'ad, abbyr, queig bleeaney er dy henney, kiart myr dy chooilley pheiagh elley. T'eh gra dy vel costyssyn gyrjaghey – ta urryssaght er n'gholl seose feer vooar, as yn cheayll chionnit echeysyn hene mleeaney, dy vel yn urryssaght echey er n'gholl seose liorish £250 per carbyd; ta priosyn son boynyn boggey er n'gholl seose; ta rateyn 'syn oor son jeshaghteyryn er n'gholl seose; myr shoh vel y jeadys taxi er ve bwoailt dy olk neesht, as shen chammah's ny costyssyn cadjin t'er sleih elley, myr costyssyn jeh chiass 'sy thie, etc.
 

More from Manx Gaelic